Xisekelo Xa Mina Xa Vutomi Lebyi Nga Ni Xikongomelo
HI KU VULA KA ERNEST PANDACHUK
Ndzi velekeriwele etimbaleni ta Saskatchewan, le Canada. Loko ndzi ri ni malembe ya 23, ndzi ye eAfrika, laha ndzi heteke malembe yo tsakisa ya 35 ndzi ri murhumiwa. Xana swi tise ku yini leswaku ndzi endla ntirho lowu? A ku nga ri xiwelo. Inge ndzi hlamusela.
YINDLU ya ka hina yo sungula a yi akiwe hi timhandzi, vumba ni byanyi—a yi nga ta swi kota ku sirhelela ndyangu wa ka hina eka vuxika bya le ndhawini leyi. Hi 1928, loko vo tala eka hina vana lava kaye hi nga si velekiwa, Tatana na Manana va amukele minkandziyiso ya Bibele eka munhu un’wana loyi a a endzele ekaya. Hi vuxika byo leha lebyi landzeleke, va dyondze Bibele va ri karhi va pfuniwa hi minkandziyiso leyi. Hi ximun’wana lexi landzeleke, a va tiyiseka leswaku va kume ntiyiso. Va vulavule ha wona eka vandyangu, vanghana ni vaakelani kambe ngopfu-ngopfu eka hina vana.
Ndzi velekiwe hi 1931, naswona vamakwerhu van’wana va ntlhanu va ndzi tlhandlamile. Ku hlaya ni ku kambisisa Bibele a ko va tshamela maxelo ekaya. Ndza ha yi tsundzuka hi ntsako minkarhi leyi a hi yi tirhisa swin’we ni mixo. Tatana a a rhangela eku buleni na hina hi ndzimana ya Bibele, hambiloko hi ri ni vaendzi. Manana na Tatana swin’we ni vamakwerhu lavakulu, a va cincana hi ku hlaya minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni.
Ku tlhandlekela eka ku hi dyondzisa ka vona ku hlaya ni ku tsala, Tatana u tlhele a hi dyondzisa ku endla vulavisisi hi ku tirhisa tikhonkhodensi ta Bibele. Ku nga ri kungani hi dyondze ndlela yo tirhisa Bibele ku hlamusela van’wana leswi hi swi kholwaka. Mabulo lawa yo tsakisa ma ndzi pfunile ku bula hi tinhloko-mhaka ta Bibele. Hi ku famba ka nkarhi, a ndzi swi kota ku tirhisa Bibele ku bakanya tidyondzo ta mavunwa ta vukhongeri. A ndzi swi kota ku kombisa leswaku moya-xiviri wa fa, leswaku a wu kona ndzilo wa tihele nileswaku Xikwembu na Yesu a va ringani nileswaku a hi xiphemu xa leswi vuriwaka Vunharhu-un’we.—Eklesiasta 9:5, 10; Ezekiyele 18:4; Yohane 14:28.
Tatana na Manana a va hi dyondzisa hi ku hi vekela xikombiso, naswona a va hi khutaza ku yima hi tiyile eka leswi swi faneleke, hambiloko swi vula leswaku hi ta va hi ri nconge yin’we. Hi xikombiso, a va nga dzahi, naswona va hi lemukisile leswaku fole ri nyamisa munhu swin’we ni ndlela leyi hi nga ta tshikileriwa ha yona exikolweni leswaku hi ri tirhisa. Ndzi tsundzuka marito ya Tatana: “U nga ha vuriwa wansati loko u ala ku dzaha. Kambe vutisa munhu yoloye leswaku, ‘Wanuna i mani? Xana hi loyi a lawuriwaka hi byanyi kumbe hi loyi a lawulaka byanyi?’”
Loko ndzi ri ni malembe ya 11, ndzi langutane ni ndzingo wun’wana, lowu a wu endla leswaku swi tika ku landzela leswi ndzi swi dyondzisiweke eBibeleni. Hi nkarhi wolowo Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava se a yi sungurile, naswona vana va le xikolweni a va fanele va saluta mujeko. Hi ku ya hi leswi ndzi swi dyondzeke eBibeleni , ndzi lemuke leswaku ku saluta koloko a ku ri vugandzeri, xisweswo ndzi arile ku wu saluta. Leswi swi endle leswaku ndzi hlongoriwa exikolweni ku ringana tin’hweti ta tsevu.
Nilokoswiritano, hi ku famba ka nkarhi ndzi hete xikolo, naswona hi March 1947, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha Xikwembu hi ku khuvuriwa ematini. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu ndzi ve phayona, muhuweleri wa nkarhi hinkwawo wa mahungu lamanene. Ndzi rhange ndzi tirha eSaskatchewan, ndzi chumayela van’wamapurasi ensin’wini leyi leyikulu. Hi ximumu a ndzi famba hi hanci, naswona hi vuxika loko ku titimela, a ndzi tirhisa xileyi lexi a xi pfalekile, lexi a xi kokiwa hi tihanci, a hi xi vitana caboose. A ku veheriwa mbhawula exileyini xexo leswaku ku kufumela, xisweswo a ndzi fanele ndzi tiyiseka leswaku a xi wi.
Vanhu va le makaya a va ri ni vunghana ni malwandla. Loko ndzi va endzela se ri rhengile swinene, a va tala ku ndzi kombela leswaku ndzi etlela kwalaho. Mawaku ndlela leyi ndzi ma tsakeleke ha yona mabulo lamanene ya Bibele lawa a hi va na wona! Ndyangu wa ka Petersons hi wun’wana wa mindyangu leyi anguleke kahle endzhaku ka ku bula na wona vusiku hinkwabyo. Earl ni mana wakwe va ve Timbhoni ta Yehovha leti hisekaka.
Ku Tirha eQuebec
Hi 1949, ndzi amukele xirhambo lexi a xi hundziseriwe eka maphayona xa ku ya pfuna hi ntirho wo chumayela le xifundzheni xa Quebec. Maphayona ya kwalomu ka 200 ya le Canada vupela-dyambu ma amukele xirhambo lexi. Ma fike edorobeni ra Montreal hi September, ma lunghekele ku amukela swiavelo swo tirha eQuebec. Lowu i nkarhi lowu a ku fuma Ndhuna-nkulu leyi nga Mukhatoliki Maurice Duplessis, loyi a a hlambanye hi ku vula leswaku u lava ku heta Timbhoni hinkwato exifundzheni xexo.
Yoleyo a ku ri minkarhi yo tsakisa naswona n’wana a a an’wa hi tsheve, mintlhontlho a yi lo vuya. Leswi a swi katsa ku dyondza ririmi ra Xifurwa, ku khomiwa, ku langutana ni mintshungu leyi hlundzukeke swin’we ni ku kavanyetiwa ka tinhlengeletano ta hina ta Vukreste hi vanhu lava a va hisekela etlhelo. Kambe, swiphiqo sweswo a swi ndzi chavisanga kumbe ku endla leswaku ndzi tsekatseka entirhweni wa mina wa ku va mutirheli wa Xikwembu. Vatswari va mina a va ndzi dyondzise ku rhandza leswinene ni ku ndzi tiyisekisa leswaku ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo lowu Yesu a vulavuleke ha wona a wu ta hetiseka, ku nga khathariseki nkaneto lowu nga vaka kona.—Matewu 24:9, 14.
Hi nkarhi lowu a ndzi ri eQuebec, ndzi hlangane na Emily Hawrysh, phayona ro tshembeka leri humaka eSaskatchewan. Ku sukela loko hi tekanile hi January 27, 1951, Emily u ve mutirhi-kulorhi la tshembekaka tlhelo munghana la khutazaka. Leswi pakani ya hina a ku ri ku hlanganyela hi vutalo evutirhelini, hi endle xikombelo, kutani hi amukeriwile ku va swichudeni swa Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower, lexi letelaka swichudeni tin’hweti to hlayanyana leswaku swi nghenela vutirheli bya vurhumiwa. Hi thwase exikolweni xa vu-20 xa Giliyadi hi February 1953.
Loko ha ha rindzele maphepha lama hi pfumelelaka ku nghena eAfrika, hi rhambiwe ku ya pfuna mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha le Alberta ni le Ontario, eCanada. Emasikwini wolawo a hi tirhisa swo famba swa mani na mani loko hi endzela mavandlha. Kutani hi dyondze ku hanya vutomi byo olova, kutani hi rhwala hinkwaswo leswi hi nga na swona hi nkwama wun’we lowukulu. Endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana, loko maphepha ya hina ya ku famba se ma lunghile, hi kongome eRhodesia Dzonga, leyi sweswi yi vitaniwaka Zimbabwe.
Ku Tolovela Vutomi Bya Le Afrika
Ku nga si hela tin’hweti ta ntlhanu hi fikile, hi averiwe ku endzela mintlawa ya Timbhoni ta Yehovha eZimbabwe ni le Botswana swin’we ni tindhawu ta le dzongeni wa N’walungu wa Rhodesia (sweswi ku nga Zambia). EXikolweni xa Giliyadi hi khutaziwe leswaku hi nga pimanisi matiko lama hi averiweke eka wona ni tiko leri hi humaka eka rona nileswaku hi tsundzuka leswaku xiyimo xin’wana ni xin’wana lexi hi tikumaka hi ri eka xona, hi nga dyondza swo karhi. Marito wolawo ya vutlhari ma hi pfunile ku lulamisa ndlela leyi a hi ehleketaka ha yona. Ku fikela sweswi, mina na Emily hi pfumelelana ni marito lama nge, “Endla hinkwaswo leswinene exiyin’weni xin’wana ni xin’wana lexi u nga eka xona; tolo a nga ha vuyi.”
A hi famba hi xitimela, hi bazi, hi lori kumbe hi swikanyakanya—a hi tirhisa xin’wana ni xin’wana lexi nga kona. Hambileswi ku famba ka kona a ku tika, ku ni swiyimo swin’wana leswi tiyiseke xiboho xa hina xa ku “endla hinkwaswo leswinene exiyin’weni xin’wana ni xin’wana.” Emalembeni mambirhi yo sungula, Emily a a nga pfumeleriwanga ku famba na mina ematiko-xikaya hikwalaho ka minsivelo ya le nawini. Xisweswo, nkatanga, loyi a ha ha ku tekana, a a boheka ku sala eswidorobanini leswi nga ekusuhi ni xiporo, laha hakanyingi a ku nga ri na Timbhoni tin’wana. Ripfumelo, xivindzi ni ku tiyimisela ka Emily, a swi ndzi endlanga ntsena leswaku ndzi n’wi tlangela ni ku n’wi rhandza kambe swi tlhele swi tisa ni mbewu ya Mfumo etindhawini teto.
Hi ku hatlisa loko ndzi kuma ndhawu yo tshama eka un’wana wa vaaki va kwalaho, Emily a a chumayela endhawini yoleyo kukondza ndzi vuya le tindhawini ta le makaya. Minkarhi yin’wana a a tirha a ri swakwe n’hweti hinkwayo. U kume matimba ni nsirhelelo hikwalaho ko titshega hi voko ra matimba ra Yehovha, naswona vutirheli byakwe byi ve ni mihandzu. Siku rin’wana Rita Hancock u amukele ntiyiso wa Bibele naswona hi ku famba ka nkarhi nuna wakwe na yena u wu amukerile. U ve makwerhu wo tshembeka tlhelo nkulu la nga Mukreste kukondza a fa. Namuntlha, ku ni mavandlha lama kulaka emadorobeni man’wana laha Emily a byaleke timbewu ta ntiyiso wa Bibele eka tona.
Malwandla Ni Vutshila Bya Le Afrika
Hi nkarhi lowu fanaka, le tindhawini ta le matiko-xikaya, ndzi tsakisiwe ngopfu hi ndlela leyi Timbhoni leta Vantima a ti tlangela ha yona nhlengeletano ya Yehovha ni vayimeri va yona lava famba-fambaka. Vamakwerhu lava va nga Vakreste lava nga ni rirhandzu a va ndzi khathalela kahle. Hi Musumbhunuku wun’wana ni wun’wana a ndzi suka endhawini leyi nhlengeletano a yi ri eka yona ndzi kongoma eka leyi landzelaka. Laha a ndzi fikela kona a ku ri yindlu ya byanyi leya ha ku akiwaka, leyi a yi ndzi tsundzuxa ximutana xa ka hina le Saskatchewan. Mubedo wa mina a ku ri byanyi lebyi endlaka 30 wa tisentimitara lebyi andlariweke ehansi, kutani ku andlariwa nguvu ehenhla ka byona.
Tinhlengeletano a ti tala ku khomeriwa enhoveni le matiko-xikaya. Lava a va va kona a va tsemelela mirhi, va siya matluka yo tala emurhini leswaku ma endla ndzhuti. Switulu swa kona a swi endliwa hi nyandza ya byanyi. Eku heteleleni, a ku endliwa rirhangu hi byanyi. Etindhawini leti ta ntumbuluko, minkarhi hinkwayo mbilu ya mina a yi tsakisiwa hi vuyimbeleri bya vamakwerhu va xinuna ni va xisati va Vantima lava a va yimbelela tinsimu to dzunisa Yehovha hi vun’we lebyi nga rivalelekiki.
Ntokoto Lowu Nga Rivalekiki
Loko ndzi ri evutirhelini bya mina, ndzi hlangane na Gideon Zenda, mukamberi-nkulu wa swikolo leswi a swi fambisiwa hi Kereke ya Anglican. Gideon a dyondzisiwe hi kereke, hambi ku ri dyondzo yakwe ya le yunivhesiti a yi kume hikwalaho ka kereke. Kambe, a a nga si kuma tinhlamulo leti enerisaka ta swivutiso swakwe swo tala swa Bibele. Kutani u kombele leswaku ndzi hlangana na yena ni vanghana vakwe vo hlayanyana leswaku hi bula hi swivutiso leswi. A ku ri ni vanhu va 50 eka bulo leri, ku katsa ni vakamberi va swikolo, tinhloko ta swikolo ni vadyondzisi. Mutshama-xitulu wa nhlangano lowu a ku ri Gideon. Hi bule hi mhaka leyi, hi heta kutani hi tlulela eka yin’wana hi ndlela leyi hlelekeke. A ndzi vulavula 15 wa timinete hi nhloko-mhaka yin’we kutani ndzi va nyika nkarhi wa ku vutisa swivutiso. Nhlangano lowu wu hete tiawara to hlayanyana.
Ku ve ni vuyelo lebyinene eka nhlangano lowu wu nga tolovelekangiki, Gideon, ndyangu wakwe ni vanghana vakwe vo tala va tinyiketerile, va va malandza ya Yehovha lama khuvuriweke. Bixopo wa kwalaho u va hlongorile entirhweni wa vona eswikolweni swa Anglican. Kambe, hinkwavo a va chavanga, naswona va tshame va tshembekile evutirhelini bya Yehovha, van’wana va nghenela ntirho wa vuphayona.
Ndlela Leyi Va Titweke Ha Yona Hi Filimi Yo Tsakisa
Hi 1954, Timbhoni ta Yehovha ti humese filimi leyi nge The New World Society in Action. Hi lembe leri tlhandlamaka nsivelo lowuya a wu ri kona wa leswaku wansati a nga fambi ni nuna wakwe etindhawini ta le matiko-xikaya wu herisiwile. Leswi swi endle leswaku Emily a swi kota ku famba na mina loko ndzi ya ematiko-xikaya. Hi nkarhi wolowo a hi nyikiwe movha, njhini ya gezi ni muchini wo kombisa tifilimi leswaku hi kombisa filimi leyi etindhawini hinkwato ta le matiko-xikaya. Vo tala a va nga si tshama va vona bayisikopo, xisweswo bayisikopo ya hina yi koke vanhu vo tala. Bayisikopo leyi a yi kombisa ku endliwa ka Tibibele ni minkandziyiso ya Bibele le fektri ya hina leyikulu yo kandziyisa eBrooklyn, le New York.
Bayisikopo leyi yi tlhele yi kombisa vamakwerhu va misava hinkwayo lava nga Timbhoni ta Yehovha va hlanganile evugandzerini le Xitediyamu xa Yankee, eNew York, hi 1953. Vantima lava a va nga si tshama va vona vanhu va tinxaka to hambana-hambana va hlangane hi vun’we ni rirhandzu. Filimi leyi yi endle leswaku mindyangu yo tala ya le Zimbabwe yi dyondza Bibele ni ku hlanganyela ni Timbhoni. Tinhloko ta swikolo etikweni hinkwaro leti a ti lemuka ndlela leyi swifaniso leswi a swi ri mpfuno ha yona eka vana va xikolo a ti rhumela swikombelo swo tala, ti kombela leswaku hi kombisa filimi leyi.
Siku rin’wana ni vusiku ndzi pfuxiwe hi Timbhoni, ti kombela leswaku ndzi ti komba filimi leyi. Lexi ndzi hlamariseke, vanhu va kwalomu ka 500 a va fambe hi milenge tiawara to hlayanyana leswaku va ta yi vona. A va twe leswaku ndzi le ndhawini leyi naswona a ndzi yi kombisa. Loko ntlawa lowu wu hangalaka, se a ku fike ntlawa wun’wana wa vanhu va 300. Kutani ndzi wu kombe filimi leyi nakambe. Lava fambeke ro hetelela va suke hi awara ya nharhu ni mixo! Emalembeni lama tlulaka 17, le Zambia ntsena, vanhu lava tlulaka miliyoni va yi vonile filimi leyi!
Swiavelo Leswintshwa eAfrika
Endzhaku ko tirha malembe lama tlulaka ntlhanu ni hafu le Zimbabwe, hi rhumeriwe eAfrika Dzonga. Leswi a swi vula leswaku hi fanele hi dyondza ririmi ra Xibunu. Hi ku famba ka nkarhi hi tlhele hi dyondza ku vulavula Xisuthu ni Xizulu. Ku dyondza tindzimi tin’wana swi endle leswaku hi humelela eku dyondziseni Rito ra Xikwembu naswona hi titwa hi endle ntirho wa hina hi ku hetiseka.
Eku sunguleni ka 1960, hi averiwe ntirho wo famba-famba le dzongeni wa Afrika. Emalembeni ya 27 lama landzeleke hi famba-fambe ngopfu le Lesotho, Namibia, Afrika Dzonga ni le Swazini ku katsa ni le swihlaleni swa Ascension ni le St. Helena eLwandle ra le Dzongeni wa Atlantic. Ina, hi fambe madzana ya magidi ya tikhilomitara hi ri karhi hi pfuna vamakwerhu lava nga Vakreste. Ripfumelo ni ku tshembeka ka vona ehansi ka swiyimo swo nonon’hwa swi hi khutazile leswaku hi ya emahlweni.
Hi xikombiso, ndzi tolovelane ngopfu ni Timbhoni eSwazini, Timbhoni leti nga lan’wangiki ripfumelo ra tona loko Hosi Sobhuza wa Vumbirhi a fa. Leswi ti aleke ku hlanganyela emikhuveni leyi nga amukelekiki eMatsalweni leyi endliweke loko ku fa muchaviseki loyi, va hlongoriwile emintirhweni naswona va tsoniwa timfanelo ta vona ta ku va vaaka-tiko. Hambileswi emalembeni wolawo va tsoniweke swo tala naswona va langutaneke ni swiyimo swo nonon’hwa, a va ri lan’wanga ripfumelo ra vona. Ndzi ta nkhensa Yehovha minkarhi hinkwayo hikwalaho ka lunghelo lerikulu ra ku va ndzi tive vamakwerhu lava lavanene lava nga Vakreste ni ku va ndzi vulavule na vona hi langutanile.
Kutani ku na Philemon Mafereka, phayona leri humaka eMokhotlong, le Lesotho, ku nga tiko leri kumekaka etintshaveni leti leheke ku tlula 3 000 wa timitara. Leswi a ku nga ri na swo famba, yena ni nkatakwe la rhandzekaka, vana va vona vambirhi ni swichudeni swa mune leswi a swi lava ku khuvuriwa, va fambe tikhilomitara leti tlulaka 100, va ya enhlengeletanweni leyi khomeriweke endhawini leyi tlakukeke hi 1 200 wa timitara. Loko va ri karhi va famba, a va tala ku gonya swiganga. A va gonya va ehla eminkoveni naswona va tsemakanya milambu ni swinambyana swo hlayanyana.
Loko va tlhelela ekaya endzhaku ka nhlengeletano, a va rhwele tibuku to tala ta buku leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki. Tibuku leti a va ti rhwalele vanhu va le Mokhotlong. Kambe tibuku leti ti hele va ha ri endleleni hikwalaho ka vanhu lava hlanganeke na vona endleleni lava a va rhandza tibuku leti ta Bibele. Ku va hi va vone hi lawa ya hina vamakwerhu va hina lava nga Vakreste va xinuna ni va xisati vo hiseka ni lava tinyiketeleke ku fana na Philemon ni nkatakwe, swi ve lunghelo lerikulu eka Emily na mina, ku nga nchumu lowu hi wu tlangelaka ku fikela namuntlha.
Minkarhi yin’wana hi langutane ni khombo hikwalaho ka tinyoka leti nga ni chefu, to kota xivatla-nkombe swin’we ni swikhukhula ni makhombo man’wana. Makhombo lawa, hambileswi a ma chavisa hi nkarhi wolowo, a hi nchumu loko ma pimanisiwa ni mimbuyelo ni ntsako lowu hi wu kumeke hi ku va evutirhelini bya Yehovha. Hi lemuke leswaku a nga va fularheli vanhu vakwe lavo tshembeka.
Loko Emily a sungula ku vabya ngopfu, Yehovha u hi nyike vutlhari bya ku langutana ni xiyimo xakwe hi ndlela leyi faneleke. Ku cinca swakudya leswi a hi swi dya ni ku aka tindhawu to antswa ta swihambukelo swi pfunile leswaku a hlakarhela hi ku hatlisa. Hi cince xilorana xi va kharavhani leswaku Emily a ta kota ku lawula ndhawu leyi a tshamaka eka yona, naswona hi ku famba ka nkarhi, u hlakarhelile.
Ku Tlhelela eCanada
Hi 1988, endzhaku ka malembe ya 35 ndzi ri entirhweni wa vurhumiwa eka tiko-nkulu ro tsakisa ra Afrika, hi kume xiavelo le ndzhaku eCanada. Kutani, ku sukela hi 1991, ndzi tlhele ndzi sungula ku va mulanguteri la famba-fambaka. Endzhaku ka malembe ya nhungu, ndzi khomiwe hi vuvabyi byo oma swirho. Hambileswi ndzi nga ha swi kotiki ku endla swo tala ku sukela kwalaho, kambe ndza ha kuma ntsako wa ku va nkulu evandlheni rin’wana ra le London, eOntario.
Namuntlha, ndza ha tsundzuka nkarhi lowu ndzi sunguleke ha wona ku va phayona, ndzi famba hi hanci le dzongeni wa Saskatchewan, emalembeni ya 56 lama hundzeke. Mawaku ndlela leyi ndzi nkhensaka ha yona hi ku va Tatana a hambete a hi dyondzisa ku ehleketa tanihi vanhu va moya, hi nga chavi ku lwela leswi nga ntiyiso ni ku lulama! U ndzi dyondzise Rito ra Xikwembu, leri ndzi nyikeke vutomi lebyi nga ni xikongomelo. Ndzhaka yoleyo yi ndzi pfunile evuton’wini bya mina hinkwabyo. Ku hava lexi fambiselo leri ra khale ra swilo ri nga ndzi nyikaka xona, lexi nga xa nkoka ku tlula vutirheli bya mina eka Yehovha.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]
Ndyangu wa ka hina wa vana va kaye hi 1949, Manana a khome lontsongo eka hina hinkwerhu. Mina ndzi yime endzhaku kakwe
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Ndzi ake “caboose” leyi leswaku ndzi yi tirhisa evutirhelini bya mina
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Vavasati va le Quebec lava khomiweke hikwalaho ko chumayela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 30, 31]
Ndzi hlanganyerile eku dyondziseni ka valanguteri lava, lava va famba-fambaka eZimbabwe
[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]
Hi cince xilorana lexi xi va kharavhani leswaku Emily a ta hlakarhela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]
Xifaniso lexi ndza ha ku xi tekaka na Emily