Vantshwa Va Vutisa . . .

Ha Yini Swi Nonon’hwa Swonghasi Ku Susa Mianakanyo Ya Mina Eka Va Rimbewu Leri Hambaneke?

“Ku lava ku tiva hi ta rimbewu i swa nkoka swinene loko wa ha ri ntsongo,” ku hlamusele Lorraine la ha riki ntsongo. “U tshama u ri kari u ehleketa hi timhaka ta rimbewu.”

LOKO u xalamukile, xana u heta nkarhi wa wena wo tala—kumbe hinkwawo—u ehleketa, u vulavula kumbe u langute va rimbewu leri hambaneke? Xana u tshama ehansi leswaku u hetisa ntirho wa wena wa le xikolweni, kambe se u tikuma u lorha ri lo hosi hi mpohlo kumbe phyembye leri u nga ri vona hi ndzhenga wolowo? Xana mabulo ya wena ma kavanyetiwa hi ku languta vahundzi va ndlela lava kokaka mahlo? Xana swa ku tikela ku hlaya, ku dyondza hambi ku ri ku yingisa eminhlanganweni ya Vukreste ni le mintsombanweni—hi leswi ntsena u nga swi kotiki ku susa miehleketo ya wena eka va rimbewu leri hambaneke?

Loko swi ri tano, u nga ha chava leswaku kumbexana wa penga! Muntshwa un’wana u pfumerile: “Ndzi ehleketa leswaku timhaka ta rimbewu ti ndzi nghene enhlokweni kumbe ndzi na swin’wana. Phela, minkarhi yo tala ndzi ehleketa hi vanhwanyana, ndzi lorha ri lo hosi . . . Xana mi ehleketa leswaku ndzi hanye kahle enhlokweni?” Hi laha mutsari Lynda Madaras a tsaleke ha kona, loko wa ha ri ntsongo, “nyanyuko kumbe mintlhaveko ya rimbewu yi nga ha va ni matimba swinene. Minkarhi yin’wana swi nga ha tikomba onge nyanyuko ni rimbewu hi swona leswi u faneleke u ehleketa ha swona ntsena!”a

Mintlhaveko ya rimbewu a yi bihanga hi yoxe. Xikwembu xi vumbe wanuna ni wansati va ri ni ku tsakelana lokukulu. Leswi swi pfumelelana ni xikongomelo xa xona xa leswaku va cata naswona va “tata misav̌a” hi rixaka leri lulameke. (Genesa 1:28) Nakambe Bibele yi swi kombisa kahle hi ku helela leswaku rimbewu ri nga ha va xihlovo xa ntsako lowukulu eka mimpatswa leyi tekaneke.—Swivuriso 5:19.

Xiphiqo xa kona hi lexi, tanihi vanhu lava nga hetisekangiki minkarhi yo tala swa hi tikela ku lawula mintlhaveko ya hina. (Ringanisa Genesa 6:5.) “Ku navela ka miri” ku nga ha va ni matimba lamakulu swinene! (1 Yohane 2:16) Nakambe hi ku va u ri ntsongo, swi nga ha ku tikela ngopfu ku susa miehleketo ya wena eka va rimbewu leri hambaneke. Ha yini swi ri tano?

Ntshikilelo Wa Ku Kula

Xivangelo xin’wana hi leswaku u fikelela ku ‘rhumbuka ka vuntshwa’—nkarhi lowu ku navela ka rimbewu ku nga kukulu ha wona. (1 Vakorinto 7:36) Dok. Bettie B. Youngs wa hlamusela: “Hi nkarhi wa ku rhumbuka, mimpimo ya tihomoni ya engeteleka swinene. Leswi hi swona swi endlaka ku cinca hinkwako ka miri loku cincaka miri wa n’wana wu va miri wa munhu lonkulu. Ku engeteleka ka tihomoni loku fambisanaka ni malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ku tisa ku cinca ko tala ka mintlhaveko ni ka mahanyelo.”

Xana i ku cinca ka njhani? Phela, hakanyingi ku cinca lokukulu ku khumba mintlhaveko ya munhu eka wa rimbewu leri hambaneke. Mutsari Ruth Bell u ri: “Hakanyingi ku cinca ka miri wu sungula ku humesa mbewu ku vangela mintlhaveko leyikulu ya rimbewu. U nga ha tikuma u ehleketa ngopfu hi rimbewu, u hatla u nyanyuka hi tlhelo ra rimbewu, hambi ku ri ku tikuma u khomekile ngopfu hi ta rimbewu. Vana va kondlo-a-ndzi-dyi vo hlayanyana [lava hi burisaneke na vona] va hlamusele leswaku nkarhi wun’wana loko va famba hi xitarata kumbe va tshamile ebazini a va titwa onge miri wa vona hinkwawo wa tshwa hi matimba ya rimbewu ni ya nyanyuko.” Ku khomeka ko tano hi va rimbewu leri hambaneke hi kun’wana ka ‘ku navela ko tala loku telaka vantshwa’ loku vantshwa va faneleke va langutana na kona.—2 Timotiya 2:22.

Nkucetelo Wa Vuhaxi Ni Wa Vanghana

Hambi swi ri tano, hakanyingi langavi ra ku navela ri pfurhetiwa ngopfu hi minkucetelo ya le handle. Hi hanya etikweni leri vonakaka ri tiyimisele ku pfuxa ku navela ka rimbewu hi ku tirhisa minongonoko ya thelevhixini, vunavetisi, tibuku, timagazini, vuyimbeleri ni tifilimi. Muntshwa un’wana wa Mukreste la weleke eku tikhomeni loko biha ka rimbewu wa vika: “Swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu swi tele exikolweni, naswona swi pfuxa ku navela ka xiviri ka rimbewu. A ndzi swi tiva leswi lulameke, kambe mintlhaveko ya mina ya rimbewu a yi ri ni matimba swinene.”

Xisweswo buku leyi tsaleriweke vatswari yi ri: “Vuhaxi [byi] ni nkucetelo lowukulu. Vana va hina va kondlo-a-ndzi-dyi va vona vana van’wana lava ringanaka na vona va endla swiendlo swa rimbewu naswona va xavisa swiambalo leswi navetisaka rimbewu; va vona ku khutaziwa ku endla rimbewu ka vana va kondlo-a-ndzi-dyi etibayiskopeni ni le ka thelevhixini.” Entiyisweni, minongonoko leyi hakeriwaka ya thelevhixini ni tikhasete ta vhidiyo ti nyike vantshwa ndlela yo vona swifaniso leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu. Muntshwa un’wana wa pfumela: “Vuhaxi byi pfuxa ku lava ku tiva ni ku navela ka muntshwa.”

Hambi swi ri tano, a swi vuli swona leswaku buku yi fanele yi va ni swifaniso swa vanhu lava nga ambalangiki nchumu eka tluka rin’wana ni rin’wana leswaku yi ta va leyi thyakeke. Xiya ntokoto wa nhwanyana un’wana wa Mukreste. Wa tsundzuka: “Ndzi hlaye buku yin’wana leyinene leyi a yo va ni ndzimana yin’we kumbe timbirhi leti a ti khumba ta rimbewu. Ndzi sungule hi ku tlula tindzimana teto, kambe ku na lexi ndzi endleke ndzi tlhelela endzhaku ndzi ya hlaya tindzimana teto. A ndzi endle xihoxo lexikulu! Ndzi lorhe milorho leyi chavisaka hikwalaho ka swona.”

Vanghana va wena ni lava u tihlanganisaka na vona va nga ha va ni nkucetelo wa matimba eka ndlela leyi u ehleketaka ha yona. Buku yin’wana ya ku kula ka vana va kondlo-a-ndzi-dyi yi ri: “Ku langutana ka nhwanyana ni mufana i ku tihungasa loku tolovelekeke emahandzeni ya tindlela, etiholweni ta le swikolweni, etikhefini, ni le tindhawini ta mabindzu.” Naswona loko vantshwa va nga langutanangi ni va rimbewu leri hambaneke, hakanyingi va vulavula ha vona. Robert wa malembe ya 18 hi vukhale wa pfumela: “Loko ndza ha ri ntsongo, mintshikilelo ya ku va ni rimbewu a yi ri yikulu swinene . . . Endlwini yo cincela eka yona, a ku vulavuriwa ha swona ntsena.” Muntshwa un’wana wa pfumela: “Rimbewu a ku ri nhloko-mhaka leyikulu ya bulo exikarhi ka vadyondzi-kulorhi, xisweswo hakanyingi a ri tshama emiehleketweni ya muntshwa.”

Swa tika ku va la hambaneke ni van’wana. Nkarhi na nkarhi loko vanghana va wena va vulavula hi va rimbewu leri hambaneke—kumbexana hi ndlela leyi thyakeke, ya vuhunguki—u nga ha navela ku hlanganyela na vona. Kambe Bibele ya tsundzuxa: “L’a fambaka ni tintlhari o ta tlhariha, kambe l’a tolov̌elaka ŝihunguki o ta onhaka.”—Swivuriso 13:20.

Xilaveko Xa Ku Ringanisela

Xana leswi hinkwaswo swi vula leswaku swi hoxile ku xiya kumbe ku lava ku vulavula hi va rimbewu leri hambaneke? Doo, hambi ku ri vatsari va Bibele va swi xiyile leswaku vavanuna ni vavasati van’wana a va sasekile. (Ringanisa 1 Samuwele 9:2; Estere 2:7.) Xisweswo, a ku na munhu loyi Yesu a n’wi soleke ntsena hi ku va a xiye leswaku wansati wa languteka. Kambe u khongotele Vakreste leswaku va nga tshuki va ‘tshamela ku languta wansati hi ku n’wi navela.’ (Matewu 5:28) Hi ndlela leyi fanaka, u nge tipfumeleli ku kokiwa hi ku navela loko biha. Eka 1 Vatesalonika 4:4, 5 hi byeriwa leswi: “Un’wana ni un’wana wa n’wina u fanele a dyondza ku lawula miri wakwe hi ndlela yo kwetsima ni ya xichavo, ku nga ri hi ku navela ku fana ni vahedeni, lava nga xi tiviki Xikwembu.”—New International Version.

Hambi leswi nkarhi wun’wana hi nga ha fikeriwaka hi nyanyuko wa rimbewu, kambe ku tshamela ku ehleketa ha swona swi nga ha va khombo, naswona ku nga pfuka swiphiqo leswikulu. Eklesiasta 5:3 yi ri: “Noro wu huma e v̌unyingini bya timhaka.” Ina, hakanyingi loyi a khomekaka hi ku navela ka yena u sungula ku hlakulela milorho leyi thyakeke ni ku lorha ri lo hosi.b

Hambi leswi swi nga swa ntumbuluko ku fikeriwa hi miehleketo ya rimbewu nkarhi wun’wana, kambe ku tshamela ku ehleketa ha swona i mhaka yin’wana. Mutsari Ruth Bell u tsale leswaku “minkarhi yin’wana munhu u ta tikuma a heta nkarhi wo tala ni nhlekanhi ni nivusiku a ehleketa swa hava. Swi nga ha tikomba swi ri swa xiviri ku tlula leswi swi nga swona hakunene.” Ehleketa hi nhwanyana un’wana la nga tikuma a hlaseriwe hi nyanyuko. U ri: “Ndzi ni malembe ya 12 1/2 hi vukhale, naswona ndzi titwa ndzi ri rhandza swinene jaha leri hi hlanganyelaka na rona eHolweni ya Mfumo. Ndza swi tiva leswaku a ndzi si kula ku ringana leswaku ndzi nga sungula ku gangisana, kambe swa ndzi tikela ku lawula mintlhaveko ya mina ha yena.” Hi ndlela leyi fanaka, vantshwa van’wana va swi kuma swi va tikela ku hlaya, ku dyondza, ku yingisa etlilasini kumbe ku lunghiselela minhlangano ya Vukreste loko miehleketo ya vona yi tele nyanyuko kumbe mianakanyo ya rimbewu.

Swiphiqo leswikulu swi nga ha tlhela swi vangiwa hi loko muntshwa a ringeta ku hunguta ku navela koloko hi ku tlangisa swirho swa mbeleko. Bibele yi khongotela Vakreste: “Loko swi ri tano, dlayani leswi swi nga swa misava eka n’wina, hileswaku vuoswi, ni swa thyaka, ni ku hisekela swa tingana, ni ku navela loko biha, ni makwanga, ku nga ku gandzela swikwembu swa hava.” (Vakolosa 3:5) Ku tlanga hi swirho swa mbeleko i mukhuva wa thyaka lowu faneleke wu papalatiwa hi Vakreste naswona a wu nge ‘dlayi ku navela ka rimbewu.’ Hi laha ku hambaneke, wa ku pfuxa wu tlhela wu ku kondletela. Hakanyingi ku navela koloko ku va ka xiviri. Yakobo mutsari wa Bibele wa hlamusela: “Un’wana ni un’wana wa ringiwa loko a kokiwa ni ku phasiwa hi ku navela ka yena n’winyi. Kutani loko ku navela ku korwile, ku tswala xidyoho; xidyoho xona, loko xi hetisekile, xi tswala rifu.”—Yakobo 1:14, 15.

Kutani, i yini lexi u nga xi endlaka ku susa miehleketo ya wena eka va rimbewu leri hambaneke? Hi kombela u hlaya xihloko lexi landzelaka eka nongonoko lowu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 23]

“Mintlhaveko ya nyanyuko ni ya rimbewu yi nga va ni matimba swinene”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Minkombiso ya TV ni swinavetisi swa timagazini hakanyingi swi kondletela ku tsakela loku thyakeke eka va rimbewu leri hambaneke