Vantshwa Va Vutisa . . .

Ntshikilelo Wa Tintangha—Xana Wu Ni Matimba Hakunene?

“Ndzi vona onge tintangha ta mina a ti ndzi tshikileli.”—Pamela, xichudeni xa le xikolweni xa le henhla.

“Ndzi vona onge ntshikilelo wa tintangha a wa ha ri na matimba ngopfu eka mina. Hi mina loyi ndzi talaka ku tivangela wona.”—Robbie, jaha-ntiyela.

XANA u tshama u titwa hi ndlela leyi? Ina, swi nga ha endleka wa swi tiva leswaku Bibele yi ri: “Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” (1 Vakorinto 15:33) Nilokoswiritano, u nga ha tivutisa u ku, ‘Xana ntshikilelo wa tintangha wo hundzeletiwa—kumbexana ndlela leyi vatswari va mina ni vanhu van’wana lavakulu va swi vekisaka xiswona, vo swi hundzeleta?’

Loko u tshamela ku titwa hi ndlela yoleyo, swi tive leswaku a swo sungula hi wena. Kambe ha ku rhamba leswaku u ehleketa hi swin’wana leswi swi nga ha vaka swi hoxa xandla emhakeni leyi. Xana swi nga ha endleka leswaku u le hansi ka ntshikilelo wa tintangha, kambe a wu swi voni? Vantshwa van’wana, va hlamarisiwe hi ndlela leyi ntshikilelo wa tintangha wu nga ni matimba ha yona. Hi xikombiso, Angie wa pfumela leswaku u endla swilo swo tala ku tsakisa vanhu, leswi entiyisweni yena a nga swi laviki. U ri: “Minkarhi yin’wana ntshikilelo lowu humaka eka vanhu wu ni matimba ngopfu lerova u hetelela u nga swi voni leswaku i ntshikilelo wa tintangha. U vona onge hi wena u swi lavaka.”

Hilaha ku fanaka, Robbie, loyi ku vulavuriweke ha yena laha henhla u ri ntshikilelo lowu a vaka na wona hi lowu a tivangelaka wona. Kambe wa pfumela leswaku swa tika ku tshama ekusuhi ni doroba. Hikwalaho ka yini? Hikuva ku ni swilo swo tala leswi vonakaka. U ri: “Rifuwo ri tekiwa ri ri nchumu wa nkoka ngopfu.” Swi le rivaleni leswaku ntshikilelo wa tintangha wu kona. Kutani, ha yini vantshwa vo tala va ehleketa leswaku ntshikilelo wa tintangha a wu va khumbi?

Wa Kanganyisa Swinene

Ntshikilelo wa tintangha wu nga hi kanganyisa—entiyisweni swi nga ha endleka hi nga wu lemuki nikatsongo. Hi xikombiso: Moya wu nga ha hunga hi matimba kutani matluka ma hohloka naswona ku va ni magandlati elwandle. Wu nga ha hahlula tindlu loko wu hunga hi matimba swinene. Wa swi vona leswaku moya wa hunga siku ni siku, kambe a wu swi tekeli enhlokweni. Ha yini? Hikuva u wu toloverile.

Phela, moya a wo tshama wu ri ni khombo. Kambe loko vanhu va hi tshikilela hi ndlela ya vukanganyisi va nga endla leswaku hi cinca hakatsongo-tsongo. Muapostola Pawulo a a swi tiva leswaku ntshikilelo wa tintangha wu ni matimba. U lemukise Vakreste va le Rhoma a ku: “U nga pfumeli leswaku misava yi ku cinca u fana na yona.” (Varhoma 12:2, The New Testament in Modern English) Kambe, sweswo swi nga endleka njhani eka hina?

Ndlela Leyi Ntshikilelo Wa Tintangha Wu Tirhaka Ha Yona

Xana wa swi tsakela leswaku vanhu van’wana va ku phakata makatla naswona va ku rhandza? Vo tala va hina hi ta pfumela leswaku ha swi tsakela. Kambe mboyamelo wolowo wu nga ha hi pfuna kumbe wu hi vavisa. Xana u fanele u endla xin’wana ni xin’wana ntsena leswaku u amukeriwa? Hambiloko hi swi tiva leswaku a hi nge pfumeli leswaku tintangha ta hina ti hi tshikilela hi ndlela yo biha, kambe ku vuriwa yini hi lava hi nga na vona? Xana va ringeta ku bakanya ntshikilelo wa tintangha, kumbe hi wona wu lawulaka vutomi bya vona?

Hi xikombiso, namuntlha vanhu vo tala va teka nkongomiso wa Bibele emhakeni ya mahanyelo tanihi lowu hundzeriweke hi nkarhi kumbe wu nga tirhi manguva lawa. Vo tala va vona onge a hi swa nkoka ngopfu ku gandzela Xikwembu hi ndlela leyi xi lavaka hi xi gandzela ha yona hi ku landza Rito ra xona. (Yohane 4:24) Ha yini va titwa hi ndlela yoleyo? Swi nga ha endleka xivangelo xin’wana ku ri ntshikilelo wa tintangha. Eka Vaefesa 2:2, Pawulo u vula leswaku fambiselo ra swilo ri ni “moya” kumbe mboyamelo lowu ri lawulaka. Moya wolowo wu tshikilela vanhu leswaku va ehleketa hi ndlela ya misava leyi nga n’wi tiviki Yehovha. Xana hi nga khumbeka njhani?

Leswi hi swi endlaka siku ni siku exikolweni, loko hi dyondza, loko hi hetisisa vutihlamuleri bya ndyangu niloko hi ri entirhweni hakanyingi swi lava leswaku hi hlangana ni vanhu lava nga ti xiximiki hinkwato timfanelo ta Vukreste leti hi ti tekaka ti ri ta nkoka. Hi xikombiso, exikolweni ku nga ha va ni vanhu vo tala lava nga ha endlaka xin’wana ni xin’wana ntsena leswaku va va ni ndhuma, va nga ha hlanganyela vuxaka byo biha bya rimbewu hambi ku ri ku tirhisa swidzidzirisi kumbe ku tiloveka ebyaleni. Xana ku ta endleka yini loko hi hlawula vanghana lava hlanganyelaka emikhuveni yo tano kutani hi teka mikhuva yoleyo yi ri yinene hambi ku ri ku yi bumabumela? Swi nga ha endleka—kumbexana hakatsongo-tsongo, hi tekelela mikhuva yo tano. “Moya” wolowo wa misava wu ta hi tshikilela, wu hi cinca hi fana ni misava leyi.

Phela, vativi va sayense va manguva lawa va endle swo karhi leswi seketelaka misinya leyi ya milawu ya Bibele. Xiya xiendlo lexi dumeke xa Asch. Ku rhambiwa munhu leswaku a ta tshama ni ntlawa wun’wana lowu nga lo mbaa, ehansi. Dok. Asch u humesa khadi lerikulu leri nga ni layini leyi tsemakanyaka exikarhi ka rona, kutani a tlhela a humesa khadi rin’wana leri nga ni tilayini tinharhu leti nga ringaniki. Kutani a vutisa vanhu lava, ha un’we un’we, leswaku va vona onge hi yihi eka tilayini leti tinharhu leyi ringanaka ni leyi nga eka khadi lero sungula. Nhlamulo ya olova. Eku sunguleni, hinkwavo va sungule va pfumelelana. Kambe loko a va vutisa ra vunharhu, va sungule ku cincanyana.

Ku fana niloko va ha sungula, swa olova ku vona leswaku hi tihi tilayini leti ringanaka. Munhu loyi a rhambiweke a a nga swi tivi leswaku vanhu lava a tshameke na vona va lo hiriwa leswaku va ta tirhisiwa. Hinkwavo va pfumelelane hi nhlamulo leyi hoxeke. Ku endleke yini? Eka vanhu lava kamberiweke, a va talanga lava loko va vutisiwa, va yimaka hi rito ra vona. Lavan’wana hinkwavo va tshame va yima ni leswi vuriwaka hi ntlawa lowu—hambiloko sweswo swi vula ku landzula leswi mahlo ya vona ma swi vonaka!

Swi le rivaleni leswaku vanhu va lava ku amukeleka eka vanhu lava va nga na vona lerova va kala va landzula leswi va tivaka leswaku i ntiyiso. Vantshwa vo tala va tshame va langutana ni xiyimo lexi. Daniel, la nga ni malembe ya 16, u ri: “Ntshikilelo wa tintangha wu nga ku cinca. Naswona wu va wukulu loko u ri exikarhi ka vanhu. U nga ha sungula ku ehleketa leswaku leswi va swi endlaka swi lulamile.”

Angie, la tshahiweke eku sunguleni, u nyikela xikombiso xa xiviri xa ntshikilelo wolowo exikolweni: “Loko wa ha ri sekondari, a swi ri swa nkoka swinene leswaku u ambala swiambalo swa njhani. A wu fanele u ambala swiambalo swa mavito. Entiyisweni, a wu nga swi lavi ku xava hembe ya $50 [R500]—ha yini munhu a a lava ku ambala hembe ro durisa xisweswo?” Hilaha Angie a ringanyetaka hakona, swa tika ku lemuka ntshikilelo loko wu langutane na wena. Kambe, xana ntshikilelo wa tintangha wu nga hi kavanyeta etimhakeni ta nkoka swinene?

Lexi Endlaka Leswaku Ntshikilelo Wa Tintangha Wu Va Ni Khombo

A hi nge u le ku hlambeleni elwandle. Loko u ri karhi u tlanga hi magandlati, mimoya yin’wana ya matimba yi nga ha va yi hunga kambe u nga swi lemuki. Magandlati wolawo ma ku susumetela eribuweni, kambe swi nga ha endleka ku ri ni mimoya yin’wana leyi hungaka ehansi ka mati. Yi sungula ku ku yisa hala ni hala. Loko u languta eribuweni, a wa ha wu voni ndyangu wa ka n’wina kumbe vanghana va wena. A wu nga swi lemuki leswaku moya wolowo wu ku yise ekule swonghasi! Hilaha ku fanaka, loko hi ri karhi hi endla mintirho ya hina ya siku ni siku, miehleketo ni mintlhaveko ya hina yi va yi ri ehansi ka ntshikilelo lowu yaka emahlweni wu hi susumetela ku endla swo karhi. Hi nga si swi lemuka, mintshikilelo leyi yi nga ha hi hambukisa eka milawu leyi hi tibyeleke leswaku hi ta tshama hi yi namarherile.

Hi xikombiso, muapostola Petro a a ri wanuna wa vurhena. Hi xivindzi u tirhise banga emahlweni ka ntshungu lowu a wu karihile hi vusiku lebyi Yesu a khomiweke ha byona. (Marka 14:43-47; Yohane 18:10) Kambe, endzhakunyana ka malembe, ntshikilelo wa tintangha wu n’wi susumetele leswaku a kombisa xihlawuhlawu hi ku kongoma. U papalate Vakreste lava nga Vamatiko—hambileswi Kreste a tshameke a n’wi komba xivono lexi a xi n’wi kongomisa leswaku a nga teki Vamatiko va ri vanhu lava nga basangiki. (Mintirho 10:10-15, 28, 29) Swi nga ha endleka leswaku Petro a a nga swi chavi ku hlomula banga a lwa, kambe ku hlekuriwa hi vavanuna van’wana, a a nga ta swi yimela! (Vagalatiya 2:11, 12) Kunene, ntshikilelo wa tintangha wu nga va ni khombo.

I Swa Nkoka Ku Xiya Leswaku Ntshikilelo Wa Tintangha Wu Ni Matimba

Xikombiso xa Petro xi nga hi nyika dyondzo ya nkoka. Munhu a nga ha va ni matimba eka swin’wana, kambe a tsana eka swin’wanyana. Petro a a tsanile eka swin’wana, ku fana na hina hinkwerhu. Ku nga khathariseki leswaku hi vamani, hi fanele hi xalamukela tindhawu leti hi tsaneke eka tona. Hi nga ha tivutisa hi ku: ‘Xana ndzi tsane kwihi? Xana ndzi navela vutomi bya ka byandlana huku ya ku fa hi mafurha? Xana ndzi sungule ku tikukumuxa? Xana ndzi endla swilo leswaku ndzi ta dzunisiwa, ndzi tiendlela vito ni ku va la dumeke?’

Swi nga ha endleka leswaku a hi nge pfuki hi tihoxe ekhombyeni hi vomu hi ku tihlanganisa ni vanhu lava tirhisaka swidzidzirisi kumbe lava tikhomeke hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu. Kambe, ku vuriwa yini hi ku tsana ka hina loku tumbeleke swinene? Loko hi hlawula ku tolovelana swinene ni vanhu lava nga hi susumetelaka ku endla swilo leswi hi tsaneke eka swona, kutani hi ta va hi tiveka ekhombyeni ra ku lawuriwa hi ntshikilelo wa tintangha—kumbexana lowu nga ta endla leswaku hi vavisekela makumu.

Kambe lexi tsakisaka hi lexi, a hi ntshikilelo hinkwawo wa tintangha lowu biheke. Xana hi nga swi kota ku lawula ntshikilelo wa tintangha—kumbexana hi endla leswaku wu hi vuyerisa? Naswona hi nga wu hlula njhani ntshikilelo wa tintangha lowu biheke? Swivutiso leswi swi ta tlhuvutsiwa exihlokweni xa le nkarhini lowu taka lexi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . ”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30, 31]

Ku tshama ni vanhu lava rhandzaka swilo leswi vonakaka, swi nga endla leswaku u va ehansi ka ntshikilelo lowukulu wa tintangha