Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Langutana Njhani Ni Ntshikilelo Wa Tintangha?

“Ntshikilelo wa tintangha wu kumeka kun’wana ni kun’wana.”—Jesse, la nga ni malembe ya 16 hi vukhale.

“Ntshikilelo wa tintangha ta mina leti a ndzi dyondza na tona hi wun’wana wa swilo swo tika swinene leswi ndzi bohekeke ku langutana na swona loko ndza ha kula.”—Johnathan, la nga ni malembe ya 21 hi vukhale.

KUNENE u fanele u lwa ni ntshikilelo wa tintangha. Kambe, swi tive leswaku u nga swi kota ku wu hlula. Entiyisweni, u nga swi kota ku wu lawula hambi ku ri ku wu endla leswaku wu ku pfuna. Kambe njhani?

Exihlokweni lexi hundzeke lexi vulavulaka hi mhaka leyi, hi bule hi goza ro sungula ra nkoka: Ku xiya matimba ya ntshikilelo wa tintangha ni ndlela leyi wu nga ku khumbaka ha yona.a Hi wahi magoza man’wana lamanene lama u nga ma tekaka? Nkongomiso lowu pfunaka lowu u faneleke u wu landzela i Rito ra Xikwembu. Swivuriso 24:5 yi ri: “Munhu wa vutivi u tiyisa matimba.” Hi byihi vutivi lebyi nga ku nyikaka matimba ya ku lwa ni ntshikilelo wa tintangha? Hi nga si hlamula xivutiso xexo, a hi rhangeni hi bula hi xiphiqo lexi nga endlaka leswaku ntshikilelo wa tintangha wu ku hlula.

Ku Pfumala Ntshembo—I Khombo

Minkarhi yin’wana vantshwa lava nga Timbhoni ta Yehovha va kuma leswaku ntshikilelo wa tintangha wu va vekela ntlhontlho lowukulu hikuva ku byela van’wana hi ta ripfumelo ra vona i yin’wana ya leswi va faneleke va swi endla evuton’wini. (Matewu 28:19, 20) Xana, minkarhi yin’wana u kuma swi tika ku byela vantshwa van’wana lava u hlanganaka na vona hi ta ripfumelo ra wena? A hi wena ntsena swi ku tikelaka. Melanie la nga ni malembe ya 18 hi vukhale u ri: “Mhaka ya ku byela vana van’wana leswaku ndzi Mbhoni, yi tika ku tlula hilaha a ndzi ehleketa hakona.” Wa engetela: “Loko ndzi heta ku kanya mbilu leswaku ndzi boxa leswaku ndzi Mbhoni, ndzi tlhela ndzi sungula ku chava.” Swi vonaka onge ntshikilelo wo biha wa tintangha, hi wona lowu a wu n’wi sivela.

Bibele ya hi tiyisekisa leswaku hambi ku ri vavanuna ni vavasati va ripfumelo va tshame va kanakana ku vulavula hi Xikwembu eka van’wana. Hi xikombiso, Yeremiya lontshwa a a swi tiva leswaku u ta hlekuriwa ni ku xanisiwa loko a yingisa xileriso xa Xikwembu xa ku vulavula hi xivindzi. Ku tlula kwalaho, Yeremiya a a nga titshembi. Ha yini? U byele Xikwembu a ku: “Phela entiyisweni a ndzi swi tivi ku vulavula, hikuva ndza ha ri mufana.” Xana Xikwembu xi pfumerile leswaku Yeremiya a a nga swi koti ku vulavula hileswi a a ha ri muntshwa? Doo! Yehovha u tiyisekise muprofeta yoloye a ku: “U nga vuli u ku, ‘Ndza ha ri mufana.’” Yehovha u nyike muntshwa yoloye a a kanakana ntirho wa nkoka.—Yeremiya 1:6, 7.

Loko hi nga titshembi, swi nga ha hi tikela swinene ku lwisana ni nkucetelo wa tintangha. Ndzavisiso na wona wa yi seketela mhaka leyi. Hi xikombiso, khale hi 1937, mutivi wa sayense la vitaniwaka Muzafer Sherif u endle ndzavisiso lowu tivekaka swinene. U teke vanhu a va nghenisa ekamareni leri nga ni munyama, a va komba ku vonakala lokutsongo kutani a va vutisa leswaku ku vonakala loku ku fambe mpfhuka wo tanihi kwihi.

Kahle-kahle, ku vonakala loku a ku yime ndhawu yin’we. Loko va vutisiwa ha un’we-un’we, vanhu lava va nyikele tinhlamulo to hambana-hambana malunghana ni mpfhuka lowu a va ehleketaka leswaku ku vonakala loku ku wu fambile. Kambe, va hlanganisiwile va va mintlawa, kutani va komberiwa leswaku va vula leswi va swi vonaka. Vuyelo byi ve byihi? Hikwalaho ka leswi a va nga titshembi, va sungule ku kucetelana. Loko va vutisiwa hi ku phindha-phindha, tinhlamulo ta vona ti sungule ku yelana kukondza “ntlawa wu va ni vonelo leri fanaka.” Hambiloko se va vutisiwa ha un’we-un’we endzhaku, a va ha voyamele eka vonelo ra ntlawa hinkwawo.

Xikambisiso lexi xi kandziyisa yinhla ya nkoka. Loko vanhu va nga tiyiseki kumbe va nga titshembi, va tala ku kuceteriwa hi tintangha ta vona. Leyi i yinhla ya nkoka, a swi tano ke? Phela, ntshikilelo wa tintangha wu nga ha khumba vanhu etimhakeni ta nkoka swinene, ku katsa ni vonelo ra vona hi rimbewu emahlweni ka vukati, ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha swin’we ni tipakani ta vona evuton’wini. Loko ho tekelela ‘mavonelo ya ntlawa’ etimhakeni to tano, ma nga ha byi khumba swinene vumundzuku bya hina. (Eksoda 23:2) Xana ku nga endliwa yini?

Xana u ehleketa leswaku a wu ta va u hlamule njhani eka xikambisiso lexiya loko a wu tiyiseka kahle leswaku ku vonakala lokuya a ku fambi? Kumbexana a wu ta va u nga pfumelanga leswaku ntlawa lowuya wu ku kucetela. Ina, ku titshemba i swa nkoka. Kambe hi fanele hi titshemba njhani, naswona hi nga ku hlakulela njhani ku titshemba ko tano?

Endla Yehovha A Va Ntshembo Wa Wena

U nga ha twa vanhu vo tala va vulavula hi mhaka ya ku hlakulela ku titshemba. Kambe loko swi ta emhakeni ya ndlela leyi u nga ku kumaka ha yona—nileswaku u fanele u titshemba hi mpimo wo tanihi kwihi—ku ni mavonelo lama nga faniki. Bibele yi ni ndzayo leyi yi faneleke: “Ndzi byela un’wana ni un’wana kwalaho exikarhi ka n’wina leswaku a nga tiehleketeleli ku tlula mpimo lowu a faneleke ku tiehleketelela ha wona; kambe a a ehlekete hi xikongomelo xo va ni mianakanyo leyi hlutekeke.” (Varhoma 12:3) Vuhundzuluxeri byin’wana bya ndzimana leyi byi hlayekisa xileswi: “Ndzi byela un’wana ni un’wana wa n’wina leswaku a nga titeki a ri wa nkoka ku tlula mpimo, kambe a tipima hi ndlela leyi faneleke.”—Charles B. Williams.

“[Ku] tipima hi ndlela leyi faneleke” a swi vuli ku tinyungubyisa ku tlula mpimo, ku titshemba ngopfu kumbe ku tibuma. Hi hala tlhelo, langutelo ro tano leri faneleke ri ta endla leswaku u tshemba vuswikoti bya wena byo ehleketa swin’we ni ku endla swiboho leswinene. Muvumbi wa wena u ku nyike ‘matimba ya ku anakanya,’ naswona nyiko yoleyo i ya risima swinene. (Varhoma 12:1) Sweswo swi nga ku pfuna leswaku u nga pfumeleli vanhu lava u nga na vona va ku endlela swiboho. Kambe, ku ni ntshembo wun’wana lowu nga ku sirhelelaka ngopfu.

Hosi Davhida a a huhuteriwe ku tsala a ku: “Wena Yehovha, Hosi leyi Lawulaka, [u] ntshembo wa mina ku sukela evuntshweni bya mina.” (Pisalema 71:5) Ina, Davhida a a n’wi tshemba hi ku helela Tata wakwe wa le tilweni, naswona a a n’wi tshemba ku sukela loko a ha ri ntsongo. A a ri “mufana”—kumbexana a a ha ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi loko xihontlovila xa Mufilista lexi vuriwaka Goliyadi xi rhamba socha hambi ri ri rihi ra Muisrayele leswaku ri ta lwa na xona. Masocha ma chavile. (1 Samuwele 17:11, 33) Kumbexana a ma chava tintangha ta wona. A swi kanakanisi leswaku loko va vulavula hi vukulu ni matimba ya Goliyadi, a vo swi hundzeleta kunene, va swi veka erivaleni leswaku a nga kona munhu la hanyeke kahle la nga n’wi tshinelelaka. Davhida a wu nga n’wi yi helo ntshikilelo wo tano. Ha yini?

Xiya marito lama Davhida a ma byeleke Goliyadi: “U ta eka mina hi banga ni fumu ni tlhari, kambe mina ndzi ta eka wena hi vito ra Yehovha wa mavuthu, Xikwembu xa nxaxamelo wa nyimpi ya Israyele lexi u xi tlhontlheke.” (1 Samuwele 17:45) Davhida a a byi xiya vukulu, matimba swin’we ni matlhari lama Goliyadi a a ri na wona. Kambe ku ni nchumu wa nkoka lowu a a wu tiva, tanihi leswi a a swi tiva leswaku matilo ma tlakukile eka yena. A a swi tiva leswaku Goliyadi a a nga ri nchumu loko a pimanisiwa na Yehovha Xikwembu. Loko Yehovha a yima na Davhida, kutani, ha yini a a fanele a chava Goliyadi? Davhida u titwe a sirhelelekile tanihi leswi a a tshemba Xikwembu. A wu kona ntshikilelo lowu a wu ta n’wi tsekatsekisa.

Xana na wena u n’wi tshemba hi ndlela leyi fanaka Yehovha? A nga si cinca ku sukela enkarhini wa Davhida. (Malakiya 3:6; Yakobo 1:17) Loko u ya u dyondza ha yena, u ta ya u tiyiseka ngopfu hi hinkwaswo leswi a ku byelaka swona eRitweni rakwe. (Yohane 17:17) Eka rona u ta kuma nkongomiso lowu nga hundzukiki, lowu tshembekaka, lowu nga ta ku kongomisa evuton’wini naswona wu nga ta ku pfuna leswaku u bakanya ntshikilelo wa tintangha. Ku tlhandlekela eka ku tshembela eka Yehovha, ka ha ri ni swin’wana leswi u nga swi endlaka.

Hlawula Switsundzuxo Leswinene

Rito ra Xikwembu ri kandziyisa nkoka wa ku lava nkongomiso lowunene. Swivuriso 1:5 yi ri: “Munhu la twisisaka hi loyi a amukelaka nkongomiso wa vutshila.” Vatswari va wena, lava va ku navelelaka leswinene, va nga ha va xihlovo xa nkongomiso. Indira u swi tiva kahle leswi. U ri: “Leswi swi endleke leswaku ku fikela sweswi ndza ha famba entiyisweni hileswi vatswari va mina a va tala ku bula na mina hi Matsalwa naswona va endla leswaku Yehovha a va wa xiviri evuton’wini bya mina.” Vantshwa vo tala va titwa hi ndlela leyi fanaka.

Loko u ri xirho xa vandlha ra Vukreste, u ni xihlovo lexinene kwalaho—valanguteri lava vekiweke kumbe vakulu swin’we ni Vakreste van’wana lava wupfeke. Nadia lontsongo u ri: “Kunene ndza va xixima vakulu va le vandlheni ra ka hina. Ndza yi tsundzuka nkulumo leyi nyikeriweke hi mulanguteri la ungamelaka leyi a yi lunghiseleriwe vantshwa. Endzhaku ka nhlangano mina ni munghana wa mina a hi tsakile hikuva leswi a swi vuleke hileswi a hi langutane na swona.”

Nchumu wun’wana lowu nga ni matimba lowu nga ku pfunaka ku lwa ni ntshikilelo wo biha wa tintangha i ntshikilelo lowunene wa tintangha. Loko u hlawula vanghana va wena hi vutlhari, va nga ku pfuna leswaku u namarhela tipakani letinene ni nkongomiso lowu faneleke. Hi nga va hlawula njhani hi ndlela leyinene? Tsundzuka xitsundzuxo lexi: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swivuriso 13:20) Nadia a a hlawula vanghana hi vukheta exikolweni—vapfumeri-kulobye, lava a va namarhele nkongomiso lowu fanaka wa mahanyelo. U ri: “Loko vafana va le xikolweni va ta va ta ‘vulavula’ na hina, a hi seketelana.” Vanghana lavanene va nga hi pfuna leswaku hi kombisa timfanelo ta hina letinene. Swi fanerile leswaku hi endla matshalatshala yo kuma vanghana vo tano.

Hikwalaho tiyiseka leswaku loko u tshemba Yehovha, u lava nkongomiso wa Vakreste lava wupfeke naswona u hlawula vanghana va wena hi vutlhari, u nga swi kota ku wu hlula ntshikilelo wa tintangha. Entiyisweni, u nga ha va ni nsusumeto lowunene eka vanghana va wena kutani u va pfuna leswaku va tshama na wena endleleni leyi yaka evuton’wini.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 16]

Lava vanghana lavanene, lava rhandzaka Xikwembu ku fana na wena naswona va nga ni mimpimanyeto leyi fanaka ni ya wena

[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]

“Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” —1 Vakorinto 15:33

“Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha.”—Swivuriso 13:20