A Ndzi Khunguvanyisiwa Hi Ndlela Leyi Vanhu Van’wana Va Ambalaka Ni Ku Tisasekisa Ha Yona

HI KU VULA KA EILEEN BRUMBAUGH

NDZI kulele eKerekeni Ya Khale Ya Vazalwana Ya German Baptist leyi tidyondzo ta yona ti yelanaka ni ta Vaamish na Mamennonite. Kambe exikarhi ka vazalwana ku sungule ku va ni ntlawa lowu kokelaka etlhelo eJarimani hi 1708 lowu vuriwaka Pietism. The Encyclopedia of Religion yi vula leswaku ntlawa wa Pietism a wu tihambanisa hi ku vula leswaku “vanhu va ni xilaveko xa ku tiva tievhangeli ta Kreste.” Sweswo swi endle ntlawa lowu wu sungula matsima ematikweni yo hambanahambana yo sungula tikereke.

Hi 1719 ntlawa lowutsongo lowu a wu rhangeriwa hi Alexander Mack wu ye endhawini leyi sweswi yi vitaniwaka Pennsylvania, eUnited States. Ku sukela kwalaho, ku sunguriwe mintlawa ya tikereke to tala leti na tona ti nga tswala mintlawa yin’wana. Ntlawa wun’wana ni wun’wana a wu landzelela tidyondzo ta Alexander Mack hi ku ya hi matwisiselo ya wona. Kereke ya hina a yi ri yitsongo naswona a yi ri ni vanhu va kwalomu ka 50. A hi khutaziwa ku hlaya Bibele ni ku namarhela swiboho leswi vekiweke hi swirho swa kereke.

I khale ndyangu wa ka hina wu ri karhi wu nghena kereke leyi ni ku pfumela eka tidyondzo ta yona. Na mina ndzi nghene yona naswona ndzi khuvuriwe loko ndzi ri ni malembe ya 13. Ku sukela ndza ha ri ntsongo a ndzi dyondzisiwe leswaku swi bihile ku xava kumbe ku tirhisa movha, teretere, foni, rhadiyo kumbe swilo swa manguva lawa leswi tirhaka hi gezi. Loko ku ri hina va xisati a hi nga mbali mpahla ya fexeni, a hi nga tsemi misisi naswona a hi tshama hi bohe maduku. Kasi vavanuna vona, a va fuwa malebvu. Hi ku ya hi hina, ku nga vi xiphemu xa misava a swi vula leswaku a hi ambali mpahla ya masiku lawa, a hi tiphoxongi, a hi ambali tinopisi kumbe swilo swo fana na sweswo hikuva a hi swi teka swi ri ku dyoha ni moya wa ku titekela ehenhla.

Hi dyondzisiwe ku yi xixima swinene Bibele naswona a hi yi teka ku ri yona leyi hi tshinetaka eka Xikwembu. Mpundzu wun’wana ni wun’wana loko hi nga si dya swakudya, a hi hlengeletana ekamareni ro tshama eka rona hi yingisela Bava a hlaya ndzima ya Bibele ni ku tlhela a yi hlamusela. Endzhaku a hi khinsama kutani Bava a khongela. Endzhaku ka sweswo, mhani na yena a a khongela Xikhongelo xa Hosi. A ndzi swi rhandza ku khongela ni ndyangu wa ka hina na mpundzu, hikuva a hi hlangana hinkwerhu hi dyondza hi Xikwembu.

A hi tshama epurasini ekusuhi na le Delphi, eIndiana laha a hi rima swakudya swo hambanahambana. Loko ku fika nkarhi wo tshovela a hi swi koka hi tihanci hi ya swi xavisa eswitarateni kumbe emitini. Ku tirha hi matimba a hi swi teka ku ri ntirho lowu hi wu endlelaka Xikwembu. A hi tirha masiku hinkwawo handle ka Sonto ntsena, laha a hi nga endli ‘ntirho wo tika.’ Kambe mikarhi yin’wana ndyangu wa ka hina a wu va bizi swinene lerova a swi hi tikela ku kuma nkarhi wa ku dzunisa Xikwembu.

Ndzi Tekiwa Ni Ku Va Ni Ndyangu

Hi 1963, loko ndzi ri ni malembe ya 17, ndzi tekiwe hi James, loyi a hi nghena swin’we kereke. Ku sukela eka vakokwanaxinghuwe va James a va nghena kereke leyi. Havumbirhi bya hina a hi swi lava hi mbilu hinkwayo ku gandzela Xikwembu naswona a hi tshemba leswaku Kereke ya hina hi yona ntsena ya ntiyiso.

Hi 1975 se a hi ri ni vana va tsevu naswona hi 1983 hi kume rikotse ra hina. Rebecca n’wana wa hina wa vumbirhi hi yena ntombhi a ri yexe. A hi tirha hi matimba, hi nga xavaxavi ngopfu naswona a hi eneriseka hi vutomi bya hina. Hi tirhe hi matimba ku dyondzisa vana va hina tidyondzo ta le Bibeleni leti vatswari va hina ni lava a hi nghena na vona Kereke va hi dyondziseke tona.

Ndlela leyi munhu a ambalaka ni ku tisasekisa ha yona a swi ra swa nkoka ngopfu eKerekeni ya hina. A hi tibyela leswaku leswi hi nga kotiki ku vona swa le mbilwini, ndlela leyi munhu a ambalaka ha yona a yi kombisa leswi a nga swona embilwini. Kutani loko un’wana loyi hi nghenaka na yena o ba xitayele xo karhi xa misisi a hi swi teka a ri ni makatla. Loko swikhaviso swa rhoko swi ri swikulu, a hi teka loyi a ambaleke rhoko yoleyo a ri na manyunyu. Mikarhi yin’wana swilo swo fana ni leswi, a ku dzikiwa ngopfu eka swona lerova na Matsalwa a ma vekeriwa etlhelo.

Ta Le Jele

Eku heleni ka va-1960, Jesse makwavo wa nuna wa mina, loyi na yena a kuleleke ekerekeni ya hina, u khomiwile hileswi a a ala ku ya evusocheni. Loko a ri ejele, u hlangane ni Timbhoni ta Yehovha, leti na tona a ti teka mhaka ya ku ya evusocheni yi lwisana ni milawu ya Bibele. (Esaya 2:4; Matewu 26:52) Jesse u vulavule ko tala ni Timbhoni hi Bibele naswona a swi rhandza. U tlhele a xiya ni vumunhu bya tona lebyinene. Endzhaku ko dyondza nkarhi wo leha, u khuvuriwile a va Mbhoni ya Yehovha kambe sweswo a swi hi tsakisanga.

Jesse u byele nuna wa mina hi swilo leswi a swi dyondzeke. U tlhele a endla malunghiselelo ya leswaku James a kuma Xihondzo xo Rindza na Xalamuka nkarhi ni nkarhi. Ku va James a hlaya tibuku leti, swi endle a lava ku tiva swo tala hi Bibele. Ku sukela khale, James a a lava ku gandzela Xikwembu kambe a a titwa a ri ekule na xona, kutani a a tsakisiwa hi nchumu wun’wana ni wun’wana lowu a wu ta n’wi pfuna ku tshinela eka Xikwembu.

Vakulu va le kerekeni ya hina va hi khutaze ku hlaya tibuku ta le kerekeni ya Vaamish na Mamennonite ni tin’wana ta Vazalwana hambileswi a hi teka tikereke toleto ku ri xiphemu xa misava. Bava a a tivenga swinene Timbhoni. A a nga swi lavi leswaku hi hlaya Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! Kutani a swi ndzi vilerisa swinene loko ndzi vona James a ti hlaya. A ndzi chava leswaku u ta hambukisiwa hi tidyondzo ta mavunwa.

A ku ri khale James a solasola tin’wana ta tidyondzo ta kereke ya hina lerova a a vona ti nga fambisani na Bibele ngopfungopfu mhaka ya leswaku i xidyoho ku endla ‘ntirho wo tika’ hi Sonto. Hi xikombiso ekerekeni ya hina, a hi dyondzisiwa leswaku swa pfumeleriwa ku chelela swifuwo swa wena mati hi Sonto kambe i xidyoho ku tsuvula nhova. Vakulu a va tsandzeka ku n’wi nyika tsalwa leri seketelaka nawu lowu. Hakatsongotsongo na mina ndzi sungule ku ka ndzi nga ha titshembi kahle tidyondzo leti.

A swi hi tikela ku tshika kereke ya hina hikuva a hi ri ni malembe yo tala hi tshemba leswaku hi yona ya ntiyiso naswona a hi swi tiva leswaku ku ta endleka yini loko hi yi tshika. Kambe mapfalo ya hina a ma nga hi pfumeleli ku ya emahlweni na kereke leyi a hi swi vona leswaku a yi nga fambisani kahle na Bibele. Kutani ku sukela hi 1983 hi tsale papila hi hlamusela leswi hi endlaka hi tshika kereke hi tlhela hi kombela leswaku ri hlayeriwa vanhu hinkwavo ekerekeni. Hi hlongoriwile ekerekeni.

Tsima Ro Lavisisa Vukhongeri Bya Ntiyiso

Ku sukela kwalaho hi sungule tsima ro lavisisa vukhongeri bya ntiyiso. A hi ri ku laveni ka vukhongeri lebyi endlaka swilo leswi byi swi dyondzisaka. A hi teka vukhongeri byin’wana ni byin’wana lebyi seketela nyimpi byi ri bya mavunwa. A hi voyamele eka vukhongeri lebyi nga rhangisiki swilo swa misava, hikuva a hi teka sweswo ku ri xikombiso xa leswaku vukhongeri byolebyo a hi xiphemu xa misava. Ku sukela hi 1983 ku ya eka 1985 hi fambe na tiko hinkwaro hi kambisisa vukhongeri ha byin’we, bya Mamennonite, Ma-Quakers, ni byin’wana byo tala.

Hi nkarhi wolowo Timbhoni ta Yehovha ti hi vhakerile epurasini ra hina ekusuhi ni le Camden, eIndiana. A hi ti yingisela loko ti dyondzisa naswona hi ti kombele leswaku ti tirhisa Bibele ya King James ntsena. A ndzi xixima Timbhoni hileswi a ti nga katseki enyimpini. Kambe a swi ndzi tikela ku ti yingisela hikuva loko ti nga swi teki ku ri nchumu ku tihambanisa ni misava hi ku va ti nga ambali mpahla leyi nga efexinini, a ndzi vona ti nga ri vukhongeri bya ntiyiso. A ndzi teka manyunyu ma endla vanhu va ambala ku hambana na hina. A ndzi pfumela leswaku rifuwo kumbe swilo leswi munhu a nga na swona swi n’wi endla a va ni makatla.

James u sungule ku famba ni van’wana va vana va hina va vafana eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha. A swi nga ndzi tsakisi sweswo. Nuna wa mina u ni kombele leswaku ndzi famba na yena, kambe ndzi arile. Kutani siku rin’wana u te, “Hambileswi u nga pfumelelaniki ni leswi va swi dyondzisaka kambe famba tivonela hi ya wena ndlela leyi va khomanaka ha yona.” Nuna wa mina a tsakisiwa hi ndlela leyi Timbhoni ti khomanaka ha yona.

Ndzi hetelele ndzi pfumele ku famba na vona kambe a ndzi ri ni vuxiyaxiya ngopfu. Ndzi ye eHolweni ya Mfumo ndzi ambale xikhale ndzi bohe na duku. Majaha man’wana ma hina a ma nga ambalangi tintangu, naswona a ma ambale xikhale. Kambe Timbhoni ti tile eka hina ti fika ti hi khoma kahle. Ndzi tibyele ndzi ku, ‘Phela a hi fani na vona, kambe va hi amukela.’

Ndzi tsakisiwe hi rirhandzu leri a ti ri kombisa, kambe a ndza ha lava ku vona swo tala. A ndzi nga yimi naswona a ndzi nga yimbeleli tinsimu ta vona. Loko nhlengeletano yi ku heli, ndzi ti dumele hi swivutiso, ndzi ti vutisa hi swilo leswi a ndzi vona ti nga swi endli swona kumbe ndzi ti vutisa hi matsalwa yo karhi. Hambileswi a ndzo lahlela kunene, Mbhoni yin’wana ni yin’wana leyi a ndzi yi vutisa a yi kombisa leswaku ya khathala hi mina. Xin’wana lexi a xi ndzi hlamarisa i ndlela leyi a ti hlamula ha yona, hinkwato loko ndzi tivutisa xivutiso lexi fanaka a ti ndzi hlamula nchumu wun’we. Mikarhi yin’wana a ti ndzi tsalela tinhlamulo ehansi, leswi ndzi pfuneke swinene hikuva a ndzi kota ku tikambisisela tona endzhaku.

Hi ximumu xa 1985, ndyangu wa hina wu ye enhlengeletanweni ya xifundzha ya Timbhoni ta Yehovha eMemphis, Tennessee hi xikongomelo xa ku ya vona ntsena. James a ha ri ni malebvu lamakulu naswona a hi ambale timpahla ta xikhale. Loko hi ri kwale, a hi nga lahlekanga hikuva Timbhoni a ti tshama ti ri na hina. Hi kokiwe hi rirhandzu ni ndlela leyi hi amukeriweke ha yona. Hi tsakisiwe hi vun’we lebyi Timbhoni a ti ri na byona hikuva hinkwako laha a hi ya kona a hi kuma ti dyondzisa nchumu wun’we.

James u pfumele ku dyondza Bibele hikwalaho ka ndlela leyi Timbhoni a ti n’wi khoma ha yona. U kambisise swilo hinkwaswo hikuva a lava ku tiyiseka hi leswi a a swi dyondza. (Mitirho 17:11; 1 Vatesalonika 5:21) Hi ku famba ka nkarhi, James u swi vonile leswaku u kume ntiyiso. Kambe mina hi hala tlhelo, a ndzi nga ti tivi leswaku ndzi yime kwini. A ndzi lava ku endla leswinene kambe a ndzi nga lavi “ku fambisana na mikarhi” ni ku tekiwa ndzi ri munhu wa “misava.” Loko ndzi pfumela ku dyondza Bibele, a ndzi khoma Tibibele timbirhi, yin’we ya King James Version ni ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa leyi tsariweke hi ririmi ra manguva lawa. A ndzi ti pfula hatimbirhi leswaku ndzi tiyiseka loko hakunene ndzi nga ri eku kanganyisiweni.

Leswi Endleke Ndzi Tshemba Leswaku Ndzi Kume Ntiyiso

Loko hi ri karhi hi dyondza na Timbhoni, hi dyondze leswaku Tata wa hina la nge matilweni, i Xikwembu xin’we ku nga ri swikwembu swinharhu eka xin’we ni leswaku vanhu a va na moya lowu nga fiki. (Deteronoma 6:4; 1 Vakorinto 8:5, 6) Hi tlhele hi dyondza leswaku tihele i sirha, ku nga ri ndhawu leyi vanhu va hisiwaka eka yona. (Yobo 14:13; Pisalema 16:10; Eklesiasta 9:5, 10; Mitirho 2:31) Ku dyondza ntiyiso hi tihele swi ndzi pfune ngopfu, hikuva eKerekeni ya hina ya khale un’wana ni un’wana a ri ni nhlamuselo yakwe ya tihele.

Kambe a ndzi tivutisa leswaku swi ta njhani Timbhoni ti ri vukhongeri bya ntiyiso, hikuva hi ku ya hi mina a ta ha ri xiphemu xa misava. Ku hanya xikhale a swi ri swa nkoka eka mina, kambe Timbhoni a ti nga hanyi tano. Kambe hi tlhelo rin’wana, a ndzi swi xiya leswaku a ti yingisa xileriso xa Yesu xa ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo eka vanhu hinkwavo. A ndzi pfilunganyekile.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

Hi nkarhi wolowo wo tika, rirhandzu leri Timbhoni a ti ndzi kombisa rona ri ndzi pfune leswaku ndzi nga tshiki ku lavisisa ntiyiso. Vandlha hinkwaro a ri wu khoma kahle swinene ndyangu wa hina. Timbhoni to hambanahambana a ti hamba ti hi vhakela, mikarhi yin’wana a ti hi vhakela kambe ti swi pfalapfala hi ku xava meleka ni matandza, hi sungule ku ti teka ti ri vanhu va kahle. A ti nga wu tluli muti wa hina hambileswi a ku ri ni Mbhoni yin’wana leyi a yi dyondza na hina. Kambe loko vanhu va le vandlheni va ri ekusuhi na le mutini wa hina, a va nghena va hi endzela. A hi tirhisa nkarhi wolowo leswaku hi tiva Timbhoni ku antswa naswona hi tlangele ndlela leyi a ti khathala ha yona hi hina ni rirhandzu ra tona.

Timbhoni ta le mavandlheni man’wana na tona a ti khathala hi hina. Loko ndza ha karhatiwa hi mhaka leyi ya maambalelo, Kay Briggs Mbhoni ya le vandlheni ra le kusuhi na hina, loyi a nga swi rhandzi ku ambala mpahla ya fexeni naswona a nga tiphoxongi, u ndzi vhakerile. A ndzi titwa ndzi ntshunxekile ku va na yena naswona a ndzi kota ku n’wi phofulela ta le mbilwini. Siku rin’wana Lewis Flora loyi na yena a kuleleke ekerekeni yo fana ni ya mina, u ndzi endzerile. Hi ku ndzi languta kunene, u swi vonile leswaku a ndzi pfilunganyekile, kutani u ndzi rhumele papila ra matluka ya khume a ringeta ku ndzi khongotela. Musa wakwe wu ndzi khumbe mbilu lerova ndzi kala ndzi rila naswona ndzi ri hlaye ko tala papila rakwe.

Ndzi kombele Makwerhu O’Dell loyi a a ri mulanguteri wa muganga leswaku a ndzi hlamusela tsalwa ra Esaya 3:18-23 na 1 Petro 3:3, 4. Ndzi n’wi vutise ndzi ku: “Xana matsalwa lawa a ma kombisi leswaku loko u lava ku tsakisa Xikwembu a wu fanelanga u ambala mpahla ya fexeni ni ku tlhela u tisasekisa?” U ndzi vutise a ku: “Xana swi hoxile ku ambala xidloko?” Xana swi hoxile ku luka misisi?” Ekerekeni ya mina ya khale, vana a va lukiwa misisi naswona vavasati a va ambala swidloko. Ndzi swi xiyile leswaku kereke ya mina a yi nga landzeli milawu hinkwayo ya Bibele naswona ndzi tsakisiwe hi ndlela leyi mulanguteri wa muganga a ndzi lehiseleke mbilu ha yona ni ku ndzi komba musa.

Hakatsongotsongo ndzi ye ndzi tshemba leswaku ndzi kume ntiyiso, kambe a ka ha ri ni mhaka yin’wana leyi a yi ndzi karhata swinene, ku nga ku vona vavasati va tsema misisi. Vakulu lava nga Vakreste va ndzi hlamuserile leswaku vavasati van’wana misisi ya vona a yi kuli ngopfu kasi ya van’wana yi kula ngopfu. Va ndzi vutise leswaku xana sweswo swi endla leswaku misisi ya vavasati van’wana yi antswela ya van’wana? Va tlhele va ndzi pfuna ndzi vona ndlela leyi ripfalo ri tirhaka ha yona emhakeni ya swiambalo ni ku tisasekisa naswona va ndzi tsalele rungula leri a ndzi ta tihlayela rona ekaya.

Hi Tirhisa Leswi Hi Swi Dyondzeke

A hi lavana ni vukhongeri bya ntiyiso naswona hi byi kumile. Yesu u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) A hi tiyiseka leswaku Timbhoni ta Yehovha hi tona ti kombisaka rirhandzu ra ntiyiso. Vana va hina lavakulu ku nga Nathan na Rebecca a va pfilunganyekile hikuva se a va khuvuriwile eKerekeni leyi a hi nghena yona naswona a va yi tshemba. Eku heteleleni, va khumbiwe hi ntiyiso wa le Bibeleni lowu a hi va byela wona ni hi rirhandzu leri Timbhoni ti va kombeke rona.

I khale Rebecca a lava ku va munghana wa Xikwembu. Loko a dyondze leswaku Xikwembu a xi hi kunguhateli vumundzuku kumbe leswi hi nga ta swi endla, sweswo swi endle swi n’wi olovela ku khongela eka xona. U tlhele a tshinela swinene eka Xikwembu loko a dyondza leswaku Xikwembu a hi xiphemu xa Vunharhu Bya Tilo kambe i xa xiviri naswona a nga xi tekelela. (Vaefesa 5:1) Swi n’wi tsakisile ku tiva leswaku a swi nga bohi a tirhisa ririmi ra xikhale ra le Bibeleni ya King James Version loko a khongela eka xona. Loko a ri karhi a dyondza ndlela leyi Xikwembu xi lavaka hi khongela ha yona ni xikongomelo xa xona hi hina xa leswaku hi hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi, u ye a tshinela swinene eka Muvumbi wa yena.—Pisalema 37:29; Nhlavutelo 21:3, 4.

Leswi Hi Tiphinaka Ha Swona eNhlanganweni Wa Xikwembu

Mina na James ni vana va hina va ntlhanu, ku nga Nathan, Rebecca, George, Daniel na John hi khuvuriwe hi va Timbhoni ta Yehovha hi 1987. Kutani ku landzela Harley loyi a khuvuriweke hi 1989 na Simon loyi a khuvuriweke hi 1994 lava na vona a ku ri vana va hina. Ndyangu wa hina hinkwawo wu rhangisa ntirho lowu Yesu Kreste a wu leriseke valandzeri vakwe, ku nga ntirho wa ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.

Majaha ya hina ya ntlhanu ku nga Nathan, George, Daniel, John na Harley ku katsa ni ntombhi ya hina Rebecca, va tirhile erhavini ra Timbhoni ta Yehovha ra le United States. George se u ni malembe ya 14 a ri karhi a tirha erhavini naswona Simon loyi a heteke xikolo hi 2001 wa ha ku sungula ku tirha kwale. Majaha ya hina hinkwawo i vakulu ni malandza ya vutirheli emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha. Nuna wa mina i nkulu eVandlheni ra le Thayer, eMissouri naswona mina ndzi tshama ndzi khomekile hi ntirho wo chumayela.

Sweswi hi ni vatukulu vanharhu ku nga Jessica, Latisha na Caleb naswona swi hi tsakisa ngopfu ku vona vatswari va vona va va dyondzisa ku rhandza Yehovha va ha ri vatsongo. Hi tsakile leswi Yehovha a hi kokeke tanihi ndyangu ni ku hi pfuna hi vona vanhu lava vitaniwaka hi vito rakwe hikwalaho ka leswi va kombisaka van’wana rirhandzu.

Ha va twela vanhu lava lavaka ku tsakisa Xikwembu hi mbilu hinkwayo kambe va onhiweke mapfalo hi tidyondzo ta vanhu leti nga humiki eBibeleni. Hi navela leswaku na vona va kuma ntsako lowu sweswi hi nga na wona hi leswi hi fambaka hi muti ni muti, ku nga ri hi xikongomelo xa ku xavisa matsavu kambe hi fambaka hi byela vanhu hi Mfumo wa Xikwembu ni swilo leswinene leswi wu nga ta swi endla. Ndzi khapakhapa mihloti ya ntsako loko ndzi ehleketa ndlela leyi vanhu lava vitaniwaka hi vito ra Yehovha va ndzi kombiseke rirhandzu ni ku tlhela va ndzi lehisela mbilu!

[Omafano]

Loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka nkombo ni loko se ndzi kurile

[Omafano]

James, George, Harley na Simon va ambale timpahla ta xikhale

[Omafano]

Xifaniso xa mina ndzi ri karhi ndzi xavisa matsavu xi hume eka phephahungu

[Odjo yefano]

Journal and Courier, Lafayette, Indiana

[Omafano]

Hi ri ni ndyangu wa hina