Vantshwa Va Vutisa . . .

Swi Hoxe Kwihi Ku Endla Rimbewu Hi Riqingho?

HI KU ya hi magazini wun’wana lowu dumeke wa le Amerika, “vanhu lava rhandzanaka lava tshamaka ekule ni le kule a va ha tsalelani mapapila va bula hi ta rirhandzu, kambe se va phyandlaselana ta masangu eriqinghweni.”

Xana ku phyandlaselana ta masangu swi vula yini? Swi vula ku vulavula hi timhaka ta masangu kumbe ku yingisa timhaka leti pfuxaka ku navela ka rimbewu eriqinghweni.a Lava nga ni mukhuva lowu va tala ku humesa mbewu hi ku tlanga hi swirho swa rimbewu leswaku va vohlisa nyanyuko wa rimbewu lowu va nga na wona. Ku nga khathariseki leswaku mabulo wolawo yo thyaka ma endliwa hi mimpatswa leyi gangisanaka kumbe hi vanhu lava nga tivaniki, ku vulavula hi timhaka ta rimbewu eriqinghweni i nchumu lowu andzeke swinene. Ku vula ntiyiso, van’wana va swi khutaza.

Wansati un’wana u ri: “I vuxaka bya rimbewu lebyi hlayisekeke ku tlula hinkwabyo.” A swi kanakanisi leswaku va tele lava pfumelelanaka na yena. Hi xikombiso, hi October 2000, hi ku vona ku andza ka HIV, ntlawa wa vativi va ta rihanyo va le Rhaxiya va tirhise phepha-hungu leswaku va khutaza vanhu leswaku va endla vuxaka bya rimbewu hi ku tirhisa riqingho.

Hambiswiritano, vanhu van’wana va khutaza ku endla rimbewu hi riqingho ntsena leswaku va kuma mali. Bindzu ra ku pfuna vanhu leswaku va endla rimbewu hi riqingho—laha vanhu va hakelaka mali leswaku va dikidiwa hi timhaka ta rimbewu—se i bindzu leri nghenisaka madzana ya timiliyoni ta tidolara le United States.

Kahle-kahle hikwalaho ka yini mukhuva lowu wu andzile swonghasi? Buku leyi nge The Fantasy Factory yi swi veka hi ndlela leyi: “Ku hlangana hi miri ni hi mintlhaveko swi ni khombo. Ku ni makhombo ya le mirini tanihi ku tluleriwa hi mavabyi lama tlulelanaka hi ku hlanganyela rimbewu, u nga ha onhakeriwa hi ndhuma loko vanhu vo swi tshubula, ku soriwa hi vanhu van’wana ni mimbuyelo leyi nga tsakisiki ya ku endla rimbewu hi ndlela leyi vanhu va yi tekaka yi nga ri ‘ya ntumbuluko.’ Ku endla rimbewu hi riqingho swi hunguta makhombo lawa.”

Ku vula ntiyiso, ku endla rimbewu hi riqingho a swi katsi ku khumbana ni munhu un’wana. Kambe, xana sweswo swi vula leswaku a ku na lexi hoxeke kumbe a ku na makhombo nikatsongo?

Xana Ku Endla Rimbewu Hi Riqingho A Swi Na Khombo?

Ku navela ka rimbewu ku ni matimba swinene eka vantshwa. Bibele yi vula leswaku nkarhi lowu i “vurhumbuki bya vuntshwa,” kumbe nkarhi lowu ku navela ka rimbewu ku nga ni matimba. (1 Vakorinto 7:36) Hi nkarhi lowu wa nkoka evuton’wini, muntshwa la nga Mukreste u fanele a dyondza ku “lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka.” (1 Vatesalonika 4:4) Leswi vulaka leswaku u fanele u dyondza ku lawula mintlhaveko ya wena ya rimbewu. Leswi i swa nkoka leswaku munhu a ta kota ku va ni langutelo lerinene hi vuxaka bya rimbewu.

Kambe, ku endla rimbewu hi riqingho, swi dyondzisa munhu leswaku a rhangisa ku enerisa ku navelaka kakwe ematshan’weni yo lawula mintlhaveko yakwe ya rimbewu. Ku tlula kwalaho swi endla munhu a va langutela ehansi vanhu va rimbewu leri hambaneke ni ra yena. Bibele yi dyondzisa leswaku vuxaka bya rimbewu byi fanele byi tsakeriwa hi vanhu lava tekaneke ntsena. (Vaheveru 13:4) Kambe fambiselo ro endla rimbewu hi riqingho ri khutaza vantshwa leswaku va endla vuxaka bya rimbewu va nga catanga. Bibele yi dyondzisa leswaku ntsako wa xiviri wu kumeka loko u ha—ku nga ri loko u amukela. (Mintirho 20:35) Kambe ku endla rimbewu hi riqingho swi dyondzisa munhu leswaku a tirhisa van’wana leswaku a titsakisa. Bibele yi dyondzisa lava cateke leswaku va hlakulela vuxaka bya xiviri hi ku hlakulela ku rhandzana ni ku tshembana. (Vaefesa 5:22, 33) Ku endla rimbewu hi riqingho swi khutaza ku nga vi na mhaka ni vanhu van’wana ni ku titumbeta.

Ku Godzomberiwa Loku Nga Ni Khombo

Korinto wa khale a ri tiveka tanihi doroba ra ku tikhoma loko biha. Muapostola Pawulo a a ri ni xivangelo lexinene xo tsalela Vakreste kwalaho a ku: “Ndza chava leswaku hi ndlela yo karhi, hilaha nyoka yi kanganyiseke Evha hakona hi vukanganyisi bya yona, mianakanyo ya n’wina yi nga onhiwa eka ku tshembeka ni ku tenga loku faneleke Kreste.” (2 Vakorinto 11:3) Ku endla rimbewu hi riqingho hi yin’wana ya tindlela leti Sathana Diyavulosi a ti tirhisaka ku onha vantshwa namuntlha.

Eka vantshwa van’wana ku ba riqingho va vulavula hi timhaka ta rimbewu swi hundzuke xigodzomberi. Jaha rin’wana leri vuriwaka Jim ri kombisa mpimo lowu van’wana va “godzomberiweke” ha wona. Jim u vone nomboro ya ku endla vuxaka bya rimbewu hi riqingho eka bodo yo navetisa. U hlayise nomboro yoleyo ya riqingho emianakanyweni kutani endzhaku a bela riqingho eka nomboro yoleyo hi ku lava ku tiva leswaku ku endleka yini. U tikume se a bela riqingho ko tala eka ndhawu leyi. Hi nkarhi wu nga ri wungani se a tlange hi mali leyi lavaka ku va R4 300 a hakelela riqingho!

Ku nyanyula ku navela ka rimbewu u nga si cata swi lwisana ni ndzayo ya Rito ra Xikwembu. Ra khutaza: “Dlayani swirho swa miri wa n’wina leswi nga emisaveni malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu.”—Vakolosa 3:5.

Makhombo Ya Ku Gangisana

Xana ku vuriwa yini hi majaha ni tintombhi, lava gangisanaka hi xikongomelo xo tekana? I ntiyiso, i swa ntumbuluko leswaku vanhu lava rhandzanaka va lava ku phofulelana mintlhaveko ya vona. Le ndzhaku eminkarhini ya Bibele, nhwanyana un’wana la xiximaka Xikwembu u vule leswi malunghana ni munghana wa yena la vutane na yena: “Ndzi wa murhandziwa wanga, naswona yena wa ndzi navela.” (Risimu Ra Solomoni 7:10) Loko siku ra mucato ri tshinela, i swinene naswona swi fanerile leswaku vanhu lava vutaneke va vulavula hi timhaka to karhi leti khumbaka masangu. Hambiswiritano, xana ku vulavula hi timhaka ta rimbewu hi riqingho i ndlela leyinene yo kombisa mintlhaveko ya hina ya rirhandzu?

Doo! Hambi vanhu va vutanile, i swa koka leswaku va landzela ndzayo ya muapostola Pawulo leyi nge: “Vumbhisa ni thyaka ra muxaka wun’wana ni wun’wana kumbe makwanga swi nga vuriwi hambi ku ri ku vuriwa exikarhi ka n’wina, hilaha swi fanelaka hakona vanhu lava kwetsimaka; hambi ku ri ku tikhoma loku nyumisaka kumbe mavulavulelo ya vuphukuphuku kumbe mafenya lama thyakeke, swilo leswi nga faneliki, kambe a ku ve ni ku nkhensa. Hikuva leswi ma swi tiva naswona ma swi xiya, leswaku ku hava mbhisa kumbe munhu loyi a nga basangiki kumbe munhu wa makwanga—leswi vulaka ku va mugandzeri wa swifaniso swa hava—la nga ni ndzhaka ni yin’we emfun’weni wa Kreste ni wa Xikwembu.”—Vaefesa 5:3-5; Vakolosa 3:8.

Mabulo ya rirhandzu lama pfuxaka mianakanyo ya thyaka kumbe lama endlaka munhu a halata mbewu, swi le rivaleni leswaku a ma basanga emahlweni ka Yehovha. Naswona swi nga vanga leswaku munhu a tlula misinya ya milawu ya Xikwembu. Hi xikombiso, varhandzani van’wana a va gangisana va ri ekule ni le kule. Eku sunguleni a va tirhisa riqingho nkarhi ni nkarhi leswaku va tivana kahle. Hambiswiritano, ku nga ri kungani va sungule ku nghenisa mabulo lama thyakeke. Mabulo ya vona ma sungule ku dzika swinene etimhakeni ta rimbewu. Kutani a swi hlamarisi leswi loko eku heteleleni swiyimo swa vona swi va pfumelele leswaku va vonana, makhati ma nga ri mangani va tikhome hi ndlela yo biha.

Kunene, hina lava lavaka ku tsakisa Xikwembu, hi ta endla matshalatshala ya leswaku hi papalata ku wela exirimbanini xo endla vuxaka bya rimbewu hi riqingho. Xana hi nga humelela njhani emhakeni leyi?

‘Bana Miri Wa Wena’

Ku endla rimbewu hi riqingho swa godzombela. Hi fanele hi ‘ba mimiri ya hina hi yi kongomisa tanihi hlonga’ leswaku hi ta amukeleka eka Yehovha. (1 Vakorinto 9:27) Loko se u nghenele mhaka yo endla rimbewu hi riqingho, hikwalaho ka yini u nga kombeli mpfuno? Ku byela vatswari va wena lava nga Vakreste ku nga va goza ro sungula. Ina, va nga ha ku hlundzukela. Kambe hi vona va nga exiyin’weni lexinene xa ku ku pfuna leswaku u nga tlheleli eka mahanyelo lawa yo biha. Ni vakulu va le vandlheni ra ka n’wina ra Timbhoni ta Yehovha va nga swi tsakela ku ku pfuna.

Loko u gangisana ni munhu, tiyimisele ku tshama u basile, hambiloko u vulavula hi riqingho. Wansati un’wana wa Mukreste la vutiweke la vuriwaka Leticia u ri: “Mina ni munghana wa mina loyi hi tshembisaneke ku tekana hi hlaye swihloko leswi vulavulaka hi ku tshama hi basile, leswi sekeriweke eBibeleni. Ha yi tlangela ndlela leyi swi hi pfuneke ha yona ku tshama hi ri ni ripfalo leri baseke.” Vana ni xivindzi xo cinca bulo loko rungula ra n’wina se ri huma endleleni. Endlani xiboho xo vulavula hi swilo leswi baseke.

Ematikweni man’wana, swinavetisi swa ku endla rimbewu hi riqingho swi kombisiwa eka thelevhixini ni vusiku. Swi nga va swinene leswaku u papalata ku hlalela TV ni vusiku. Tanihi leswi mukhuva wo halata mbewu wu nyanyisaka ku ri ni ku herisa mianakanyo leyi thyakeke, i swa nkoka leswaku u papalata mukhuva lowu lowu nga basangiki.b U nga susa mianakanyo leyi thyakeke hi ku tshama u anakanya hi swilo leswinene. (Vafilipiya 4:8) Hungasa ni vanghana lava vulavulaka hi swilo leswi baseke, naswona u hlaya Rito ra Xikwembu ni ku hlaya tibuku ta Vukreste siku ni siku leswaku u ta tiya eka xiboho xa wena xo tshama u basile. Loko wo endla leswi a wu nge yi pfumeleli milorho leyi thyakeke yi ku hlasela kutani yi onha mianakanyo ya wena. Xa nkoka, khongela eka Xikwembu leswaku xi ku pfuna. Muapostola Pawulo u tsarile: “Mi lahlela ku vilela hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xa mi khathalela.”—1 Petro 5:6, 7.

Muntshwa un’wana wa xisati wa Mukreste wa le Brazil u ri: “Ntshikilelo eka vantshwa leswaku va nghenela ku tikhoma loko biha i wukulu.” Hambiswiritano, Yehovha wa yi tiva mintlhontlho leyi u langutaneke na yona. Tiyiseka leswaku u ta ku nyika matimba lama lavekaka leswaku u tshama u basile ematihlweni ya yena.—Vaefesa 6:14-18.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 20, 21]

Ku endla rimbewu hi riqingho ni hi ku tirhisa khompyuta swi ya swi andza

[Swifaniso leswi nga eka tluka 20, 21]

Mimpatswa leyi gangisanaka yi fanele yi tiyiseka leswaku a yi buli hi swilo leswi thyakeke

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ku hlaya Rito ra Xikwembu ni minkandziyiso ya Vukreste swi nga tiyisa ku tiyimisela ka wena ku tshama u basile