Langutelo Ra Bibele
I Mani Mikayele Ntsumi Leyikulu?
HI KU ya hi Bibele, ku ni tintsumi ta timiliyoni leti tshamaka exivandleni xa moya. (Daniyele 7:9, 10; Nhlavutelo 5:11) Ku sukela eku sunguleni ku fika emakumu, Matsalwa ma vulavula ko tala hi tintsumi leti tshamaka ti tshembekile eka Xikwembu. Kambe, ko va swivumbiwa swimbirhi ntsena swa moya leswi boxiweke hi vito. Xin’wana i ntsumi Gabriyele, loyi hi ku kongoma a tiseke rungula leri humaka eka Xikwembu ri ya eka vanhu vanharhu emalembeni ya kwalomu ka 600. (Daniyele 9:20-22; Luka 1:8-19, 26-28) Ntsumi yin’wana leyi boxiweke hi vito eBibeleni i Mikayele.
Swi le rivaleni leswaku Mikayele i ntsumi leyikulu. Hi xikombiso, eka buku ya Daniyele, Mikayele u hlamuseriwe tanihi loyi a lwaka ni madimona yo biha ematshan’weni ya vanhu va Yehovha. (Daniyele 10:13; 12:1) Epapileni ra Yudha leri huhuteriweke, Mikayele u ve ni njhekanjhekisano na Sathana malunghana ni ntsumbu wa Muxe. (Yudha 9) Buku ya Nhlavutelo yi kombisa leswaku Mikayele u lwe na Sathana ni madimona ya yena kutani a va hlongola etilweni. (Nhlavutelo 12:7-9) Ku hava ntsumi yin’wana leyi kombisiwaka yi ri ni matimba yo tano lamakulu ehenhla ka valala va Xikwembu. Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi Bibele hilaha ku faneleke yi vulaka leswaku Mikayele i “ntsumi leyikulu.”
Mikayele I Mani
Vukhongeri bya Vujagana byi katsa ni bya Xiyuda ni bya Vuislam byi ni mavonelo lama hambaneke emhakeni ya tintsumi. Tinhlamuselo tin’wana a ti twisiseki. Hi xikombiso, The Anchor Bible Dictionary yi ri: “Ku nga ha va ku ri ni ntsumi yin’we leyi tlakukeke ni/kumbe ntlawa lowuntsongo wa tintsumi letikulu (hakanyingi ti ri mune kumbe nkombo).” Hi ku ya hi Imperial Bible Dictionary, Mikayele i “vito ra xivumbiwa lexi nga ni matimba ya vukwembu, ku ni mavonelo mambirhi lama nga faniki emhakeni leyi, van’wana va ehleketa leswaku i Hosi Yesu Kreste, N’wana wa Xikwembu, kasi van’wana va ehleketa leswaku i wun’wana wa tintsumi ta nkombo leti ku vuriwaka leswaku i tikulu.”
Eka ndhavuko wa Vayuda, tintsumi leti ta nkombo letikulu i Gabriyele, Jeremiel, Michael, Raguel, Raphael, Sariel na Uriel. Kasi hi hala tlhelo, Maislam ma tshemba leswaku ku ni tintsumi ta mune letikulu, ku nga, Jibril, Mikal, Izrail na Israfil. Makhatoliki na wona ma pfumela eka tintsumi ta mune letikulu: Michael, Gabriyele, Raphael, na Uriel. Xana Bibele yi ri yini? Xana ti kona tintsumi letikulu ta nkombo?
Nhlamulo Ya Bibele
Bibele yi vulavula hi ntsumi leyikulu yin’we ntsena, ku nga Mikayele, naswona Matsalwa a ma vulavuli hi tintsumi letikulu to tala. Xirhangi lexi tirhisiweke eka Xigriki xo sungula eka Yudha 9 xi kombisa leswaku Mikayele hi yena ntsena a nga vuriwaka ntsumi leyikulu. Hikwalaho, swi fanerile ku gimeta hi ku vula leswaku Yehovha Xikwembu u nyike xivumbiwa xin’we ntsena xa le tilweni, vulawuri hinkwabyo ehenhla ka tintsumi letin’wana hinkwato.
Handle ka Muvumbi hi yexe, i Yesu Kreste ntsena loyi ku vuriwaka leswaku tintsumi ti le hansi ka yena. (Matewu 13:41; 16:27; 24:31) Muapostola Pawulo u vulavula hi “Hosi Yesu” ni “tintsumi takwe ta matimba.” (2 Vatesalonika 1:7) Petro u vule leswi malunghana na Yesu la pfuxiweke: “U le vokweni ra xinene ra Xikwembu, hikuva u khome ndlela a ya etilweni; naswona tintsumi, valawuri ni vaungameri va vekiwe ehansi ka yena.”—1 Petro 3:22.
Hambileswi eBibeleni ku nga riki na xiga lexi vulaka hi ku kongoma leswaku Mikayele, ntsumi leyikulu i Yesu, ku ni tsalwa rin’we leri kombisaka leswaku Yesu hi yena loyi a nga exikhundlheni xa ntsumi leyikulu. Eka papila ra yena leri yaka eka Vatesalonika, muapostola Pawulo u profetile: “Hosi hi yoxe yi ta xika hi le tilweni hi rito ro lerisa, hi rito ra ntsumi leyikulu ni hi mhalamhala ya Xikwembu, kutani lava feke evun’weni na Kreste va ta sungula va pfuka.” (1 Vatesalonika 4:16) Eka tsalwa leri, Yesu u hlamuseriwa tanihi loyi a nga Hosi leyi nga Mesiya ya Xikwembu. Kambe u vulavula hi “rito ra ntsumi leyikulu.” Xiya, leswaku nakambe u ni matimba yo pfuxa lava feke.
Loko Yesu a ha ri emisaveni tanihi munhu, u pfuxe vanhu vo hlaya. Hi ku endla tano, u tirhise rito ra yena ku vula leswaku va pfuka. Hi xikombiso, loko a pfuxa n’wana la feke wa noni ya le dorobeni ra Nayini, u te: “Jaha, ndzi ri eka wena, pfuka!” (Luka 7:14, 15) Endzhaku ka sweswo, emahlweni ko pfuxa munghana wakwe Lazaro, Yesu “a huwelela hi rito lerikulu a ku: ‘Lazaro, huma!’” (Yohane 11:43) Kambe eka swiendlakalo leswi, rito ra Yesu a ri ri ra munhu la hetisekeke!
Endzhaku ka loko a pfuxiwile eku feni, Yesu u tlakuseriwe “exiyin’weni lexi tlakukeke” xa le tilweni tanihi xivumbiwa xa moya. (Vafilipiya 2:9) Loko se a hluvule miri wa munhu, u va ni rito ra ntsumi leyikulu. Xisweswo, loko mhalamhala ya Xikwembu yi vula leswaku lava “feke evun’weni na Kreste” va pfukela etilweni, Yesu u humese “xileriso,” sweswi “hi rito ra ntsumi leyikulu.” Swi fanerile ku gimeta hi ku vula leswaku i ntsumi leyikulu ntsena leyi nga ta vitana “hi rito ra ntsumi leyikulu.”
Ina, ku ni tintsumi tin’wana leti nga exiyin’weni xa le henhla, tanihi tiserafi ni makerubu. (Genesa 3:24; Esaya 6:2) Kambe, Matsalwa ma kombisa Yesu Kreste la pfuxiweke tanihi hosi ya tintsumi hinkwato—Mikayele ntsumi leyikulu.