Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • g 2/07 matl. 14-17
  • Ku Tshama eTindhawini Leti Nga Ni Khombo Ra Vholkheno

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • Ku Tshama eTindhawini Leti Nga Ni Khombo Ra Vholkheno
  • Xalamuka!—2007
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Vholkheno Yo Chavisa
  • Auckland—Doroba ra Tivholkheno
  • Nongonoko Wo Lemukisa Hi Ta Mhangu
  • Tshama U Ri Karhi U Ehleketa Hi Makhombo
  • Ku Nga Ri Khale—Ti Ta Hela Timhangu Hinkwato
    Xalamuka!—2005
  • Xana Wa Yi Xalamukela Minkarhi ya hina?
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1998
  • Yingisa Xitsundzuxo!
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—2000
  • Timhangu Ta Ntumbuluko Ni Ndlela Leyi Vanhu Va Hoxaka Xandla Ha Yona
    Xalamuka!—2005
Vona Swo Tala
Xalamuka!—2007
g 2/07 matl. 14-17

Ku Tshama eTindhawini Leti Nga Ni Khombo Ra Vholkheno

Ku sukela khale tivholkheno a ti ri nchumu wo hlamarisa. Swa endleka leswaku ti ku whii, nkarhi wo leha, kambe ti swi pfuketana ti vonaka hi ndlela leyi hlamarisaka ni leyi nga ni khombo. Hi timinete ti nga ri tingani vholkheno yi nga onha tiko ni ku dlaya vanhu ni swiharhi.

A NGA kona la nga kanetaka leswaku tivholkheno ti ni khombo. Ti hete magidi-gidi ya vanhu eka malembe ya 300 lama hundzeke. I ntiyiso leswaku vo tala va hina hi tshama ekule ni lomu tivholkheno ti bulukaka kona, kambe ku ni vanhu va timiliyoni lava tshamaka ekusuhi ni tivholkheno leti. Hi xikombiso, doroba ra Quito, ku nga ntsindza wa le Ecuador, ri le kusuhi swinene na Pichincha, ku nga vholkheno leyi nga le n’walungu-vupela-dyambu bya doroba. Ntshava ya Popocatepetl, leyi hi Xiaztec vito ra yona ri vulaka “Ntshava ya Ximusi,” yi le ka mpfhuka wa 60 wa tikhilomitara ku suka eDorobeni ra Mexico. Madoroba lamakulu yo kota Auckland, New Zealand, Naples na Italiya ma le kusuhi ni vholkheno kumbe ehenhla ka yona. Vanhu vo tala va tshama etindhawini leti ti nga ha swi pfuketanaka ti hlanta vholkheno hi vukarhi lebyikulu.

Vholkheno Yo Chavisa

Se ku hundze malembe ya kwalomu ka 3 000 vaaka-tiko va le Naples va ri karhi va tshama ekusuhi ni Ntshava ya Vesuvius. Swi teka 11 wa tikhilomitara ntsena ku fika entshaveni leyi loko u suka eNaples. Kahle-kahle yi yime ku fana ni xidulu, naswona i xiphemu xa ntshava ya khale leyi vitaniwaka Monte Somma. Ntshava ya Vesuvius hi yin’wana ya tivholkheno ta khombo swinene emisaveni. Leswi tshaku ra yona ri nga le hansi ka lwandle, ntshava leyi i yikulu ku tlula leswi yi langutekisaka xiswona.

I khale Ntshava ya Vesuvius yi buluka. Se yi buluke minkarhi yo tlula ka 50 ku sukela loko yi lovise madoroba ya le Pompeii na Herculaneum hi 79 C.E. Hi 1631, ku fe vanhu va kwalomu ka 4 000 loko ntshava leyi yi buluka. Hi nkarhi wolowo rito leri nge “lava” ri sungule ku tirhisiwa. Rito leri ri huma eka rito ra Xilatini leri nge labi, leri vulaka “ku rheta,” ri wu hlamusela kahle ndzilo lowu khulukaka entshaveni ya Vesuvius.

Se ku hundze malembe-xidzana yo tala ntshava leyi yi ri karhi yi tshamela ku buluka. Yi buluke hi 1944 hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, yi ma chela hi nkuma masocha lawa a ma lwa na tiko ra Jarimani. Madoroba ya le kusuhi ya Massa na San Sebastiano a ma tale hi nkuma, ku katsa ni xitimela xo duma swinene, lexi a ku yimbeleriwa ha xona eka risimu ra ndhavuko ra le Italiya leri nge, “Funiculi, Funiculà.”

Masiku lawa, vaaka-tiko va kwalomu ka timiliyoni timbirhi va le Naples va tihanyela vutomi bya vona va nga ri na mhaka ni khombo leri nga le kusuhi na vona. Vafambi, va hlamala loko va vona ndhawu leyi yo hlamarisa ya khale. I mphensamphensa emavhengeleni ni le switolo swa swakudya, naswona le Ribuweni ra Naples ku tele swikepe. Vesuvius hi yoxe ya ha dume ngopfu naswona vanhu va yi languta tanihi ntshava yo tsakisa ku nga ri vholkheno leyi nga ni khombo.

Auckland—Doroba ra Tivholkheno

Doroba leri nga hlaluko ra le New Zealand, ku nga Auckland, ri rhendzeriwe hi swintshabyana leswi nga tivholkheno. Vaaka-tiko va kwalaho lava tlulaka miliyoni va tshama exikarhi ka 48 wa tivholkheno letitsongo. Ku ni mahlaluko mambirhi lama vumbiweke hi tivholkheno, swihlala swa kona swi vumbiwa hi masalela ya tivholkheno leti tshameke ti va kona. Xihlala lexi vonakaka kahle hi lexi vitaniwaka Rangitoto naswona xi ni malembe ya kwalomu ka 600, naswona xi hlohlomuke hi ndlela leyi fanaka ni xa Vesuvius. Loko ku vumbeka xihlala lexi, ximutana xa Maori lexi a xi ri ekusuhi xi khubumetiwe hi nkuma.

Vanhu va le Auckland va dyondze ku hanya ni tivholkheno ta vona. Vholkheno leyi vitaniwaka Maungakiekie namuntlha yi endliwe ntanga wa mani na mani yi tlhela yi va purasi ra tinyimpfu, naswona yi kumeka exikarhi ka doroba ra Auckland. Tivholkheno tin’wana sweswi i mativa, mintanga kumbe mavala ya mintlango. Kasi tin’wana ti endliwe masirha. Vanhu vo tala va rhandza ku tshama laha ku nga xiganga laha ku nga ni vholkheno leswaku va ta kota ku valanga tiko kahle.

Loko Vamaori, ku nga vona vo sungula ku tshama eAuckland va fika, kutani eka malembe ya 180 lama hundzeke ku ta vanhu va le Yuropa, swi nga ha endleka swi nga tanga ni le miehleketweni ya vona leswaku yi tshame yi hlaseriwa hi vholkheno. Kambe va vone misava yo nona, leyi a yi nga ri na munhu naswona yi ri ekusuhi ni lwandle. Tindhawu tin’wana leti hlaseriweke hi vholkheno enkarhini lowu hundzeke na tona ti nonile. Hi xikombiso, le Indonesia, tindhawu letinene to byala rhayisi eka tona ti le kusuhi ni tivholkheno. Masimu ya kahle swinene le vupela-dyambu bya United States ma cheriwe misava leyi hi xitalo yi humaka eka tivholkheno. Loko swiyimo swi ri kahle, misava leyi funengetiweke hi ndzhope wo hisa wa vholkheno ya swi kota ku humesa swimilana ku nga si hela lembe vholkheno yi bulukile.

Nongonoko Wo Lemukisa Hi Ta Mhangu

Vanhu vo tala va nga ha vutisa, ‘Xana ku hanya ekusuhi ni vholkheno a swi na khombo?’ Swi le rivaleni leswaku swi ni khombo. Kambe van’wasayense va kota ku kambela ku tsekatseka ka misava ni leswi fambisanaka ni ku buluka ka vholkheno. Hi xikombiso, Vakamberi va Misava va le United States va tshama va ri karhi va kambela tivholkheno leta ha bulukaka emisaveni hinkwayo—ku katsa ni leti nga le Naples ni le Auckland, naswona va tshama va lunghekele ku baleka loko tivholkheno leti to tshuka ti bulukile. Van’wasayense va kota ku xiya ku tsekatseka ka misava endzeni ka yona ku nga si buluka vholkheno, hi ku tirhisa sethalayiti leyi Rhendzelekaka ni Misava vusiku ni nhlikanhi ku vona ku rhendzeleka ka misava.

Ntshava ya Vesuvius yi tshama yi vekiwe tihlo. Valawuri va le Italiya va tshama va vambe ngoma, va endle kungu ro baleka ku buluka loku fanaka ni loku endlekeke hi 1631. Vatshila va vula leswaku lava tshamaka etindhawini leti nga ni khombo, swi nga koteka ku va lemukisa ni ku va rhurhisa vholkheno yi nga si buluka.

Auckland yi kumeka eka ndhawu leyi van’wasayense va yi vitanaka “monogenetic.” Leswi swi vula leswaku, ematshan’weni ya leswaku vholkheno leyi nga kona yi tlhela yi buluka, ku nga ha vumbeka yin’wana. Vatshila va vula leswaku leswi swi nga endleka ntsena endzhaku ka loko misava yi tsekatseke ko tala, swi hete masiku kumbe mavhiki yo hlayanyana. Swilemukiso leswi swi ta nyika vaaka-tiko nkarhi wa ku baleka.

Tshama U Ri Karhi U Ehleketa Hi Makhombo

Hambileswi ku kambela tivholkheno ku nga ntirho wa nkoka, a swi nge pfuni nchumu loko vanhu va nga yingisi swilemukiso. Hi 1985, valawuri va le Armero le Colombia, va lemukisiwile hi ta ku buluka ka ntshava ya Nevado del Ruiz. Hambileswi ntshava leyi a yi twala yi ri karhi yi bonga eka mpfhuka wa kwalomu ka 50 wa tikhilomitara, yi nyikela xilemukiso lexi twalaka, vanhu va lo byeriwa ntsena leswaku va nga chavi nchumu. Ndzhope lowu funengeteke doroba rero wu dlaye vanhu va kwalomu ka 21 000.

Hambileswi makhombo yo fana ni lawa ma nga talangiki, loko tivholkheno ta ha miyerile, ku pfa ku endliwa vulavisisi ni malunghiselelo man’wana. Xisweswo, ku ya emahlweni ku kamberiwa, ku endliwa malunghiselelo lama faneleke ni ku dyondzisa vanhu hi mhaka leyi swi nga hunguta makhombo eka vanhu lava tshamaka laha ku nga ni tivholkheno.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

TSHAMA U LUNGHEKILE!

Xana u lunghekile loko ko tshuka ku va ni mhangu ya ntumbuluko? Xiya leswaku i yini leswi nga tshukaka swi vange timhangu endhawini ya ka n’wina. Kunguhata leswaku mi ta hlangana kwihi ni ndyangu wa wena loko mo tshuka mi lahlekelanile, nileswaku mi ta tivisa mani leswaku mi le kwihi. Tshamani mi ri ni leswi mi faneleke ku va na swona loko ko tshuka ku ve ni mhangu, swo fana ni swakudya, mati, bokisi ra xilamulela-mhangu, tinguvu leti munhu a nga ti tekaka hi xihatla, tiovha, mathochi lama nga ngheniwiki hi mati ni tibetri leti engetelekeke. Longa swilo leswi eneleke leswaku swi ta ku pfuna masiku yo hlayanyana.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Vaendzi va ri karhi va famba ekusuhi ni mugodi lowukulu wa ntshava ya Vesuvius

[Xihlovo Xa Kona]

©Danilo Donadoni/Marka/age fotostock

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Naples, le Italiya emahlweni ka Ntshava ya Vesuvius

[Xihlovo Xa Kona]

© Tom Pfeiffer

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xifaniso xa mumpfampfarhuti wa swifaniso xi kombisa ku buluka lokukulu ka 79 C.E., loku loviseke doroba ra Pompeii ni ra Herculaneum

[Xihlovo Xa Kona]

© North Wind Picture Archives

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Rangitoto, xin’wana xa swihlala leswi veke kona hikwalaho ka vholkheno le Auckland

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]

Ehenhla hi le xineneni: Ntshava ya Popocatepetl, eMexico

[Swihlovo Swa Kona]

AFP/Getty Images

Jorge Silva/AFP/Getty Images

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 14]

USGS, Cascades Volcano Observatory

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela