Langutelo Ra Bibele
Xana Swa Koteka Ku Tshika Mikhuva Leyo Biha?
MUTSARI Mark Twain u tshame a vula marito lawa ya vutlhari: “Ku tshika ku dzaha swi olova ngopfu. Ndza swi tiva hikuva ndzi swi endle ko tala.” Handle ko kanakana vanhu vo tala va pfumelelana na wona marito ya vutlhari ya Twain. Hambiloko va pfumela leswaku mahanyelo man’wana a hi manene naswona ma ni khombo, kambe va swi tiva leswaku a hi matlangwana ku ma tshika. Mikhuva yin’wana yi nga ha va yi teke malembe yi ri karhi yi tlhavela timitsu naswona swi nga ha tika swinene ku simula timitsu ta kona. Ku ringeta ku lawula ku navela ko tano swi nga ha tika swi tlhela swi vava.
Dok. Anthony Daniels, n’anga leyi tirhaka ejele, yi vula leswaku vanhu lava tlulaka nawu va tala ku vula leswaku vona se va hundzuke mahlonga ya ku navela ka vona loko biha. Loko munhu o kala a va hlonga ra nchumu wo karhi, va vula “leswaku u kumiwe hi xikumakumana, a nge he swi koti ku xi hlula.” Loko sweswo a swi ri ntiyiso, a hi nga ta voniwa nandzu hi ku endla swilo swo biha leswi hi tsandzekaka ku swi lawula. Kambe, xana i ntiyiso leswaku a hi nge swi koti ku cinca kumbe ku lawula ku navela ka hina? Kumbe, xana hi nga swi kota ku tshika mikhuva yo biha? Leswaku hi kuma nhlamulo leyi tshembekaka, a hi voneni leswi Bibele yi swi vulaka hi mhaka leyi.
Ku Navela Ni Swiendlo
Bibele yi swi veka erivaleni leswaku Xikwembu xi hi byarhisa vutihlamuleri bya leswi hi swi endlaka. (Varhoma 14:12) Nakambe, xi lava leswaku hi hanya hi ku landza nkongomiso wa xona lowo lulama. (1 Petro 1:15) Tanihi Muvumbi wa hina, xa swi tiva leswi nga swinene ngopfu eka hina, naswona misinya ya xona ya milawu ya ma yirisa mahanyelo yo tala ya misava leyi. (1 Vakorinto 6:9, 10; Vagalatiya 5:19-21) Hambiswiritano, a xi rindzelanga leswi nga ehenhla ka matimba ya vanhu, xi ni ntwela-vusiwana eka vanhu lava nga hetisekangiki.—Pisalema 78:38; 103:13, 14.
Mupisalema u tsarile: “Loko a wu languta swihoxo, wena Yah, Oho Yehovha, i mani loyi a a ta yima?” (Pisalema 130:3) Ina, Yehovha u swi tiva kahle leswaku “mboyamelo wa mbilu ya munhu wu bihile ku sukela evuntshweni byakwe.” (Genesa 8:21) Fambiselo ra hina ra xitekela, ku tsana loku hi ku kumeke eka vatswari va hina ni swilo leswi endlekeke enkarhini lowu hundzeke, swi endla leswaku hi nga swi koti ku papalata miehleketo ni ku navela loko biha. Xisweswo, hi rirhandzu rakwe, Yehovha a nga rindzelanga leswaku hi va vanhu lava hetisekeke.—Deteronoma 10:12; 1 Yohane 5:3.
Hambiswiritano, leswi Xikwembu xi nga ni musa, a swi vuli swona leswaku hi fanele hi tshika vutihlamuleri bya hina bya ku lawula ku navela ka hina loko biha. Hambileswi muapostola Pawulo a pfumeleke leswaku a a ri enyimpini yo lwa ni ku navela loko biha, kambe a nga tshikanga ku lwa nyimpi leyi. (Varhoma 7:21-24) U te: “Ndzi ba miri wa mina, ndzi wu kongomisa tanihi hlonga.” Hi xikongomelo xihi? Leswaku “ndzi nga vi loyi a nga amukelekiki hi ndlela yo karhi.” (1 Vakorinto 9:27) Ina, ku tikhoma i ka nkoka eku lweni ni mboyamelo ni mikhuva ya hina leyo biha, ni leswaku hi hlula enyimpini leyi.
Swa Koteka Ku Cinca
Van’wasayense va mahanyelo va vula leswaku mikhuva leyo biha, ku fana ni leyinene, yi nga dyondziwa ni ku hlakuleriwa hi ku famba ka nkarhi. Loko leswi swi ri ntiyiso, swi nga koteka ku dyondza ku fularhela mikhuva leyo biha! Njhani? Vatsari va buku yin’wana leyi vulavulaka hi ndlela yo lawula ntshikilelo va ri: “Ehleketa hi vuyelo lebyinene bya ku tshika mikhuva ya khale.” Kutani, “endla nxaxamelo wa ndlela leyi ku cinca mahanyelo ya wena swi nga antswisaka vutomi bya wena ha yona.” Ina, ku yisa nyingiso eka mimbuyelo ya ku cinca mahanyelo ya hina swi nga hi susumetela ku cinca.
Ehleketa hi xitsundzuxo xa muapostola Pawulo xa leswaku hi ‘endliwa hi va lavantshwa ematimbeni lama susumetaka mianakanyo ya hina.’ (Vaefesa 4:22, 23) Matimba wolawo i mboyamelo lowu mianakanyo ya hina yi taleleke swinene eka wona. U cinca matimba wolawo hi ku tshinela eka Xikwembu ni ku hlakulela ku rhandza nkongomiso wa xona. Ku tiva leswaku u tsakisa Yehovha swa ku khutaza leswaku u ya emahlweni u endla ku cinca loku lavekaka.—Pisalema 69:30-33; Swivuriso 27:11; Vakolosa 1:9, 10.
Ina, ku tshika mikhuva yo biha leyi swi nga ha endlekaka a hi hanya ha yona malembe yo tala, swi ta tika. A hi fanelanga hi yi nyadza nyimpi leyi nga emahlweni ka hina. Kunene hi ta rhetemuka ni ku khugunyeka. Kambe tiyiseka leswaku swilo hakanyingi swi ya swi antswa hi ku famba ka nkarhi. Loko u lwa hi matimba, u ta ya u swi tolovela ngopfu ku hanya hi ndlela leyintshwa.
Loyi a rhandzaka Xikwembu, a nga tiyiseka leswaku xi ta n’wi pfuna ni ku n’wi katekisa. Pawulo wa tshembisa: “Xikwembu xa tshembeka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka, kambe . . . xi ta mi nyika ndlela yo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.” (1 Vakorinto 10:13) Ku nga ri kungani, Yehovha Xikwembu u ta lovisa fambiselo leri ro homboloka ra swilo ni swilo swa rona leswi vangaka miringo ni ku navela loko biha. (2 Petro 3:9-13; 1 Yohane 2:16, 17) Eku heteleleni, swiphiqo hinkwaswo swa nyama, swa mianakanyo ni swa mintlhaveko, swi ta susiwa hi ku helela eka hinkwavo vanhu lava nga hetisekangiki lava va nga ta pona ndzoviso wolowo. Xikwembu xa tshembisa: “Swilo swo sungula a swi nge tsundzukiwi, hambi embilwini a swi nge ti.” (Esaya 65:17) Handle ko kanakana, exikarhi ka swin’wana swa “swilo swo sungula” ku ta va ku ri ku navela loko biha loku khomisaka vanhu xo tika. Xana lexi a hi xivangelo lexinene lexi nga hi susumetelaka ku endla hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya hina namuntlha leswaku hi lwisana ni mikhuva yo biha?
[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 31]
KU TSHIKA MIKHUVA YO BIHA
1. Vona mikhuva leyo biha u tlhela u pfumela leswaku u na yona. Ti vutise, ‘Xana ndza vuyeriwa hakunene eka mukhuva lowu? Xana wa va nyangatsa vanhu van’wana? Xana wu khumba rihanyo ra mina, timali ta mina, vuhlayiseki bya mina, ndyangu wa mina kumbe ku rhula ka mina ka mianakanyo? Xana a swi ta ndzi fambela kahle ngopfu loko a ndzi nga ri na wona?’
2. Tshika mukhuva lowo biha kutani u endla swin’wana leswinene ematshan’weni ya wona. Hi xikombiso, xana u heta nkarhi wo tala swinene eka Internet, kumbexana u ri karhi u languta swilo swo biha? Kutani, tirhisa nkarhi wolowo leswaku u hlaya swilo leswi pfunaka, u dyondza kumbe ku endla vutiolori.
3. Xiyisisa nhluvuko lowu u wu endlaka. Siku ni siku ehleketa swa xinkarhana hi nhluvuko wa wena. Loko u rheta, kumisisa kahle leswaku hi swihi swiyimo leswi swi ku endleke u rhetemuka.
4. Kombela mpfuno wa van’wana. Byela vanghana ni ndyangu wa ka n’wina leswaku u lwa ni ku tshika mukhuva lowu, naswona va kombele va ku pfuna loko va vona u ri ekusuhi ni ku tlhelela eka wona. Bula ni van’wana lava va swi koteke ku hlula mukhuva lowu fanaka.—Swivuriso 11:14.
5. Ringanisela naswona u languta swilo hi tihlo ra xiviri. U nga ehleketi leswaku u to na swi pfuketana u wu tshika mukhuva lowu. Swi nga ha teka nkarhi ku hlula mikhuva yin’wana leyi nga ni malembe.
6. Khongela eka Xikwembu. Hi mpfuno wa Xikwembu, u nga swi kota ku hlula mukhuva wihi ni wihi wo biha.—Pisalema 55:22; Luka 18:27.