Ku Nga Ri Khale—Ti Ta Hela Timhangu Hinkwato
“Vana ni vatukulu. Yingisani! . . . Ntshava leyi yi nga ha sungula ku tshwa hambi ku ri rini ku sukela sweswi. Kambe loko leswi swi nga si humelela ku ta va ni mpfumawulo wo karhi ni pongo ni ku tsekatseka ka misava. Ku ta va ni musi ni malangavi ni ku hatima-hatima, moya lowu mbvungunyaka ni huwa. Balekani mi ya ekule hilaha mi nga kotaka hakona . . . Loko mi nga yingisi xitsundzuxo lexi xo baleka hikuva mi lava ku sirhelela nhundzu ya n’wina, vholkheno yi ta mi dlaya. Mi nga vileli hi xitanga ni makaya, kambe balekani hi xihatla.”
XITSUNDZUXO xexo lexi tshahiweke eka buku leyi nge Earth Shock, hi Andrew Robinson, xi tsariwe eribyeni ra xitsundzuxo ePortici—ku nga doroba leri nga ehansi ka Ntshava ya Vesuvius eItaliya—endzhaku ka loko ku buluke vholkheno hi 1631. Ku buluka loku ku dlaye vanhu lava tlulaka 4 000. Robinson u ri: “Hikwalaho ka ku buluka loku veke kona hi 1631 . . . swi endle leswaku Vesuvius yi tiveka swinene.” Xana leswi swi endlekise ku yini? Ku pfuxetiwa ka Portici ku endle leswaku ku tshuburiwa Herculaneum na Pompeii. Miti leyi hayimbirhi a yi mbundzumuxiwile ni ku funengetiwa loko ntshava ya Vesuvius yi buluka hi 79 C.E.
Pliny Lontsongo, Murhoma loyi a poneke khombo leri naswona loyi endzhaku a veke mufumi, u tsale xitsundzuxo lexi nga tolovelekangiki malunghana ni ku tsekatseka ka misava. Yena ni mana wakwe swin’we ni van’wana va balekile kutani va pona.
Xikombiso Lexi Lemukisaka eNkarhini Wa Hina
Namuntlha hi le kusuhi ni ku hela ka fambiselo ra misava leyi ya ikhonomi, ntshamisano ni tipolitiki. Hi swi tivisa ku yini sweswo? Hikuva Yesu Kreste u profete hi ta swiendlakalo leswi tlhandlamanaka swa misava leswi nga ta nyikela xikombiso xa leswaku siku ra Xikwembu ra vuavanyisi ri tshinele. Ku fana ni vholkheno leyi mbvungunyaka, yi humesa musi ni malangavi, xikombiso xexo xi katsa tinyimpi letikulu, ku tsekatseka ka misava, ndlala ni mintungu—leswi hlaseleke misava hi mpimo lowukulu ku sukela hi lembe ra 1914.—Matewu 24:3-8; Luka 21:10, 11; Nhlavutelo 6:1-8.
Kambe xilemukiso xa Yesu xi fambisana ni rungula leri nga ni ntshembo. U te: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) Xiya leswaku Yesu u vule leswaku rungula ra Mfumo i “mahungu lamanene.” Hakunene i mahungu lamanene hikuva Mfumo wa Xikwembu, hulumendhe ya le tilweni leyi nga ehansi ka Kreste Yesu, yi ta lulamisa hinkwaswo leswi vanhu va swi onheke. Ku engetela kwalaho, yi ta herisa makhombo ya ntumbuluko.—Luka 4:43; Nhlavutelo 21:3, 4.
Entiyisweni, loko a ha ri laha misaveni, Yesu u kombise matimba ya yena yo lawula maxelo hi ku tshinya xidzedze lexi xungetaka vutomi. Hi ku hlamala, vadyondzisiwa va yena vo tshembeka va te: “Kahle-kahle loyi i mani, hikuva u lerisa hambi timheho ni mati, swi vuya swi n’wi yingisa?” (Luka 8:22-25) Namuntlha, Yesu a hi munhu wa nyama kambe i munhu wa moya la nga ni matimba. Hikwalaho, a nge vi na xiphiqo xo lawula swilo swa ntumbuluko leswaku swi nga vavisi vanhu lava a va fumaka!—Pisalema 2:6-9; Nhlavutelo 11:15.
Van’wana va nga ha ehleketa leswaku leswi ko va norho. Kambe tsundzuka leswaku vuprofeta bya Bibele—ku hambana ni switshembiso swa vanhu ni leswi va swi vulaka—byi tshembekile, ku katsa ni lebyi hi byi voneke byi hetiseka ku sukela hi 1914. (Esaya 46:10; 55:10, 11) Ina, ku ta va ni ku rhula ka xiviri emisaveni. Vumundzuku bya hina na byona byi ta va bya xiviri loko hi yingisa Rito ra Xikwembu ni xitsundzuxo xa xona xa rirhandzu malunghana ni swiendlakalo swa ku tsekatseka ka misava loku nga ta endleka ku nga ri khale.—Matewu 24:42, 44; Yohane 17:3.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 27]
HI WIHI NTSHEMBO HI VARHANDZIWA VA HINA LAVA FEKE?
LOKO hi feriwa hi munhu loyi hi n’wi rhandzaka, hi nga ha va ni gome lerikulu. Bibele yi hi byela leswaku Yesu u ririle loko Lazaro munghana wakwe loyi a a n’wi rhandza a fa. Kambe, endzhaku ka timinete ti nga ri tingani Yesu u endle hlori leri hlamarisaka ngopfu—u pfuxe Lazaro! (Yohane 11:32-44) Hi ku endla tano, u nyike vanhu hinkwavo xisekelo lexi tiyeke xa xitshembiso xo hlamarisa lexi a xi tshembiseke eku sunguleni ka vutirheli byakwe loko a ku: “Nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra [Yesu] kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Onge ntshembo lowunene wa ku pfuxiwa ka vafi leswaku va hanya emisaveni ya paradeyisi wu nga chavelela hinkwavo lava feriweke hi varhandziwa va vona.—Mintirho 24:15.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]
Xana wa xi xiya xitsundzuxo xa leswaku misava leyi yi le masikwini ya yona ya makumu?
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 26]
USGS, David A. Johnston, Cascades Volcano Observatory