Xana U Fanele U Kongomisiwa Hi Tinomboro?

XANA vungoma bya tinomboro byi languteka byi ri byinene loko hi byi kambela hi ku tirhisa sayense ni mianakanyo leyi hlutekeke? Xana hi nga tirhisa tinomboro leswaku hi tiva hi vumundzuku bya hina? Xana u fanele u kunguhata vumundzuku bya wena hi ku landza leswi vuriwaka kumbe leswi bvumbiwaka hi vungoma bya tinomboro?

Xiphiqo xin’wana lexi vangoma va tinomboro va langutaneke na xona hileswaku vanhu va mindhavuko yo hambana-hambana va tirhisa tikhalendara leti nga faniki. Hi xikombiso, ku vuriwa yini hiloko munhu a tshama endhawini leyi ku tirhisiwaka khalendara ya Xichayina? A hi kambisiseni siku leri tirhisiweke exihlokweni xa hina xo sungula—September 11, 2001. Hi ku ya hi khalendara ya Xichayina, siku rero a ku ri ra vu-24 en’hwetini ya vu-7 ya lembe ra vu-18 eka ndzhendzheleko wa vu-78. Khalendara ya Julian a yi ta veka siku rero hi ndlela leyi, August 29, 2001. Hi ku ya hi khalendara ya Mamoslem, siku rero a ku ri 22 Jumada II 1422, kasi hi khalendara ya Xiheveru i 23 Elul 5761. Xana siku leri ri vekiwaka hi tindlela to tarisa xileswi ri nga va ra nkoka hi ndlela yihi? Yinhla yin’wana hi leyi: Hakanyingi tindzimi ti tsala mavito hi tindlela leti nga faniki. Hi xikombiso, hi ku ya hi vungoma bya tinomboro, maletere lama nga evitweni ra Xinghezi leri nge John ma yimeriwa hi 2, kambe hi Xipaniya vito leri fanaka leri nge Juan—ri yimeriwa hi 1.

I ntiyiso leswaku swilo swo tala evuakweni swi nga hlamuseriwa hi ku tirhisa mahlayelo ya sayense. Hi nga swi kota ku vona leswaku mahlayelo wolawo ma tirha njhani. Kambe a hi ntiyiso ku vula leswaku a swi kunguhatiwe khale leswaku vito ra wena ri fambisana ni siku leri u velekiweke ha rona nileswaku u nga ri hlanganisa ni tinomboro to karhi leswaku u tiva vumundzuku bya wena.

Ntiyiso wu le rivaleni: A hi lavi ku tixisa hi ku kholwa leswaku vungoma bya tinomboro bya pakanisa kasi byi tshegiwe eka swilo swo hambana-hambana, swo kota masiku ni ririmi.

“Nkarhi Ni Xiendlakalo Lexi Nga Languteriwangiki”

Van’wana va rhandza vungoma bya tinyeleti hikuva va lava ku tiva hi vumundzuku bya vona. Kambe, Bibele yi swi veka erivaleni leswaku vuxokoxoko bya vutomi bya vanhu a byi nge tiviwi ka ha ri emahlweni. Ha hlaya: “Lava va nga ni rivilo lerikulu a va hluli emphikizanweni, hambi ku ri lava va nga ni matimba a va hluli enyimpini, ni lavo tlhariha a va swi kumi swakudya, hambi ku ri lava twisisaka a va na rona rifuwo, ni lava va nga ni vutivi a va kombiwi tintswalo; hikuva nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki swa va wela hinkwavo.” (Eklesiasta 9:11) Ina, swiendlakalo swo tala swi humelela swi nga rindzeriwanga. Swiendlakalo swo tano leswi humelelaka hi xiwelo swi endla leswaku hi nga swi koti ku tirhisa masiku ya ku velekiwa kumbe tinomboro ta vito ra munhu leswaku hi bvumba leswi nga ta n’wi humelela.

Teka xikombiso xin’wana: Loko Bibele yi khutaza moya wa ku hanana, yi ri: “Cukumeta xinkwa xa wena evuandlalweni bya mati, hikuva u ta tlhela u xi kuma endzhaku ka masiku yo tala. Phemela vanhu va nkombo kumbe hambi va nhungu, hikuva a wu ri tivi khombo leri nga ta humelela emisaveni.” (Eklesiasta 11:1, 2) Hakanyingi, makhombo ma wela vanhu va nga swi langutelanga, a va nge swi koti ku ma tiva ma nga si humelela. Hikwalaho, profesa wa tinhlayo Underwood Dudley u tsale leswi landzelaka malunghana ni vungoma bya tinomboro: “Bya tsandzeka ku vula hi ku kongoma leswaku swilo swa tiendlekela hi xiwelo. Swilo leswi hlamarisaka swi nga ha humelela hi ndlela hambi yi ri yihi.”

I ntiyiso leswaku vangoma va tinomboro va nga ha bvumba swin’wana kutani swi va tano hakunene. Ha yini swi va tano? Eswiyin’weni swin’wana, ku nga ha va ku ri xiwelo. Nakambe, minkarhi yin’wana vangoma va tinomboro va veka mhaka hi ndlela leyi nga ta endla leswaku va yi hlamusela hi tindlela to hambana-hambana. Kambe ku ni nchumu wun’wana wa nkoka lowu hi faneleke hi wu kambisisa.

Xana Vungoma Bya Tinomboro Bya Fambisana Ni Ku Hlahluva?

Bibele a yi byi boxi hi ku kongoma vungoma bya tinomboro. Kambe ya vulavula hi Hamani, lowa Muamaleki, loyi a kunguhateke ku herisiwa ka Vayuda lava a va tshama ePeresiya hi lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E. Rungula leri ri ri: “Hamani u lerise leswaku ku biwa vuhlolotwana (a byi vuriwa ‘purimi’) leswaku a ta kuma siku ni n’hweti leyi faneleke ya ku hetisisa rhengu rakwe. Ku hlawuriwe siku ra vu-13 ra n’hweti ya vu-12, hi n’hweti ya Adhara.”— Estere 3:7; Today’s English Version.

Eminkarhini ya khale, a swi amukeleka leswaku ku biwa vuhlolotwana leswaku ku tlhantlhiwa njhekanjhekisano.a (Swivuriso 18:18) Kambe Hamani u be vuhlolotwana hi xikongomelo xo hlahluva—ku nga nchumu lowu Bibele yi nga pfumelelaniki na wona. Deteronoma 18:10-12 yi vula leswaku Xikwembu xa n’wi nyenya “un’wana ni un’wana la hlahluvaka, la endlaka masalamusi kumbe un’wana ni un’wana la endlaka mihlolo kumbe noyi, kumbe la loyaka van’wana kumbe un’wana ni un’wana la vutisaka mungoma kumbe muvhumbhi lonkulu wa swiendlakalo . . . Vanhu hinkwavo lava endlaka swilo leswi i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.”

Bibele yi teka ku hlahluva ni masalamusi swi ri vungoma. Mimoya leyo homboloka yi nga kongomisa swiendlakalo swo karhi leswaku swi fikelela swikongomelo swa yona. Ku nga khathariseki leswaku mimoya leyi yi va yi nghenelerile kumbe yi nga nghenelelanga eka swiendlakalo swo karhi, kambe ha tiyiseka hi nchumu wun’we: Xikwembu xa byi venga vungoma, naswona byi nga endla leswaku munhu a lawuriwa hi mimoya leyo homboloka.—1 Samuwele 15:23; Vaefesa 6:12.

Sayense a yi byi seketeli vungoma bya tinomboro, naswona loko hi tirhisa mianakanyo leyi hlutekeke, byi sala byi ri vuhava ntsena. Xa nkoka ngopfu, vungoma bya tinomboro byi lwisana ni tidyondzo ta Bibele hikuva bya fana ni ku hlahluva. Hikwalaho ka sweswo, vungoma bya tinomboro a byi nge ku pfuni leswaku u kongomisa vutomi bya wena kumbe u kunguhata vumundzuku bya wena.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 22]

KU HAMBANA KA TIKHALENDARA KU VEKA NTLHONTLHO LOWUKULU EKA VUNGOMA BYA TINOMBORO

GREGORIAN September 11, 2001

JULIAN August 29, 2001

MAMOSELM 22 Jumada II 1422

XIHEVERU 23 Elul 5761

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

XANA TIHOROSKOPU TI NGA TSHEMBIWA?

“Minkarhi yin’wana u ni vunghana, kambe minkarhi yin’wana wo timiyelela. U vona swi nga ri vutlhari leswaku vanhu lava u nga va tolovelangiki va tiva swo tala ha wena. A wu swi lavi ku pfumela mhaka yo karhi u nga si rhanga u yi kambisisa. U rhandza swilo swo hambana-hambana, naswona a wu tsaki loko milawu yi ku sivela leswaku u endla leswi u swi rhandzaka. U ni vuswikoti lebyikulu, kambe a wu si byi tirhisa hi ku helela. U tala ku sola ndlela leyi u tirhaka ha yona ni vuswikoti bya wena.”

Xana marito lawa ma hlamusela leswi u nga xiswona? Loko swi ri tano, swi nga ha endlaka u hundzeleta timhaka. Phela swo tala swa leswi vuriweke laha henhla swi humelela vanhu vo tala. Hikokwalaho, vahlayi va tala ku amukela marito lama vonakaka ma ri ntiyiso kutani va honisa lama nga riki ntiyiso. Hi ku ya hi buku leyi nge Why Do Buses Come in Threes—The Hidden Mathematics of Everyday Life, “valavisisi va kume leswaku loko ko susiwa mimfungho ya tinyeleti leyi nga eka horoskopu vanhu a va swi koti ku hlaya rungula leri kongomeke vona ntsena, kambe loko ku ri ni mimfungho leyi, va kholwa leswaku leswi tsariweke ehansi ka nyeleti yoleyo swa pakanisa.”

[Bokisi leri nga eka tluka 24]

TINOMBORO LETI YIMELAKA SWO KARHI EBIBELENI

Tinomboro tin’wana leti tirhisiweke eBibeleni ti yimela swo karhi, kambe swilo swa kona swi fambisana ntsena ni rungula leri ti tirhisiweke eka rona eMatsalweni. Hi xikombiso, nomboro ya vumune yi fanekisela vun’we kumbe ku helela. Nomboro leyi yi kumeka eka swiga swo kota lexi nge “ematlhelweni ya mune ya misava” ni le ka lexi nge “timheho ta mune ta matilo.” (Esaya 11:12; Daniyele 8:8) Minkarhi yin’wana nomboro ya vutsevu yi fanekisela ku kayivela. Lexi xiyekaka, ebukwini ya Nhlavutelo, nhlengeletano ya tipolitiki ya Sathana, ya laha misaveni yi yimeriwa hi “nhlayo ya munhu”—ku nga 666. (Nhlavutelo 13:18) Laha nomboro ya tsevu yi phindhiwe kanharhu, leswi tshikilelaka ku nga hetiseki ka nhlengeletano ya xivandzana. Loko nomboro ya vunkombo yi tirhisiwa hi ndlela yo fanekisela, yi yimela ku hetiseka. (Levhitika 4:6; Vaheveru 9:24-26) Tinomboro leti ni tin’wana leti tirhisiweke hi ndlela yo fanekisela emisaveni, ti ni tinhlamuselo hi ku ya hi mongo wa vuprofeta lebyi ti tirhisiweke eka byona.

Hambileswi Matsalwa ma tirhisaka tinomboro to karhi hi ndlela yo hlawuleka, Bibele a yi hi khutazi leswaku hi ringeta ku hlanganisa maletere yo karhi ni tinomboro leswaku hi kuma rungula leri tumbeleke.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Hamani u hlahluvile leswaku a ta tiva siku leri a nga ta hetisisa kungu rakwe ra ku dlaya ha rona