“Ririmi Ra Hina A Ri Na Nhlambha”

I YINI nhlambha? I “ndzhukano, ku phyandlasela kumbe ku vulavula hi ndlela leyi pfumalaka xichavo.” (The American Heritage Dictionary) Xihlamusela-marito xin’wana xi xihlamusela riendli leri nge “nhlambha” hi ndlela leyi: “I ku khoma (xilo lexi kwetsimaka) hi ndzhukano, ku vulavula ha xona hi ndlela leyi pfumalaka xichavo kumbe ku xi delela.” Khombo ra kona, ematikweni yo tala vanhu va tirhisa nhlambha. Hambileswi khale a ku ri vavanuna lava a va tirhisa nhlambha, namuntlha se swi tolovelekile hambi ku ri ku twa vavasati va tirhisa nhlambha. Hambiswiritano, vanhu va mindhavuko yin’wana a va yi tirhisi nhlambha evuton’wini bya vona bya siku ni siku. Hi xikombiso, ehleketa hi leswi vuriweke hi James Kaywaykla, Muapache wa le Indiya.

James u velekiwe hi 1873 eNew Mexico, le United States. Loko se a dyuhele, a ri kusuhi ni ku hlanganisa malembe ya 90, u vule leswi landzelaka:

“Siku rin’wana nimixo ndzi pfuxiwe hi mpfumawulo wa rito ra Kokwana. A a tshame ehansi ka ndzhuti wa murhi, a langute evuxeni, naswona a yimbelela Risimu ra Nimixo. A a yimbelelela Ussen . . . a N’wi nkhensa hi yin’wana ya tinyiko takwe letikulu—rirhandzu exikarhi ka wanuna ni wansati, ku nga nchumu lowu kwetsimaka eka vanhu va Maapache.a A va endli mafenya hi rimbewu, naswona a va swi twisisi leswaku ha yini Valungu va languta ku tika ni ku tswala ka wansati tanihi mafenya. Sweswo swi fana ni ku tlanga hi vito ra Xikwembu hi ku ya hi vona. Ndza tinyungubyisa swinene hileswi ririmi ra hina ri nga tirhisiki nhlambha. Hi nkhensa Muvumbi wa Vutomi hi ku sungula vutomi lebyi lebyintshwa.”—Native Heritage, yi tsariwe hi Arlene Hirschfelder.

Emalembeni ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke, muapostola Pawulo la nga Mukreste u tsarile: “Rito ro bola ri nga humi enon’wini wa n’wina, kambe a ku hume rito rin’wana ni rin’wana lerinene leri akaka hi ku landza xilaveko xa kona, leswaku ri nghenisa leswi tsakisaka eka lava swi twaka.” U tlhele a tsala, a ku: “Vumbhisa ni thyaka ra muxaka wun’wana ni wun’wana kumbe makwanga swi nga vuriwi hambi ku ri ku vuriwa exikarhi ka n’wina, hilaha swi fanelaka hakona vanhu lava kwetsimaka; hambi ku ri ku tikhoma loku nyumisaka kumbe mavulavulelo ya vuphukuphuku kumbe mafenya lama thyakeke, swilo leswi nga faneliki, kambe a ku ve ni ku nkhensa.”—Vaefesa 4:29; 5:3, 4. 

Nhlambha ni mafenya lama thyakeke swi nga susiwa njhani etimbilwini, emianakanyweni ni le non’wini? Xitsundzuxo lexi Pawulo a xi nyikeke Vafilipiya xi nga ha pfuna hinkwerhu ka hina: “Vamakwerhu, swilo swin’wana ni swin’wana swa ntiyiso, swilo swin’wana ni swin’wana swa ntikelo lowukulu, swilo swin’wana ni swin’wana swo lulama, swilo swin’wana ni swin’wana swo tenga, swilo swin’wana ni swin’wana leswi rhandzekaka, swilo swin’wana ni swin’wana leswi ku vulavuriwaka kahle ha swona, hinkwaswo leswi nga kona swa vunene ni hinkwaswo leswi nga kona leswi dzunekaka, hambetani mi xiya swilo leswi.”—Vafilipiya 4:8.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 31]

Swifaniso hinkwaswo: Library of Congress, Prints & Photographs Division; Apache symbol: Dover Publications, Inc.