Vantshwa Va Vutisa . . .

Swi Hoxe Kwihi Ku Hlanganyela Rimbewu eMahlweni Ka Vukati?

“Nkarhi wun’wana a ndzi tiyiseki leswaku ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati swi bihile hakunene, ngopfu-ngopfu loko ndzi titwa ndzi hambane ni van’wana hikuva mina ndza ha ri ntombhi.”—Jordon.a

Kelly u ri: “Ndzi titwa onge ndzi fanele ku hlanganyela rimbewu. Ndzi anakanya leswaku hinkwerhu ha swi navela ku hlanganyela rimbewu.” U ya emahlweni a ku: “Kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona, ku khutaziwa rimbewu!”

XANA u tshame u titwa ku fana na Jordon na Kelly? Phela, mindhavuko ni mimpimanyeto ya khale leyi a yi sola ku hlanganyela rimbewu u nga si nghenela vukati se yi phuphile. (Vaheveru 13:4) Nkambisiso lowu endliweke etikweni rin’wana ra le Asia wu kombisa leswaku vavanuna vo tala lava nga ni malembe ya 15 ku ya eka 24 a va vona onge ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati a swi ngo amukeriwa ntsena kambe a swi languteriwile eka vona. A swi hlamarisi leswi emisaveni hinkwayo, vantshwa vo tala va veke ni vuxaka bya rimbewu va nga si fika emalembeni ya 19.

Kutani ku ni vantshwa van’wana lava nga yiki emasangwini hi ku kongoma kambe va endlaka swin’wana leswi fambisanaka ni rimbewu, ku fana ni ku khoma-khoma swirho swa rimbewu swa munhu un’wana (leswi minkarhi yin’wana swi vuriwaka ku tlanga hi swirho swa mbeleko). Xiviko xo vava lexi nga eka The New York Times xi vula leswaku “se swi tolovelekile leswaku vanhu va hlanganyela rimbewu ra nomu, leri endliwaka ngopfu hi vantshwa vo tala lava vulaka leswaku a ri na khombo, a ri fani ni ku hlangana hi swirho swa mbeleko . . . [naswona] i ndlela yo papalata ku tika ni ku endla leswaku u tshama u ri ntombhi.”

Xana Mukreste u fanele a ku languta njhani ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati? Ku vuriwa yini hi ku endla swin’wana leswi fambisanaka ni rimbewu? Xana swa amukeleka eka Xikwembu? Xana a swi na khombo? Xana swi endla leswaku munhu a tshama a ri ntombhi hakunene?

Leswi Vumbhisa Byi Katsaka Swona

Nhlamulo leyi tshembekaka ya swivutiso leswi yi nga kumeka ntsena eka Muvumbi wa hina—Yehovha Xikwembu. Nakambe eRitweni ra yena u hi byela leswaku hi ‘balekela vumbhisa.’ (1 Vakorinto 6:18) Kahle-kahle sweswo swi vula yini? Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “vumbhisa” a ri vuli ntsena vuxaka bya rimbewu kambe ri katsa ni swiendlo swo hambana-hambana leswi nga basangiki. Hikwalaho loko vanhu vambirhi lava nga tekanangiki va endla rimbewu hi nomu kumbe va khoma-khomana swirho ra rimbewu, va ni nandzu wa vumbhisa.

Kambe va nga ha tama va ri tintombhi—emahlweni ka Xikwembu? EBibeleni rito “nhwana” ri kombisa ku tenga emahanyelweni. (2 Vakorinto 11:2-6) Kambe ri tlhela ri tirhisiwa hi tlhelo ra nyama. Bibele yi hi byela hi nhwana la vuriwaka Raveka. Yi vula leswaku a a ri “nhwana, naswona a ku nga ri na wanuna la nga tshama a tivana na yena hi tlhelo ra rimbewu.” (Genesa 24:16) Xin’wana lexi xiyekaka, eka Xiheveru xo sungula, rito ku “tivana” ri katsa swin’wana handle ka vuxaka bya rimbewu exikarhi ka wanuna ni wansati. (Genesa 19:5) Hikwalaho, hi ku ya hi Bibele, loko muntshwa a endla vumbhisa bya muxaka hambi wu ri wihi, a nga ha tekiwi a ri ntombhi.

Bibele yi khutaza Vakreste leswaku va balekela vumbhisa swin’we ni mikhuva hinkwayo leyi nga basangiki leyi nga endlaka leswaku va endla vumbhisa.b (Vakolosa 3:5) Van’wana va nga ku hlekula hi ku va u nga hlanganyeli swiendlo swo tano. “‘Wa kayela!’ hileswi van’wana a va tshamela ku ndzi byela swona loko ndza ha ri exikolweni xa le henhla,” ku hlamusela muntshwa wa Mukreste la vuriwaka Kelly. Hambiswiritano, ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati ko va ntsena ku tiphina “swa xinkarhana hi xidyoho.” (Vaheveru 11:25) Swi nga ku vavisa swinene emirini, emintlhavekweni ni le moyeni.

Nxungeto Lowukulu

Bibele yi vula leswaku siku rin’wana Hosi Solomoni u vone jaha ri kanganyisiwa leswaku ri hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati. Solomoni u fanise jaha leri ni “nkunzi leyi yaka eku dlayiweni.” Nkunzi leyi yaka eku dlayiweni yi vonaka yi nga swi tivi leswi nga ta yi humelela. Vantshwa lava hlanganyelaka rimbewu emahlweni ka vukati hakanyingi va endla hi ndlela leyi fanaka—va vonaka va nga swi tivi leswaku ku ni vuyelo byo biha bya swiendlo swa vona! Solomoni u vule leswi hi jaha leri: “A ri swi tivanga leswaku swi katsa moya-xiviri wa rona.” (Swivuriso 7:22, 23) Ina, “moya-xiviri” wa wena—vutomi bya wena—byi le khombyeni.

Hi xikombiso, lembe ni lembe vantshwa va timiliyoni va tluleriwa hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu (STD). “Loko ndzi kume leswaku ndzi ni mavabyi lama tluleriwaka hi vuxaka bya rimbewu, a ndzi lava ku baleka,” ku vula Lydia. U rilisa xileswi: “I vuvabyi lebyi nga tshungulekiki.” Vanhu lava tlulaka 50 wa tiphesente emisaveni hinkwayo lava ha ku tluleriwaka hi HIV (6 000 hi siku) hi lava nga exikarhi ka malembe 15 na 24.

Hakanyingi va xisati hi vona va vaka ekhombyeni lerikulu ro langutani ni swiphiqo swo tala leswi fambisanaka ni ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati. Entiyisweni, nxungeto wa mavabyi ya STD (ku katsa ni HIV) wu le henhla eka vavasati ku tlula eka vavanuna. Loko nhwanyana a tika, u veka vutomi bya yena swin’we ni bya n’wana wakwe la nga siki tswariwaka ekhombyeni. Ha yini? Hikuva miri wa nhwana lontsongo wu va wu nga si kula ku ringana, a nge swi koti ku bebula handle ka swiphiqo.

Hambiloko manana lontsongo a nga langutani ni swiphiqo leswikulu swa rihanyo, wa ha ta langutana ni vutihlamuleri lebyikulu bya ku va mutswari. Vanhwanyana vo tala va kuma leswaku ku tiwundla va tlhela va wundla tincece ta vona swa tika swinene.

Kutani ku ni vuyelo byo biha hi tlhelo ra moya ni ra mintlhaveko. Xidyoho xa Hosi Davhida xa ku endla vuoswi xi onhe vuxaka bya yena ni Xikwembu naswona xi onhe ni vumoya bya yena. (Pisalema 51) Hambiloko Davhida a hlakarherile hi tlhelo ra moya, mimbuyelo ya xidyoho xexo yi n’wi karhate vutomi bya yena hinkwabyo.

Ni namuntlha vantshwa va nga karhateka hi ndlela leyi fanaka. Hi xikombiso, loko a ri ni malembe ya 17 ntsena, Cherie u etlele ni mufana un’wana. A a anakanya leswaku wa n’wi rhandza. Hambileswi ku hundzeke malembe, wa ha tisola. U ri: “Ndzi titekele ehansi tidyondzo ta Bibele kutani ndzi kume vuyelo bya kona. Lexi ndzi karhataka hileswi ndzi lahlekeriweke hi vunghana bya mina na Yehovha.” Muntshwa la vuriwaka Trish na yena u ri: “Ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati i xihoxo lexikulu lexi ndzi xi endleke evuton’wini bya mina. Ndzi nga swi tsakela ku endla hambi ku ri yini leswaku ndzi tlhela ndzi va ntombhi.” Ina, timbanga ta le mintlhavekweni ti nga heta malembe, ti vanga ntshikilelo ni gome.

Ku Dyondza Ku Tikhoma

Muntshwa la vuriwaka Shanda u vutisa xivutiso xa nkoka, “Ha yini Xikwembu xi nyika vantshwa ku navela ka rimbewu, kasi xa swi tiva leswaku a va fanelanga va hlanganyela rimbewu kukondza va nghenela vukati?” I ntiyiso leswaku ku navela rimbewu ku nga va kukulu hi nkarhi wa “vurhumbuki bya vuntshwa.” (1 Vakorinto 7:36) Entiyisweni, n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi a nga hatlisela ku navela rimbewu handle ka xivangelo lexi twalaka. Kambe leswi a swi hoxanga. I ndlela leyi tolovelekeke leyi swirho swa rimbewu swi kulaka ha yona.c

I ntiyiso leswaku Yehovha u endle leswaku ku hlangana ka rimbewu ku tsakisa. Leswi a swi pfumelelana ni xikongomelo xa yena xo sungula xa leswaku vanhu va tata misava. (Genesa 1:28) Nilokoswiritano, Xikwembu a xi nga swi lavi leswaku hi tirhisa matimba ya hina ya ku tswala hi ndlela yo biha. Bibele yi ri: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a tiva ndlela yo lawula xibya xakwe hi ku kwetsima ni ku xiximeka.” (1 Vatesalonika 4:4) Ku lwela ku enerisa ku navela ka wena ka rimbewu nkarhi ni nkarhi loko ku fika swi nga va vuphukuphuku ku fana ni ku ba munhu nkarhi ni nkarhi loko u hlundzukile.

Vuxaka bya rimbewu i nyiko leyi humaka eka Xikwembu, nyiko leyi faneleke yi tsakeriwa hi nkarhi lowu faneleke—loko munhu a nghenele vukati. Xana Xikwembu xi titwa njhani loko hi lava ku etlela ni munhu hi nga si tekana na yena? A hi nge u xavele munghana wa wena nyiko. Kutani a yi yiva u nga si n’wi nyika yona! Xana a wu nga ta hlundzuka? Anakanya leswaku Xikwembu xi titwa njhani loko munhu a hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati, a yi tirhisa hi ndlela yo biha nyiko leyi Xikwembu xi n’wi nyikeke yona.

Xana u fanele u endla yini loko u navela rimbewu? Dyondza ku tikhoma. Ti tsundzuxe leswaku “Yehovha a nge va tsoni nchumu wihi ni wihi lowunene lava fambaka hi ndlela leyi pfumalaka xihoxo.” (Pisalema 84:11) Muntshwa la vuriwaka Gordon u ri: “Loko ndzi tikuma ndzi ri karhi ndzi anakanya leswaku ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati a swi bihanga ngopfu, ndzi anakanya hi vuyelo byo biha lebyi swi byi vangaka hi tlhelo ra moya kutani ndza swi xiya leswaku ku hava xidyoho lexi tsakisaka lerova xi nga onha vuxaka bya mina na Yehovha.” Ku tikhoma a swi olovi. Kambe hilaha muntshwa la vuriwaka Adrian a hi tsundzuxaka hakona, “swi endla leswaku u va ni ripfalo leri baseke ni vuxaka lebyinene na Yehovha, u kota ku anakanyisisa hi swilo swa nkoka naswona a wu tisoli hi swiendlo swa nkarhi lowu hundzeke.”— Pisalema 16:11.

U ni swivangelo swo tala swa ku “papalata vumbhisa” hi tindlela hinkwato. (1 Vatesalonika 4:3) Hakunene, leswi a hi minkarhi hinkwayo swi olovaka. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela tindlela leti tirhaka leti u nga ‘tihlayisaka u tengile’ ha tona.—1 Timotiya 5:22.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 13]

Loko muntshwa a endla muxaka hambi wu ri wihi wa vumbhisa, xana u ta tekiwa a ri ntombhi emahlweni ka Xikwembu?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Ku hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati swi nga onha ripfalo ra muntshwa la chavaka Xikwembu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Lava hlanganyela rimbewu emahlweni ka vukati va le khombyeni ro tluleriwa hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu