Ku Gembula Ka Tsakeriwa eMisaveni Hinkwayo

JOHN la kuleleke eScotland a a ri ni ntshembo wa ku wina lotto. U ri: “Vhiki rin’wana ni rin’wana a ndzi xava thikithi ra lotto. Thikithi rero a ri nga durhi kambe a ri ndzi nyika ntshembo wo kuma xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi lavaka.”

Kazushige wa le Japani a a rhandza mujaho wa tihanci. U ri: “Mina ni vanghana va mina a hi swi rhandza ngopfu ku beja erivaleni ra tihanci naswona minkarhi yin’wana mali a ndzi yi olela kunene.”

Linda wa le Australia u ri: “Ntlango wa Bingo a ndzi wu rhandza hi mbilu hinkwayo. Ntlango lowu a wu ndzi koxa $30 [R350] hi vhiki kambe lexi a xi ndzi nyanyula i ku tiva leswaku swi nga endleka ndzi wina.”

John, Kazushige na Linda, a va teka ku gembula ku ri vuhungasi lebyi nga riki na khombo. Vanhu va madzana ya timiliyoni emisaveni hinkwayo va ni langutelo leri fanaka. Ndzavisiso lowu endliweke hi 1999 wu kombise leswaku vanhu vo tala va le Amerika va swi rhandza ku gembula. Hi 1998, vagemburi va le Amerika va tirhise kwalomu ka $50 wa magidi ya timiliyoni eka ku gembula loku nga enawini—ku nga mali leyi loko yi hlanganisiwe hinkwayo yi tlulaka leyi va yi tirhisaka ku xava mathikithi ya ku ya vona tifilimi, ku xava vuyimbeleri lebyi rhekhodiweke, ku ya hlalela mintlango, ku ya etindhawini ta vuhungasi ni le ka mintlango ya vhidiyo.

Hi ku ya hi ndzavisiso lowa ha ku endliwaka, hi lembe rin’we vanhu va 80 wa tiphesente va le Australia va gembule kan’we naswona va 40 wa tiphesente va gembule vhiki rin’wana ni rin’wana. Hi xiringaniso, vanhu lavakulu etikweni rero, va gembula hi mali leyi tlulaka R4 600 hi lembe, ku nga mali leyi phindhiweke kambirhi eka leyi yi tirhisiwaka hi vanhu va le Yuropa kumbe va le Amerika, kutani sweswo swi endla leswaku vanhu va le Australia va hlayiwa exikarhi ka vagemburi lavakulu emisaveni hinkwayo.

Vanhu vo tala va le Japani va godzomberiwe hi ntlango lowu vuriwaka pachinko, lowu u rhangaka hi ku hoxa mali emuchinini leswaku u ta tlanga naswona loko ku hela lembe va va va beje hi mali leyi ringanaka tibiliyoni eka ntlango wolowo. Le Brazil ku gemburiwa hi mali leyi nga riki ehansi ka R46 wa magidi ya timiliyoni, yo tala ya yona yi tirhisiwa ku xava mathikithi ya lotto. Kambe a hi vanhu va le Brazil ntsena lava rhandzaka ti-lotto. Ku nga ri khale, magazini lowu vuriwaka Public Gaming International wa ha ku ringanyeta leswaku ku ni “mintlango ya 306 ya ti-lotto ematikweni ya 102.” Hakunene ku gembula ka rhandziwa emisaveni hinkwayo—ku rhandziwa lerova van’wana va vula leswaku ka vuyerisa swinene.

Sharon Sharp, muyimeri wa Public Gaming Research Institute, u vula leswaku ku sukela hi 1964 ku ya fika hi 1999 eUnited States, mintlango ya lotto “yi nghenis[ele] mfumo kwalomu ka $125 wa tibiliyoni [$125 wa magidi ya timiliyoni] eka mali leyi mfumo wu yi vekelaka etlhelo ku yi tirhisa eka swin’wana, yo tala ya yona yi nghene ku sukela hi 1993.” Yo tala ya mali leyi yi hoxiwe enkwameni wa dyondzo, wa tiphaka ta mfumo ni wa ku antswisa tindhawu ta mani na mani ta mintlango. Tlhandlakambirhi, bindzu ra ku gembula ri pfula swivandla swo tala swa mintirho naswona eAustralia ntsena, ku thoriwe vanhu va kwalomu ka 100 000 emabindzwini lama tlulaka 7 000.

Xisweswo, lava seketelaka ku gembula va vula leswaku ku gembula loku nga enawini a ko tsakisa vanhu ntsena, kambe ku tlhela ku va nyika mintirho, ku nghenisela mfumo mali ni ku antswisa swiyimo swa vanhu lava nga evuswetini.

Hikwalaho vanhu vo tala va nga ha vutisa, ‘I yini lexi hoxeke hi ku gembula?’ Kumbexana nhlamulo ya xivutiso lexi, leyi tlhuvutsiwaka eswihlokweni leswi landzelaka, yi ta cinca vonelo ra wena hi ku gembula.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

John

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Kazushige

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Linda