Pfumelela Swiendlo Swa Wena Leswi U Swi Toloveleke Swi Ku Vuyerisa

WANUNA un’wana a a tshama exidorobanini xa Atena ku ringana malembe ya 12. Siku ni siku a a famba hi ndlela yin’we loko a suka entirhweni a ya ekaya. Hiloko a rhurhela eka xidorobana xin’wana lexi nga entsungeni wa doroba. Siku rin’wana loko a huma entirhweni, u kongome ekaya. U lo na ku kelu, a tikuma a ri edorobeni leri a a tshama eka rona khale, hiloko a swi lemuka leswaku u lahlekile. Hikwalaho ka ku tolovela, u tlhelele ekaya rakwe ra khale!

A swi hlamarisi leswi mukhuva wo tano minkarhi yin’wana wu vuriwaka lowu ngo tiendlekela, ku nga mukhuva lowu khumbaka vutomi bya hina hi matimba swinene. Xisweswo, mikhuva yi nga fanisiwa ni ndzilo. Ndzilo wu nga va ku vonakala loku tsakisaka emunyameni, naswona wu nga ha kufumeta miri wa hina ni ku kufumeta swakudya swa hina. Kambe, ndzilo wu nga tlhela wu va nala wa tihanyi loyi a nga herisaka vutomi ni nhundzu. Leswi swi fana kahle ni mikhuva. Loko yi hlakuleriwe kahle, yi nga hi vuyerisa swinene. Kambe yi nga tlhela yi onha.

Emhakeni ya wanuna loyi a boxiweke eku sunguleni, ku susumetiwa hi mukhuva ku n’wi vangele ku siyiwa hi nkarhi a tikuma a lo ntlhoo, exikarhi ka ntlimbano wa swo famba edorobeni. Loko swi ta emhakeni ya swilo leswi nga swa nkoka swinene, mikhuva yi nga hi vuyerisa hi ndlela leyi humelelaka kumbe yi hi peta ekhombyeni. Xiya swikombiso swi nga ri swingani leswi humeleleke hakunene evuton’wini, leswi kumekaka eBibeleni leswi kombaka leswaku mikhuva yi nga hi pfuna kumbe yi hi sivela ku tirhela Xikwembu ni vuxaka bya hina na xona.

Swikombiso Swa Le Bibeleni Swa Mikhuva Leyinene Ni Leyo Biha

Nowa, Yobo na Daniyele hinkwavo va katekisiwile hikwalaho ka vuxaka bya vona lebyikulu na Xikwembu. Bibele ya va bumabumela “hikwalaho ka ku lulama ka vona.” (Ezekiyele 14:14) Lexi xiyekaka, ndlela leyi vavanuna lavanharhu va hanyeke ha yona yi kombise leswaku va hlakulele mikhuva leyinene.

Nowa u byeriwe leswaku a aka ngalava, ku nga xikepe lexi a xi lehe ku tlula rivala ra bolo ya milenge naswona a xi lehe ku tlula muako wa swithezi swa ntlhanu. Ntirho wolowo lowukulu a wu ta va wu n’wi hete matimba muaki un’wana ni un’wana wa swikepe wa khale koloko. Nowa ni swirho swa ndyangu wakwe swa nkombo, va ake ngalava va ri hava switirho swa manguva lawa. Ku engetela kwalaho, Nowa a nga tshikanga ku chumayela vanhu va le nkarhini wakwe. Hi nga tiyiseka leswaku a a tlhela a khathalela swilaveko swa ndyangu wakwe swa moya ni swa nyama. (2 Petro 2:5) Leswaku a kota ku fikelela swilo leswi hinkwaswo, Nowa a a fanele ku va ni mikhuva leyinene entirhweni. Ku tlula kwalaho, Nowa u tsariwe ematin’wini ya Bibele tanihi loyi “a a famba ni Xikwembu xa ntiyiso. . . . Nowa a endla hinkwaswo hilaha Yehovha a n’wi leriseke hakona.” (Genesa 6:9, 22; 7:5) Tanihi leswi a a vitaniwa loyi a ‘pfumalaka xihoxo’ eBibeleni, u fanele a ye emahlweni a famba ni Xikwembu endzhaku ka Ndhambi ni le ndzhaku ka loko ku xandzukela Yehovha ku tlhekekile eBabele. Ina, Nowa u fambe na Xikwembu ku fikela loko a fa a ri na malembe ya 950 hi vukhale.—Genesa 9:29.

Mikhuva leyinene ya Yobo yi n’wi pfune leswaku a va wanuna ‘loyi a a pfumala xisandzu ni la lulameke.’ (Yobo 1:1, 8; 2:3) Hi ntolovelo, a tirha tanihi muprista wa ndyangu wakwe eku nyikeleni ka magandzelo ya vana vakwe endzhaku ka minkhuvo yin’wana ni yin’wana leyi a va va na yona, loko vo tshuka “‘va dyohile kutani va rhukana Xikwembu etimbilwini ta vona.’ Hi yona ndlela leyi Yobo a a endla ha yona minkarhi hinkwayo.” (Yobo 1:5) A swi kanakanisi leswaku endyangwini wa Yobo, mikhuva leyi a yi katsa vugandzeri bya Yehovha, a yi nga tekeriwi hansi.

Daniyele u tirhele Yehovha “nkarhi hinkwawo” vutomi bya yena hinkwabyo. (Daniyele 6:16, 20) I mikhuva yihi leyinene ya swilo swa moya leyi Daniyele a ri na yona? Hi xikombiso, a a khongela Yehovha nkarhi ni nkarhi. Ku nga khathariseki xileriso xa vuhosi, lexi a xi lwisana ni mukhuva wakwe, “kanharhu hi siku [Daniyele] a a nkhinsama hi matsolo, a khongela, a dzunisa emahlweni ka Xikwembu xakwe, hilaha a a hamba a endla hakona.” (Daniyele 6:10) A a nga ta wu tshika mukhuva wakwe wa ku khongela Xikwembu, hambiloko vutomi byakwe byi tikomba byi xungetiwa. A swi kanakanisi leswaku mukhuva lowu wu tiyise Daniyele evuton’wini byakwe leswaku a tshama tshembekile swinene eka Xikwembu. Entiyisweni, Daniyele u tlhele a va ni mukhuva lowunene wa ku dyondza ni ku anakanyisisa hi vuenti hi switshembiso leswi tsakisaka swa Xikwembu. (Yeremiya 25:11, 12; Daniyele 9:2) Entiyisweni mikhuva leyi leyinene yi n’wi pfune leswaku a tiyisela ku ya fika emakumu, a tsutsuma hi ku tshembeka eka mphikizano wa vutomi kukondza a ya fika emakumu.

Ku hambana na sweswo, Dina a swi n’wi fambelanga kahle hikwalaho ka mukhuva wo biha. “A a hamba a huma ku ya vona vanhwanyana va tiko,” lava a va nga ri vagandzeri va Yehovha. (Genesa 34:1) Mukhuva lowu a wu tikomba wu nga ri na xihoxo, wu n’wi hoxe ekhombyeni. Xo sungula, u onhiwe hi Xikeme, jaha leri a ri tekiwa “ri xiximeka ngopfu eka hinkwavo va yindlu ya tata wa rona.” Kutani, ku rihisela ka vabuti vakwe vambirhi ku endle leswaku ku yayarheriwa majaha ya muti hinkwawo. Lebyi a ku ri vuyelo lebyi chavisaka hakunene!—Genesa 34:19, 25-29.

Hi nga tiyiseka njhani leswaku mikhuva ya hina yi ta hi vuyerisa a yi nge hi vavisi?

Ku Tirhisa Mikhuva Ya Hina

Mutivi un’wana wa filosofi u tsarile: “Mikhuva i khombo.” Kambe a yi fanelanga yi va ni khombo. Bibele yi swi kombisa kahle leswaku hi nga hlawula ku cinca mikhuva ya hina yo biha kutani hi hlakulela mikhuva leyinene.

Hi ku tirhisa mikhuva leyinene, ndlela ya vutomi bya Vukreste yi va leyi humelelaka ni leyi olovaka ku yi hlayisa. Alex, Mukreste wa le Grikiya, u ri: “Mukhuva wa ku namarhela xiyimiso leswaku ndzi hetisisa mintirho yo hambana-hambana wu ndzi pfuna ku hlayisa nkarhi lowu nga wa nkoka.” Theophilus, nkulu la nga Mukreste, u boxa leswaku ku kunguhata i mukhuva lowu n’wi pfunaka leswaku a humelela. U ri: “Ndzi vula ndzi nga kanakani leswaku a ndzi nga ta swi kota ku lawula mintirho ya mina ya Vukreste hi ndlela leyi humelelaka handle ka ku kunguhata hi mukhuva lowunene.”

Tanihi Vakreste, hi khongoteriwa leswaku hi “[hambeta] hi famba hilaha ku hlelekeke eka ntila lowu fanaka.” (Vafilipiya 3:16) Ntila wu katsa “mukhuva . . . tirhelo leri nga ni xiyimiso lexi endliweke.” Mikhuva yo tano leyinene ya hi vuyerisa hikuva a hi boheki ku peta dyambu hi ri karhi hi ehleketa hi goza rin’wana ni rin’wana—se hi tisimekele ntila lowunene lowu hi wu landzelaka hikwalaho ka mukhuva wa hina. Mikhuva leyi nga ni matimba yi tala ku va leyi tiendlekelaka. Tanihi laha mikhuva leyinene ya ku chayela yi nga ha kongomisaka muchayeri leswaku a endla swiboho leswi ponisaka vutomi hi xihatla loko a langutane ni makhombo egondzweni, mikhuva leyinene yi nga hi pfuna leswaku hi endla swiboho leswinene hi xihatla loko hi ri karhi hi famba endleleni ya hina ya Vukreste.

Tanihi laha mutsari un’wana wa Munghezi, Jeremy Taylor a swi vekaka hakona: “Mikhuva yi fambisana ni swiendlo.” Loko mikhuva ya hina yi ri yinene, yi nga hi pfuna ku endla swilo leswinene hi ku olova. Hi xikombiso, leswi hi nga vatirheli va Vakreste loko ho swi endla mukhuva ku chumayela nkarhi na nkarhi, swi ta hi olovela ku swi endla naswona hi ta swi tsakela ku huma hi ya entirhweni wa nsimu. Mayelana ni vaapostola, hi hlaya leswaku “siku ni siku etempeleni ni hi yindlu ni yindlu a va hambeta va nga rhuteli ku dyondzisa ni ku vula mahungu lamanene hi ta Kreste, Yesu.” (Mintirho 5:42; 17:2) Kasi loko hi ya evutirhelini hi xiwelo, hi nga titwa hi rhwale xo tika, hi lava nkarhi lowu engetelekeke leswaku hi kota ku byi tsakela loko hi nga si va ni xivindzi eka ntirho lowu wa nkoka wa Vukreste.

Leswi swi fana kahle ni le ka mintirho yin’wana ya hina ya Vukreste. Mikhuva leyinene yi nga hi pfuna leswaku nkarhi ni nkarhi hi ‘hlaya Rito ra Xikwembu vusiku ni nhlikanhi.’ (Yoxuwa 1:8; Pisalema 1:2) Mukreste un’wana u ni mukhuva wa ku hlaya Bibele timinete ta 20 ku ya ka 30 a nga si ya lata rimbambu. Hambiloko a nga ha tikoti hi ku karhala, loko a ya byi phaha a nga hlayanga, a nge byi nantswi. U boheka ku pfuka a tiwundla hi swakudya sweswo swa moya. Mukhuva lowu lowunene wu tlhele wu n’wi pfuna ku hlaya Bibele a yi heta a ku yi bii, kan’we hi lembe ku ringana malembe yo hlaya.

Xikombiso xa hina, Yesu Kreste, a a ri na mukhuva wa ku ya eminhlanganweni laha a ku buriwa hi Bibele. “Hi ku ya hi ntolovelo wakwe hi siku ra savata, a nghena esinagogeni, a suka a yima leswaku a hlaya.” (Luka 4:16) Loko ku ri Joe, loyi a nga nkulu loyi a nga ni ndyangu lowukulu, naswona a tirhaka tiawara to tala, mukhuva wakwe wu n’wi pfunile leswaku a hlakulela ku navela ku ya eminhlanganweni nkarhi ni nkarhi. U ri: “Mukhuva lowu wu ndzi pfuna ku tshama ndzi tiyile, wu ndzi nyika matimba ya moya lawa ndzi ma lavaka leswaku ndzi kota ku langutana ni mintlhontlho ni swiphiqo hi ndlela leyi humelelaka.”—Vaheveru 10:24, 25.

Mikhuva yo tano i ya risima emphikizanweni wa vutomi wa Vukreste. Xiviko lexi humaka etikweni leri vanhu va Yehovha va xanisiweke, xi te: “Lava va nga ni mikhuva leyinene ya moya ni ku tlangela ntiyiso hi vuenti a va na xiphiqo xa ku yima va tiyile loko miringo yi tshuka yi ku gaa, kambe lava eka ‘nguva leyinene,’ va xwaka eminhlanganweni, va nga viki kona nkarhi ni nkarhi entirhweni wa nsimu ni lava cincaka mianakanyo eka timhaka leti nga nyawuriki, hakanyingi va wa loko va ri endzingweni ‘lowukulu.’”—2 Timotiya 4:2.

Papalata Mikhuva Yo Biha, Hlakulela Mikhuva Leyinene

Ku vuriwe leswaku ‘munhu u fanele ku hlakulela mikhuva leyi a rhandzaka leswaku yi va yona leyi nga ta n’wi kongomisa ntsena.’ Entiyisweni mikhuva leyo biha i n’wini la tshikilelaka. Hambiswiritano, yi nga ha papalatiwa.

Stella, a a ri muhlaleri wa TV la godzomberiweke. Wa pfumela: “Mukhuva wun’wana ni wun’wana lowo biha lowu a ndzi tipete eka wona, a wu ri ni xivangelo ‘lexi twalaka.’” Leswi a swi ri tano ni hi mukhuva wa yena wa ku hlalela TV ku tlurisa. A a tibyele leswaku u to hlalela ntsena leswaku a kota ku “wisanyana” kumbe ku “hungasa.” Kambe mukhuva wakwe u tsandzeke ku wu lawula, wu n’wi sindzise ku honolela thelevhixini tiawara to tala. U ri: “Mukhuva lowu wo biha wu ndzi sivele ku endla nhluvuko wa moya hi xihatla.” Hi ku wa a pfuka, eku heteleleni u swi kotile ku hunguta nkarhi lowu a wu hetaka a hlalele TV naswona u sungule ku va ni vuxiyaxiya. Stella u ri: “Nkarhi ni nkarhi ndzi ringeta ku tsundzuka leswaku hikwalaho ka yini ndzi lave ku herisa mukhuva lowu naswona ndzi titshega hi Yehovha leswaku ndzi hetisisa xiboho xa mina.”

Mukreste loyi a vitaniwaka Charalambos u boxa mukhuva lowo biha lowu n’wi siveleke ku endla nhluvuko wa moya—ku nga xinamu. “Loko ndzi lemuke leswaku mukhuva wa ku va ni xinamu wa vavisa, ndzi hlakulele ku cinca vutomi bya mina. Loko ndzi tiendlela tipakani, a ndzi kunguhata hi ku kongoma leswaku ndzi fanele ku ti fikelela rini naswona njhani. Ku tirhisa swiboho ni makungu ya mina nkarhi ni nkarhi ku ve wona murhi wa kona, naswona ka ha ri mukhuva wa mina lowunene ni sweswi.” Hakunene, mikhuva leyinene i nchumu lowunene wo sivela mikhuva leyo biha.

Vanghana va hina na vona va nga hi vangela ku hlakulela mikhuva leyinene kumbe yo biha. Mikhuva leyinene yi ni matimba ku fana ni mikhuva leyo biha. Tanihi leswi ‘vunakulobye byo biha byi onhaka mikhuva leyi pfunaka,’ vanghana lavanene va nga hi vekela swikombiso swa mikhuva leyinene leyi hi nga yi tekelelaka. (1 Vakorinto 15:33) Xa nkoka ngopfu, mikhuva yi nga tiyisa kumbe yi tsanisa vuxaka bya hina na Xikwembu. Stella u ri: “Loko mikhuva ya hina yi ri leyinene, yi hi pfuna ku lwela ku tirhela Yehovha hi ku olova. Loko yi ri leyi vavisaka, yi hi sivela ku endla matshalatshala.”

Hlakulela mikhuva leyinene, naswona yi pfumelele yi ku kongomisa. Yi ta va ni matimba, yi tlhela yi ku vuyerisa evuton’wini bya wena.

[Xifaniso eka tluka 19]

Ku fana ni ndzilo, mikhuva yi nga vuyerisa kumbe yi onha

[Xifaniso eka tluka 21]

A a ku ri mukhuva wa Yesu ku ya esinagogeni hi Savata leswaku a ya hlaya Rito ra Xikwembu

[Swifaniso eka tluka 22]

Mikhuva leyinene ya moya yi tiyisa vuxaka bya hina ni Xikwembu