Vantshwa Va Vutisa. . .

Ha Yini Ndzi Tivavisa?

“Ndzi titseme hlakala ra voko lerova ri kala ri lava ku rhungiwa. Kambe ndzi byele dokodela leswaku ndzi tsemiwe hi glopu, leswi a ku ri ntiyiso—kambe a ndzi n’wi byelanga leswaku ndzi titseme hi vomu.”—Sasha, 23.

“Vatswari va mina va ku vonile laha ndzi titsemeke kona, kambe va vone laha a ndzi nga titsemanga ngopfu naswona a ku vonaka onge ndzi lo haleka. . . . Nkarhi wun’wana a va vona laha a ndza ha ku titsema kona, kambe a ndzi va xisa. . . . A ndzi swi lavi leswaku va swi tiva.”—Ariel, 13.

“Ndzi sungule ku tivavisa ku sukela loko ndzi ri ni malembe ya 11. A ndzi swi tiva leswaku Xikwembu xi wu teka wu ri wa nkoka miri wa munhu, kambe sweswo a swi ndzi tshikisanga.”—Jennifer, 20.

U NGA ha va u tolovelane ni munhu wo fana na Sasha, Ariel kumbe Jennifer.a Ku nga ha va loyi u nghenaka na yena xikolo. Ku nga ha va makwenu. Ku nga ha va ku ri wena. Le United States ntsena, ku ringanyetiwa leswaku vanhu va timiliyoni—laha vo tala va vona ku nga vantshwa—va tivavisa hi vomu hi tindlela to hambana-hambana, ku fana ni ku titsema, ku tihisa, va tikhandla kumbe va tihala-hala.b

Xana va tivavisa hi vomu? Enkarhini lowu hundzeke vo tala a va ta fanisa mukhuva wo tano ni mukhuva wo hlamarisa kumbe mihiva-hivana ya vukhongeri. Hambiswiritano, emalembeni ya sweswinyana mukhuva lowu wa ku tivavisa—lowu katsaka ku titsemelela—wu andze ngopfu. Entiyisweni, nhlayo ya vanhu lava vulaka leswaku va ni xiphiqo lexi na yona ya andza. Michael Hollander, mukongomisi wa ndhawu ya vutshunguri eUnited States u ri: “Dokodela un’wana ni un’wana u vula leswaku xiphiqo lexi xa andza.”

Ku tivavisa a hi kanyingi swi dlayaka, kambe swi ni khombo. Vona xikombiso xa Beth. U ri: “Ndzi tivavisa hi xikaringana. Ndzi etlele exibedlhele kambirhi. Nkarhi wun’wana ndzi boheke ku yisiwa ekamareni ra lava vabyaka ngopfu hikwalaho ka timbanga letikulu leti a ndzi ri na tona.” Ku fana ni vanhu vo tala lava nga ni xiphiqo lexi, Beth u kule ni mukhuva lowu wo tivavisa. U ri: “Ndzi sungule ku tixekelela ndza ha ri ni malembe ya 15 naswona sweswi se ndzi ni malembe ya 30.”

Xana wena kumbe un’wana loyi u n’wi tivaka u kale a katseka eka mukhuva lowu wo tivavisa? Loko swi ri tano, u nga heli matimba. Mpfuno wu kona. Enkandziyisweni lowu landzelaka wa Xalamuka! hi ta bula hi ndlela leyi vanhu lava tivavisaka va nga pfuniwaka ha yona.c Hambiswiritano, swi nga va swinene ku rhanga hi bula hi vanhu lava nga ni xiphiqo lexi nileswaku ha yini va endla leswi.

Ku Tivavisa Swa Hambana

A swi olovi ku va veka eka ntlawa wun’we vanhu lava tivavisaka kumbe lava titsemelelaka hilaha nkarhi wun’wana va vitiwaka hakona. Van’wana va huma emindyangwini leyi nga ni swiphiqo swo tala; van’wana va huma emindyangwini leyi nga ni ku rhula ni ntsako. Vo hlayanyana va feyila exikolweni, kambe vo tala va pasela ehenhla. Hakanyingi vanhu lava tivavisaka a va vonaki va ri na xiphiqo, hikuva munhu loyi a nga ni xiphiqo a hi nkarhi hinkwawo a vonakaka. Bibele yi ri: “Hambiloko mbilu yi hleka, yi nga ha va yi twa ku vava.”—Swivuriso 14:13.

Nakambe, ndlela ya ku tivavisa ya hambana hi ku ya hi vanhu. Hi xikombiso, nkambisiso wun’wana wu kombise leswaku van’wana va titsemelela kan’we ntsena hi lembe, kasi van’wana va titsemelela kambirhi hi siku. Lexi vavisaka, ku ni va xinuna vo tala lava tivavisa ku tlula hilaha a ku ehleketiwa hakona eku sunguleni. Hambiswiritano, xiphiqo lexi xi kumeka ngopfu eka vanhwanyana lava nga ni malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi.

Hambileswi vanhu lava tivavisaka va hambanaka, kambe ku ni mikhuva yin’wana leyi va fanaka eka yona. Nsonga-vutivi wun’wana lowu vulavulaka hi vantshwa wu ri: “Vantshwa lava tivavisaka hakanyingi va va va heleriwe hi matimba, swa va tikela ku byela van’wana ndlela leyi va titwaka ha yona, va titwa va ri ni xivundza, va titwa va chava naswona va nga titshembi.”

Entiyisweni, van’wana va nga ha vula leswaku leswi swi nga va tano eka muntshwa un’wana ni un’wana loyi a langutaneke ni ku chava ni ku titwa a nga sirhelelekanga loko a ri karhi a kula. Kambe eka vanhu lava tivavisaka, sweswo swo nyanya. Loko munhu a nga n’wi byeli munghana wakwe loyi a n’wi tshembaka leswi n’wi karhataka swi nga endla leswaku ntshikilelo exikolweni, entirhweni kumbe ku nga twani ni vandyangu swi vonaka swi ri ehenhla ka matimba yakwe. Munhu loyi a tivavisaka u vona ku nga ri na ntlhantlho naswona u vona onge ku hava munhu loyi a nga vulavulaka na yena. U twa onge a swi tiyiseleki. Eku heteleleni, u tshubula nchumu wun’wana: Hi ku tivavisa emirini, u twa gome leri a nga na rona ri hungutekile naswona u twa onge a nga ya emahlweni ni vutomi—kumbexana swa xinkarhana.

Ha yini va titsemelela emirini leswaku va susa gome ra vona? Hi xikombiso, anakanya leswi humelelaka loko dokodela a lava ku ku tlhava nayiti. Loko a sungula, xana u tshame u tikuma u ri karhi u tshikilela nhlonge ya wena kumbe u swoswa miri wa wena ku endlela leswaku u nga ku twi ku vava ka nayiti ya dokodela? Vanhu lava tivavisaka va endla leswi fanaka, hambileswi vona va swi endlaka hi ndlela leyi nga ni khombo. Eka vanhu lava tivavisaka, ku titsemelela swi endla leswaku va rivala maxangu ni ku hunguta gome. Gome leri va nga na rona i rikulu lerova va vona swi antswa ku ti twisa ku vava emirini. Kumbexana hi yona mhaka leyi un’wana loyi a a tivavisa a hlamuseleke ku titsemelela tanihi “murhi wo tshungula ku chava ka mina.”

“Ndlela Yo Langutana Ni Ntshikilelo”

Eka vanhu lava va nga swi tolovelangiki, ku tivavisa swi nga ha vonaka ku ri ku ringeta ku tidlaya. Kambe hakanyingi a swi tano. Sabrina Solin Weill, muhleri-nkulu wa magazini wa vana va kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “Hi ntolovelo, vanhu lava va va va ringeta ku herisa ku vava loku va ku twaka ku nga ri vutomi bya vona.” Hikwalaho, buku yin’wana yi kombetele eka ku tivavisa tanihi “‘nchumu wo ponisa vutomi’ ku nga ri ndlela yo byi herisa.” Buku leyi yi tlhela yi vitana mukhuva lowu tanihi “ndlela yo langutana ni ntshikilelo.” Ntshikilelo wa njhani?

Ku kumeke leswaku vanhu vo tala lava tivavisaka va ni ntshikilelo wo fana ni ku khomiwa hi ndlela yo biha loko va ha ri vana kumbe ku honisiwa. Eka van’wana swi vangiwa hi timholovo ta le ndyangwini kumbe vatswari lava nwaka ngopfu. Eka van’wana, swi vangiwa hi ku pfilunganyeka emiehleketweni.

Swi nga ha endleka ku ri ni swiphiqo swin’wana. Hi xikombiso, Sara, a a karhatiwa hi leswi a swi vulaka ku tidyisa mbitsi hi ku lava ku tiendla la hetisekeke. Hambileswi a endleke swihoxo leswikulu naswona a kumeke mpfuno lowu humaka eka vakulu lava nga Vakreste, yena u tivone nandzu swinene hikwalaho ka ku nga hetiseki ka yena ka siku ni siku. Sara u ri: “Ndzi anakanye leswaku ndzi fanele ‘ndzi tikhoma hi voko ra nsimbi.’ Eka mina, ku tivavisa a ku ri ku titshinya. Ku ‘titshinya’ ka mina a ku katsa ku titsuvula misisi, ku titsemelela mahlakala ya mavoko, ku tiba ni ku tikhandla swinene ni ku tixupula hi swiendlo swo fana ni ku hoxa voko ra mina ematini yo hisa swinene, ku tshama ehandle exirhamini lexi vuyisaka ni n’wana evukatini ndzi nga ambalanga ni jezi kumbe ndzi nga dyi nchumu siku hinkwaro.”

Eka Sara, ku tivavisa a swi kombisa leswaku wa tivenga swinene. U ri: “A ku ri ni nkarhi lowu a ndzi swi tiva leswaku Yehovha u ndzi rivalele swihoxo swa mina, kambe a ndzi nga swi lavi leswaku a ndzi rivalela. A ndzi lava ku tixanisa hikuva a ndzi tivenga swinene. Hambileswi a ndzi swi tiva leswaku Yehovha a nga ehleketi hi ndhawu yo xanisela vanhu eka yona yo fana tihele ta Vujagana, a ndzi lava leswaku a ndzi endlela yona.”

“Minkarhi Ya Mangava”

Van’wana va nga ha tivutisa leswaku ha yini mukhuva wo biha hi ndlela leyi wu sungule ku vonaka eka makume ya malembe ya sweswinyana. Hambiswiritano, swichudeni swa Bibele swa swi tiva leswaku leyi i “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1) Xisweswo, a swi hlamali ku tiva leswaku vanhu—ku katsa ni vantshwa—va endla swiendlo leswi tikaka ku swi hlamusela.

Bibele yi vula leswaku “ku tshikileriwa ku nga hlanganisa nhloko ya lowo tlhariha.” (Eklesiasta 7:7) Mintlhontlho ya malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi—ni swiyimo swo vava leswi munhu a langutaneke na swona—swi nga endla leswaku van’wana va va ni mukhuva wo tivavisa, ku katsa ni ku tixekelela. Muntshwa la nga ni xivundza naswona a tshembaka leswaku ku hava munhu la nga vulavulaka na yena a nga ha titsemelela leswaku a titwa a ntshunxekile. Kambe sweswo swi nga endla leswaku a eneriseka swa xinkarhana ntsena. Ku nga ri kungani xiphiqo xa vuya kutani a sungula ku tivavisa nakambe.

Hi ntolovelo lava titsemelelaka va lava ku balekela xiphiqo xo karhi kambe va kuma swi tika. Xana van’wana va wu tshike njhani mukhuva lowu wa ku tivavisa? Sweswo ku ta buriwa ha swona eka xihloko xa “Vantshwa Va Vutisa . . . ” lexi nge, “Xana Ndzi Nga Tshika Njhani Ku Tivavisa?” enkandziyisweni wa Xalamuka! ya February 2006.

LESWI U FANELEKE U ANAKANYA HA SWONA

◼ Ha yini vantshwa van’wana va tivavisa?

◼ Endzhaku ko hlaya xihloko lexi, xana u nga ehleketa hi tindlela tin’wana to antswa to langutana ni ntshikilelo?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 11]

“Hambiloko mbilu yi hleka, yi nga ha va yi twa ku vava.”—Swivuriso 14:13

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 11]

“Hi ntolovelo, vanhu lava va va va ringeta ku herisa ku vava loku va ku twaka ku nga ri vutomi bya vona”

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 12]

Hi hanya ‘eminkarhini ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.’—2 Timotiya 3:1