Ndlela Leyi Hi Poneke Ha Yona Ndzhope Wa Vholkheno Lowu Chavisaka!

HI MUTSARI WA XALAMUKA! ECONGO (KINSHASA)

IRA Vumbirhi, January 15, 2002—ri vonaka ri lele eAfrika Xikarhi. Mina ni Mbhoni yin’wana ya Yehovha hi fike eGoma, le Kivu eCongo (Kinshasa), leswaku hi ta hlangana ni Timbhoni leti a ti tshama endhawini leyi nga ekusuhi ni Tiva Lerikulu.

Xana A Ri Lele Hakunene?

Hambileswi vholkheno ya Nyiragongo (entshaveni leyi tlakukeke 3 470 wa timitara) yi nga le kule hi 19 wa tikhilomitara ku suka edorobeni ra Goma, leswi endlekaka eka yona a swi hi hlamarisa.a A hi yi twa loko yi dzumadzuma naswona a hi vona musi wu ri karhi wu tuvika eka yona. Vanhu va kwalaho va swi toloverile leswi hi nkarhi lowu wa lembe naswona a va nga karhatekanga.

Nindzhenga, hi ye eminhlanganweni ya mavandlha mambirhi ya Timbhoni ta Yehovha. Hi hambete hi twa ku tsekatsekanyana ka misava ni ku dzumadzuma. A nga kona loyi a a karhatekile. Valawuri va kwalaho va hambete va tiyisekisa vaaki leswaku va nga chavi nchumu. Hambileswi se ku hundzeke tin’hweti mutivi wa vholkheno wa le Congo a ri karhi a vula leswaku ku ta va ni ku buluka ka vholkheno, a nga kona loyi a a n’wi tshemba. Munghana wakwe un’wana u vule leswi a ri karhi a tlanga, “Madyambu lawa, xibakabaka xi ta va xo tshwuka hikwalaho ka vholkheno leyi nga ta buluka.”

“Hi Nga Ha Yima-yimi, A Hi Tsemeni Hi Ri Vona!”

Loko hi tlhelela laha hi tshamaka kona, hi byeriwe marito lawa hi ku kongoma: “Hi nga ha yima-yimi, a hi tsemeni hi ri vona!” Hi langutane ni khombo. Doroba leri ri le khombyeni lerikulu. Swilo swi cince hi ku tsopeta ka tihlo! A ha ha ku hlela leswaku hi ta hamba hi hlangana eGoma leswaku hi ya chumayela. Kutani, nindzhenga, hi byeriwa leswaku hi fanele hi baleka edorobeni leri, tanihi leswi ri nga ekhombyeni ra ku lovisiwa!

Loko ri pela, xibakabaka xi hundzuka xo tshwuka—phela a ku ri ni xivangelo! Ndzhope wa vholkheno lowu a wu huma eNyiragongo a wu khuluka wu kongome edorobeni. Ntshava yoleyo a yi fana ni mbita leyikulu leyi vilaka, yi ri karhi yi phyandlasela ehandle leswi nga endzeni ka yona. Siku rero, hi pake mindzhwalo ya hina hi rivilo ra ndlati! Nkarhi a wu kongome eka awara ya nkombo nimadyambu.

Vanhu Va Magidi Lava Balekaka

Loko hi ri karhi hi baleka, pato leri yaka eGoma a ri tele hi vanhu lava na vona va nga eku balekeni. Vanhu vo tala a va famba hi milenge, va khome swilo leswi va kotaka ku swi bvunga va baleka na swona. Vo tala a va rhwele mindzhwalo ya vona hi tinhloko. Va nga ri vangani a va pakelane emimovheni. Hinkwavo va kongome endzilakaneni lowu nga le kusuhi wa Rwanda. Kambe, vholkheno a yi na mhaka ni mindzilakana leyi vekiweke hi munhu. Ku hava vuthu leri nga yi sivelaka ku ya emahlweni! Hi vone masocha na wona ma gova, kutani ma tsema ma ri vona. Mimovha a yi nga ha swi koti ku famba epatwini. Hi boheke ku famba hi milenge. A hi ri exikarhi ka ntshungu wa vanhu va 300 000—vavanuna, vavasati, vana ni swihlangi, lava na vona a va wa va pfuka, va baleka vukarhi bya vholkheno. Misava a yi ri karhi yi dzumadzuma ni ku tsekatsekanyana.

A ku ri xisiya-mani. Mina ni munghana wa mina, a hi nga tivi munhu entshungwini wolowo, kambe a ku ri ni Timbhoni ti nga ri tingani leti a ti hi veke tihlo. Ku va kona ka vona ni ku karhateka ka vona ha hina, swi hi khumbe ngopfu swi tlhela swi hi endla leswaku hi titwa hi sirhelelekile hambileswi a hi ri ehansi ka xiyimo xo vava ni lexi tshikilelaka swinene. Vanhu a va baleka ni swilo leswi va koteke ku swi rhwala—ku nga swiambalo, mapoto ni swakudyanyana. Eka ntshungu wolowo, vanhu a vo susumetana kunene. Van’wana va tlumbiwa hi mimovha loko va ringeta ku tsemakanya kutani swilo swi nga ri swingani leswi va swi khomeke swi wa ivi swi kandziyeriwa. Khombo eka loyi a phijekaka a wa. Vanhu a va karhatekile swinene naswona va tshikilelekile. Un’wana ni un’wana a a chava. A hi lwela ku fika eGisenyi, ku nga tikhilomitara ti nga ri tingani ku ya eRwanda. Hi ye emahlweni hi tikoka.

Hi Etlele Hi Sirhelelekile

Hi fike ehotela kambe a ku nga ha ri na makamara yo etlela. A ku ri hava lexi hi nga xi endlaka handle ko tshama eswitulwini leswi a swi ri entangeni. Hi kote ku tshama ehansi endzhaku ka tiawara tinharhu ni hafu hi ri karhi hi gandla hi milenge. Ha tsaka leswi hi poneke naswona hi koteke ku huma endhawini leyi nga ni khombo swin’we ni ku va ni vamakwerhu lava nga Vakreste lava va fambeke na hina. Lexi tsakisaka, a yi kona Mbhoni ni yin’we leyi feke.

A swi ri erivaleni leswaku hi fanele hi etlela ehandle. Laha a hi ri kona, a hi swi kota ku vona xibakabaka xo tshwuka lexi a xi funengete doroba ra Goma. A xi hlamarisa naswona a xi sasekile hakunene! Hakatsongo-tsongo ri sungule ku xa. Ku dzumadzuma ni ku tsekatseka ka misava swi ye emahlweni ri kondza ri xa. Loko hi languta swiendlakalo swo tika swa xa tolo ka kona, hi yi twele ku vava mindyangu ya magidi leyi bohekeke ku baleka ni vana va yona.

Mpfuno Wu Te Hi Xihatla

Timbhoni leti humaka eKigali, ku nga ntsindza wa Rwanda, ti fike laha a hi ri kona ninhlikanhi hi Ravuntlhanu, January 18. Ku simekiwe komiti ya mphalalo leyi a yi vumbiwa hi vamakwerhu va le Goma ni le Gisenyi. Pakani ya vona yo sungula a ku ri ku tshamisa vahlapfa lava nga Timbhoni eTiholweni ta Mfumo ta tsevu leti kumekaka endhawini leyi. Leswi swi endliwe hi rona siku rero. Epatwini a ku vekiwe mfungho hi Xifurwa ni Xiswahili, lowu a wu kombisa ndlela yo ya eHolweni ya Mfumo ya kwalaho, laha vahlapfa a va ta pfuniwa ni ku kuma nchavelelo. Nakambe hi siku rero, ku tisiwe tithani tinharhu ta swilo leswi a swi laveka hi nkarhi wolowo eTiholweni ta Mfumo laha Timbhoni a ti rhurheriwe kona. Hi siku leri tlhandlamaka, ku nga Mugqivela ku fike lori yi huma eKigali yi tele hi swakudya, minkumba, maseyila, swisibi ni mirhi.

Ku Vilela Ku Tinyika Matimba

Vanhu a va ri eku vileleni lokukulu. Xana swilaveko swa vanhu lava hinkwavo a swi ta khathaleriwa njhani? Ku vuriwa yini hi vholkheno? Xana ku buluka ka yona a ku ta hela rini? Xana doroba ra Goma ri onhake ku fikela kwihi? Mahungu lawa a hi wa kuma ni ku tsekatseka ka misava loku a ku ya emahlweni a swi nga nyiki ntshembo. Vativi a va chava leswaku vanhu va ta hefemula moya lowu nga ni chefu. Nakambe a ku chaviwa leswaku mati ya Tiva ra Kivu ma ta va ma thyakisiwile.

Ku nga si hela tiawara ta 48 endzhaku ka ku buluka loku ku twale swiviko leswi nga dyisiki byi rhelela. Kutani, hi Mugqivela nindzhenga hi twe leswaku vanhu va kwalomu ka 10 000 ku katsa ni Timbhoni ta nhungu swin’we ni n’wana un’we, va rhendzeriwe hi ndzhope wa vholkheno naswona etindhawini tin’wana wu tlakuke timitara timbirhi. A ku ri ni tigasi leti nga ni chefu emoyeni. A hi chuhe leswaku va ta fa. A ku nga ri na ntshembo wa leswaku va ta pona. Hambi ku ri kereke leyikulu ya le Goma a yi onhiwe hi ku helela hi ndzhope wa vholkheno. Hi nkarhi wolowo, a nga kona loyi a a ehleketa leswaku xi kona lexi seleke eGoma.

Mahungu Lama Chavelelaka

Hi Sonto hi awara ya kaye nimixo, hi kume riqingho leri humaka eka un’wana wa vamakwerhu lava rhendzeriweke hi ndzhope. U hi byele leswaku xiyimo xi sungula ku antswa. Mpfula ya na, ndzhope wa vholkheno wa hola, naswona ku sungula ku pepa. Hambileswi ndzhope wa kona wa ha hisaka naswona wa ha riki ni khombo, vanhu va sungula ku tsemakanya va ya laha ku sirhelelekeke kona. Doroba a ri onhiwanga hi ku helela.

Lawa i mahungu yo sungula lamanene ku sukela loko ku sungule mhangu leyi. Vholkheno a yi vonaka yi hetile ku buluka. Vativi lava a va ri kwalaho a va ri ni mavonelo lama nga faniki. Hi swi kotile ku tihlanganisa ni lava va nga edorobeni leri a hi ri ekusuhi na rona ra Bukavu, leri kumekaka emakumu ka Tiva ra Kivu. Hi kume leswaku mindyangu ya ntlhanu, swin’we ni vana vanharhu lava nga riki na vatswari, va fike eBukavu hi byatso. Timbhoni leti nga edorobeni ti ta va khathalela.

Hi Nga Muka!

Hi Musumbhunuku, January 21, hi swi kotile ku khutaza ni ku chavelela vanhu lava weriweke hi khombo eGisenyi, swin’we ni ku kota ku vona leswi va swi pfumalaka. Hi kume leswaku vamakwerhu lava rhurheriweke swa xinkarhana eTiholweni ta Mfumo ta tsevu se a va hlelekile. Hi swi kotile ku kuma nhlayo leyi kongomeke ya vanhu lava balekeke—a va ri 1 800 loko hi hlaya ni vana.

Ku vuriwa yini hi vumundzuku? Valawuri va kwalaho a va hlele ku simeka tikampa ta vahlapfa hi ku hatlisa. Hambiswiritano, vanhu van’wana a va karhatekile emianakanyweni hileswi swi endlekeke etikampeni ta vahlapfa leti simekiweke endzhaku ka ku dlayeteriwa ka vanhu hi 1994. Hi endle xiboho xa ku tlhelela eGoma, kutani hi fike edorobeni loko ku lava ku va nhlikanhi. A ku onhake ndhawu leyi endlaka kotara ya doroba. Se a swi koteka ku famba ehenhla ka ndzhope lowu a wu sungule ku tiya. A wa ha kufumela naswona a ka ha nun’hwa tigasi leti humaka eka wona. Vanhu vo tala a va lava ku tlhelela edorobeni.

Hi awara ya n’we nindzhenga, hi hlangane eHolweni ya Mfumo ya Vandlha ra Goma Center ni vakulu lava nga Vakreste lava ringanaka 33. Hinkwavo va yime hi rito rin’we: Va endle xiboho xa ku tlhelela eGoma. Va te: “Hi le kaya la.” Ku vuriwa yini hiloko vholkheno yo buluka nakambe? Va hlamule va ku: “Hi swi toloverile sweswo.” A va chava leswaku loko va nga hatli va tlhelela, va ta kuma swilo swa vona hinkwaswo swi phangiwile. Hi siku leri tlhandlamaka, mindyangu hinkwayo ya Timbhoni leyi a yi balekile yi tlhelele eGoma. Ni vanhu vo tala eka lavaya va 300 000 lava a va tlule ndzilakana se a va tlhelele edorobeni leri hlaseriweke hi vholkheno.

Endzhaku Ka Vhiki

Swilo a swi tlhelele exiyin’weni xa swona edorobeni. Swi le rivaleni leswaku a ri nge hundzuki rhumbi. Hi ku hatlisa ku sunguriwe ntirho wa ku susa ndzhope lowu a wu avanise doroba hi le xikarhi. Kun’wana ni kun’wana laha ndzhope wolowo wu hundzeke kona a wu onhile. Ndhawu ya mabindzu swin’we ni tihofisi ta hulumendhe a swi onhiwile. Ku ringanyetiwe leswaku a ku onhake ni xiphemu lexitsongo xa rivala ra swihaha-mpfhuka.

Nhlayo leyi kongomeke yi kombisa leswaku mindyangu ya 180 ya Timbhoni yi le xikarhi ka lava va lahlekeriweke hi nhundzu ya vona hinkwayo, naswona va nga ha riki na makaya. Komiti ya mphalalo yi endle malunghiselelo yo pfuna kwalomu ka vavanuna, vavasati ni vana va 5 000 leswaku va kuma swakudya siku ni siku. Timbhoni ta Yehovha ta le Belgium, Furwa na Switzerland, ti rhumele maseyila lama tirhisiweke ku aka mixaxa ya lava va nga riki na makaya swin’we ni tindhawu ta minhlangano ta mavandlha lawa Tiholo ta Mfumo ta wona ti onhakeke ngopfu kumbe ti mbundzumukeke. Mindyangu yin’wana leyi nga riki na makaya a yi ta tshama ni Timbhoni leti ta ha riki ni tiyindlu kasi lavan’wana a va ta tshamisiwa emixaxeni.

Hi Ravuntlhanu, January 25, endzhaku ka masiku ya khume ku humelele mhangu leyi, a ku ri ni vanhu va 1 846 eka nhlangano lowu khomeriweke ejarateni ra xikolo xa le Goma leswaku va ta yingisa marito lama chavelelaka lama humaka eMatsalweni. Vamakwerhu va vule marito yo tala yo tlangela nchavelelo ni mpfuno lowu Yehovha a va endleleke wona hi nhlengeletano yakwe. Hina vaendzi hi tsakisiwe ngopfu hi xivindzi ni ripfumelo leri tiyeke leri kombisiweke hi vamakwerhu hambileswi a va langutane ni xiyimo xo tika. Hambileswi a hi langutane ni xiyimo lexi tshikilelaka hi ndlela leyi, mawaku ndlela leyi swi tsakisaka ha yona ku va exikarhi ka vamakwerhu lava gandzelaka Xikwembu xa ntiyiso, ku nga Yehovha, Xihlovo xa nchavelelo wa hilaha ku nga heriki!—Pisalema 133:1; 2 Vakorinto 1:3-7.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Mimepe leyi nga eka tluka 12, 13]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Tilayeni leti nga ni miseve ti kombisa laha ndzhope a wu khulukela kona

CONGO (KINSHASA)

Ntshava ya Nyiragongo

↓ ↓ ↓

↓ GOMA

↓ ↓

TIVA RA KIVU

RWANDA

[Swifaniso leswi nga eka tluka 13]

Ndzhope wa vholkheno wu sindzise vanhu va makume ya magidi leswaku va baleka edorobeni ra Goma

[Xihlovo Xa Kona]

AP Photo/Sayyid Azim

[Swifaniso leswi nga eka tluka 14, 15]

Ku nga si hela ni vhiki, Timbhoni a ti hlele minhlangano ya tona ya Vukreste