Vantshwa Va Vutisa...
Xana Ndzi Nga Tshika Njhani Ku Tivavisa?
“Gome leri a ndzi ri na rona a ri nga lawuleki. Kutani ndzi kume nchumu lowu a wu ta ri lawula—ku tivavisa emirini.”—Jennifer, la nga ni malembe ya 20.a
“Loko ndzi hlundzukile, a ndzi tixekelela. A ndzi rila hi ndlela yoleyo. A ndzi ta titwa ndzi tsakile endzhaku ka sweswo.”—Jessica, la nga ni malembe ya 17.
“Se ku hele mavhiki mambirhi ndzi nga si tixekelela. Eka mina i nkarhi wo leha. A ndzi ehleketi leswaku ndzi ta hetelela ndzi swi tshikele makumu.”—Jamie, la nga ni malembe ya 16.
JENNIFER, Jessica na Jamie a va tivani kambe ku ni swo tala leswi va fanaka ha swona. Hi vunharhu bya vona a va karhatekile emintlhavekweni. Naswona hi vunharhu bya vona va endle nchumu lowu fanaka leswaku va langutana ni gome ra vona. Jennifer, Jessica na Jamie a va titwa va ntshunxekilenyana loko va tivavisa.b
Hambileswi swi nga ha vonakaka swi nga tolovelekanga, ku tivavisa—leswi vuriwaka ku titsemelela—se swi toloveleke ngopfu eka vana va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi ni vantshwa. National Post ya le Canada yi vula leswaku mukhuva lowu wu “chavisa vatswari, wu siya vatsundzuxi va le [xikolweni] va heleriwe hi mano ni madokodela ma langutane ni ntlhontlho lowukulu.” Yi tlhela yi vula leswaku ku tivavisa “ku nga va xin’wana xa swigodzomberi leswi nga ni matimba swinene eka leswi madokodela ma swi tivaka.” Xana wena kumbe un’wana loyi u n’wi tivaka u godzomberiwe hi mukhuva lowu? Loko swi ri tano, xana u nga endla yini ha swona?
Xo sungula, kambisisa leswaku ha yini u lava ku tivavisa. Tsundzuka, ku tixekelela a ko va mukhuva lowu chavisaka ntsena. Hi ntolovelo i ndlela yo langutana ni muxaka wo karhi wa ntshikilelo. Lava tixekelelaka va tivavisa emirini leswaku va hunguta gome ra vona ra mintlhaveko. Kutani tivutise: ‘Xana ku tivavisa swi ndzi pfuna ha yini? Xana ndzi va ndzi anakanya ha yini loko ndzi ehleketa ku tivavisa?’ Xana ku ni xiyimo xo karhi evuton’wini bya wena—lexi khumbaka vandyangu wa ka n’wina kumbe vanghana—lexi ku vangelaka gome?
Handle ko kanakana, swi ta lava matshalatshala lamakulu leswaku u tikambela. Kambe vuyelo bya kona byi nga va byikulu. Hakanyingi, leri i goza ro sungula ro endla leswaku u tshika mukhuva wa ku tivavisa. Hambiswiritano, ku laveka swo tala ku tlula ku kuma xivangelo xa mukhuva lowu.
Ndlela Leyi Swi Pfunaka Ha Yona Ku Pfulela Van’wana Xifuva Xa Wena
Loko u ri ni xiphiqo xa ku tixekelela, u nga pfuneka hi ku byela munghana wa wena loyi u n’wi tshembaka ni la wupfeke leswi ku karhataka. Xivuriso xa Bibele xi ri: “Ku vilela ku nga ku heta matimba, kambe marito lamanene ma ta ku tsakisa.” (Swivuriso 12:25, Today’s English Version) Ku byela van’wana leswi ku karhataka swi nga endla leswaku u twa marito lama chavelelaka, ku nga wona marito lama u ma lavaka.—Swivuriso 25:11.
I mani loyi u faneleke u ya eka yena? Swi nga va swinene ku hlawula munhu lonkulu eka wena loyi a vonakaka a tlharihile, a wupfile naswona a ri ni ntwela-vusiwana. Vakreste va nga ha kuma mpfuno eka vakulu va vandlha, lava fanaka ni “ndhawu ya ku tifihla emhehweni ni vutumbelo exidzedzeni, ku fana ni swinambyana swa mati etikweni leri nga riki na mati, ku fana ni ndzhuti wa ribye lerikulu etikweni leri omeke.”—Esaya 32:2.
Entiyisweni, ku byela un’wana leswi nga exifuveni xa wena swi nga vonaka swi chavisa. U nga ha titwa ku fana na Sara. U ri: “Eku sunguleni a ndzi nga tshembi munhu. A ndzi anakanya leswaku loko vanhu vo kala va ndzi tiva—va ta fambela ekule na mina, va ta ndzi nyenya.” Hambiswiritano, hi ku va a byele van’wana, Sara u xiye ntiyiso wa leswi Bibele yi swi vulaka eka Swivuriso 18:24: “Ku ni munghana la namarhelaka ku tlula makwavo.” U ri: “Vakreste lava wupfeke lava ndzi vulavuleke na vona a va ndzi solanga, ku nga khathariseki leswi ndzi va byeleke swona malunghana ni mukhuva wa mina wo tixekelela. Ematshan’weni ya sweswo, va ndzi nyike swiringanyeto leswi pfunaka. Va vulavule na mina hi ku tirhisa Matsalwa, va ndzi chavelela loko ndzi hela matimba niloko ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu.”
Ha yini u nga vulavuli ni un’wana malunghana ni xiphiqo xa wena xa ku tivavisa? Loko u vona leswaku a wu nge swi koti ku vulavula ni munhu hi ku kongoma, ringeta ku tsala papila kumbe u ba riqingho. Ku byela un’wana ku nga va goza lerinene leri nga endlaka leswaku u hlakarhela. Jennifer u ri: “Nchumu wa nkoka swinene a ku ri ku tiva leswaku munhu un’wana wa ndzi khathalela hakunene, leswaku ku ni un’wana loyi ndzi nga vulavulaka na yena loko ndzi tshikilelekile.”c
Xikhongelo I Xa Nkoka
Donna a swi n’wi fambela ximatsi. Hi hala tlhelo, a a swi vona leswaku u lava mpfuno wa Xikwembu. Nakambe a a ehleketa leswaku a xi nge n’wi seketeli kukondza a tshika ku titsemelela. I yini lexi pfuneke Donna? Nchumu wun’wana a ku ri ku anakanyisisa hi tsalwa ra 1 Tikronika 29:17, leri vitanaka Yehovha Xikwembu “mukambisisi wa mbilu.” Donna u ri: “Yehovha a a swi tiva leswaku embilwini ya mina ndzi lava ku tshika ku titsemelela. Loko ndzi sungule ku khongelela mpfuno wa yena, ndzi hlamarile. Ndzi sungule ku hlakarhela hakatsongo-tsongo.”
Mupisalema Davhida loyi a voneke maxangu yo tala, u tsale a ku: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, u ta ku seketela.” (Pisalema 55:22) Ina, u nga tiyiseka leswaku Yehovha wa ma tiva maxangu ya wena. Ku tlula kwalaho, ‘wa ku khathalela.’ (1 Petro 5:7) Loko mbilu ya wena yi ku avanyisa, tsundzuka leswaku Xikwembu ‘i xikulu eka mbilu ya wena naswona xi tiva swilo hinkwaswo.’ Entiyisweni, xa swi twisisa leswaku ha yini u tivavisa nileswaku ha yini swi ku tikela ku tshika. (1 Yohane 3:19, 20) Loko u khongela eka xona u tlhela u tikarhatela ku hlula mukhuva lowu, xi ta ku ‘pfuna hakunene.’—Esaya 41:10.
Ku vuriwa yini loko u rhetemuka? Xana sweswo swi vula leswaku u tsandzekile hakunene? Nikatsongo! Swivuriso 24:16 yi ri: “Lowo lulama a nga ha wa ka nkombo, kunene u ta pfuka.” Endzhaku ko anakanyisisa hi ndzimana yoleyo ya Bibele, Donna u ri, “Ndzi we minkarhi leyi tlulaka ka nkombo, kambe a ndzi helanga matimba.” Donna u kume leswaku ku phikelela i swa nkoka. Karen na yena u endle leswi fanaka. U ri: “Ndzi dyondze ku teka ku rhetemuka tanihi nchumu wa nkarhinyana, ku nga ri ku tsandzeka, kutani ndzi tlhela ndzi ringeta ko tala hilaha ndzi nga kotaka hakona ku lwa na wona.”
Loko Ku Laveka Mpfuno Lowu Engetelekeke
Yesu u xiye leswaku ‘lava vabyaka va lava n’anga.’ (Marka 2:17) Minkarhi yo tala i swa nkoka ku ya eka dokodela la nga ni vuswikoti leswaku a ku kambela ku vona loko ku ri ni leswi endlaka leswaku u tivavisa kutani a ku tshungula.d Jennifer u lave mpfuno wo tano, lowu a wu fambisana ni nseketelo lowu a wu kumeke eka valanguteri lava nga Vakreste lava nga ni rirhandzu. U ri: “Vakulu a hi madokodela, kambe va ndzi seketerile swinene. Hambileswi minkarhi yin’wana mukhuva lowu wa ku titsemelela wu pfaka wu vuya, ndza swi kota ku wu lawula hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi vandlha ni hi tindlela to langutana na wona leti ndzi ti dyondzeke.”e
Tiyiseka leswaku u nga dyondza ku siva mukhuva lowu hi tindlela letinene to langutana na wona. Khongela hilaha mupisalema a endleke hakona: “Simeka milenge ya mina yi tiya eritweni ra wena, naswona ku nga vi na nchumu wo biha lowu ndzi lawulaka.” (Pisalema 119:133) Hakunene, u ta titwa u enerisekile naswona u ri ni xindzhuti loko wo kota ku hlula mukhuva lowu.
LESWI U FANELEKE U ANAKANYA HA SWONA
◼ I yini leswi u nga swi endlaka loko u titwa u tshikilelekile ematshan’weni yo titsemelela?
◼ I mani loyi u nga n’wi byelaka loko u ri ni xiphiqo xo titsemelela?
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Mavito man’wana ma cinciwile exihlokweni lexi.
b Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke malunghana ni ku tivavisa—leswi katsekaka ni swivangelo swa kona—vona xihloko lexi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . Ha Yini Ndzi Tivavisa?” enkandziyisweni wa Xalamuka! ya January 2006.
c Nkarhi wun’wana u nga titoloveta leswi u nga ta yi hlamuserisa xiswona ndlela leyi u titwaka ha yona hi ku tsala ehansi. Vatsari va tipisalema ta Bibele a ku ri vanhu lava nga ni mintlhaveko leyikulu lava tirhiseke marito ku hlamusela ndlela leyi va tisolaka ha yona, ku hlundzuka ka vona, ku tshoveka mbilu ni ku hlunama ka vona. Hi xikombiso, u nga tsakela ku pfuxeta Tipisalema 6, 13, 42, 55 na 69.
d Minkarhi yin’wana ku tivavisa i xikombiso xa vuvabyi byin’wana, byo kota ntshikilelo, vuvabyi bya ku pfilunganyeka ka mianakanyo, gome leri hetaka matimba kumbe xiphiqo xa ku dya. Xalamuka! a yi bumabumeli muxaka wo karhi wa matshungulelo. Vakreste va fanele va tiyiseka leswaku vutshunguri byin’wana ni byin’wana lebyi va byi tekaka a byi lwisani ni misinya ya milawu ya Bibele.
e Minkandziyiso ya nkarhi lowu nga hundza ya Xalamuka! yi tamele swihloko leswi vulavulaka hi leswi katsekaka emhakeni ya ku tivavisa. Hi xikombiso, vona ntlhandlamano wa swihloko leswi nge “Ku Twisisa Vuvabyi Bya Ku Pfilunganyeka Ka Mianakanyo” (January 8, 2004), “Ndlela Yo Pfuna Vantshwa Lava Nga Ni Ntshikilelo” (September 8, 2001), “I Yini Leswi Katsekaka Eka Ku Chava Ku Dya?” (February 8, 1999) ku katsa ni lexi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . Xana Ndzi Nga Langutana Njhani Ni Vatswari Lava Nga Swindzendzele?” (August 8, 1992 hi Xinghezi).
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
KU PFUNA MUNHU LA TIVAVISAKA
Xana u nga xi pfuna njhani xirho xa ndyangu kumbe munghana la nga ni xiphiqo xa ku tivavisa? Tanihi leswi munhu la tivavisaka a nga ha vaka a lava munhu loyi a nga vulavulaka na yena hi mahlo-ngati, vana muyingiseri lonene. Ringeta ku va “nakulorhi wa ntiyiso” loyi a “velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Phela, xo sungula u nga ha vilela ni ku lava leswaku a tshika mukhuva wa ku titsemelela hi nomu lo. Kambe sweswo swi ngo ho nyanyisa timhaka. Ematshan’weni ya sweswo, a swi ringananga ku byela munhu yoloye leswaku a tshika mukhuva lowu. Swi lava vutlhari leswaku u pfuna munhu la tivavisaka ku dyondza tindlela letintshwa to langutana ni swiphiqo. (Swivuriso 16:23) Nakambe swi lava nkarhi. Hikwalaho lehisa mbilu. ‘Hatlisa emhakeni yo twa, u nonoka emhakeni yo vulavula.’—Yakobo 1:19.
Loko u ri muntshwa, u nga ehleketi leswaku u nga pfuna munhu la tivavisaka u ri swaku. Tsundzuka leswaku ku nga ha va ni swiphiqo kumbe ku pfilunganyeka loku lavaka ku tshunguriwa. Nakambe vanhu lava tivavisaka va nga ha hoxa vutomi bya vona ekhombyeni—hambiloko va nga ri na makungu ya ku tidlaya. Hikwalaho, ku nga va vutlhari ku khutaza munhu yoloye leswaku a byela vanhu lavakulu, lava wupfeke ni lava khathalelaka.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]
I swa nkoka ku byela munhu loyi u n’wi rhandzaka ni ku khongela