Nghwazi Leyi Tshameke Yi Hanya

I MANI loyi u n’wi tekaka tanihi nghwazi leyi tshameke yi hanya? Xana i Nowa, loyi a poneke Ndhambhi naswona a veke kokwa wa vanhu hinkwavo lava hanyaka sweswi? (Genesa 7:1, 21, 22; 9:18, 19) Xana i Nebukadnetsara, mufumi wa khale ni muaki wa doroba ro saseka swinene leri a ri thyeke vito ra Babilona Lonkulu? (Daniyele 4:28-30) Kumbe, xana i Alexander Lonkulu, loyi a tsariweke ni le ka vuprofeta bya Bibele hikwalaho ka mintirho yakwe leyikulu? (Daniyele 8:5-8, 21, 22) Kumbe, xana i Julius Caesar, mufumi wa le Rhoma la dumeke?

Ku nga si hela ni malembe ya 45 ku fe Caesar loyi a ha ku boxiwaka laha, ku velekiwe n’wana la vitaniwaka Yesu le Betlehema. Xana wa ha ri nghwazi? Emalembeni ya kwalomu ka 100 lama hundzeke, buku leyi nge, The Historians’ History of the World yi te: “Leswi [Yesu] a swi endleke ematin’wini i swa nkoka swinene, hambi ku ri hi ku ya hi langutelo ra vanhu lava nga ngheniki kereke, a nga kona ni un’we la endleke leswi fanaka ni leswi a swi endleke ematin’wini. Hambi vativi-nkulu va misava va swi xiya leswaku ku velekiwa ka Yesu ku sungule nguva leyintshwa emisaveni.”

Ku fikela sweswi, vanhu va ha lava ku tiva swo tala hi ta Yesu Kreste. Emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke, timagazini ta mahungu leti dumeke ta le United States, ku nga Time, Newsweek na U.S.News and World Report, hinkwato ti tsale swihloko leswi vulavulaka hi Yesu hi nkarhi wun’we. Entiyisweni, swi vonaka vanhu va ya va lava ku tiva swo tala hi Yesu. Phepha-hungu ra Toronto Star hi 2004 ri te: “Nkucetelo wakwe wa ha ri kona eka tifilimi, vuyimbeleri ni le ka tifexeni. U hundzuke un’wana wa vanhu lava dumeke lava hi va rhandzaka.”

Kambe, lexi hlamarisaka, tolweni, van’wana va ha ku vula leswaku Yesu a nga si tshama a va kona. Bruno Bauer (1809-82) a a ri mudyondzisi la dumeke loyi na yena a vuleke sweswo. Un’wana wa swichudeni swakwe a ku ri Karl Marx. Sweswinyana, Robert E. Van Voorst, ebukwini yakwe leyi nge, Jesus Outside the New Testament, u tsale a ku: “Marx u dyondzise mavonelo ya Bauer ya leswaku mhaka ya Yesu ko va ntsheketo ntsena, naswona minkandziyiso ya le mfun’weni wa Soviet ni minkandziyiso yin’wana ya vuxisi ya Vukhomunisi yi hangalase mhaka yoleyo hi ku famba ka nkarhi.”

Kambe namuntlha, a hi vangani lava alaka leswaku Yesu u tshame a va kona hakunene. Entiyisweni, vanhu a va kanakani nikatsongo leswaku a a ri munhu wa xiviri naswona a a ri wa nkoka swinene. Muhleri wa Wall Street Journal u tsale leswi eka xihloko xa yona xa December 2002: “Sayense A Yi Nge N’wi Papalati Yesu.” Mutsari wa yona u gimetise xileswi: “Swidyondzi swo tala, ana se swi pfumerile leswaku Yesu wa Nazareta a a ri munhu la tivekaka hambileswi swi nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona.”

Kambe Yesu a a nga ri munhu la tivekaka ntsena. Magazini wa Time wu vikile: “Ku ta laveka xivangelo lexi twalaka swinene ku ala leswaku munhu loyi a nga ni nkucetelo lowukulu swonghasi—ku nga ri ntsena eka malembe lawa ya 2 000 kambe ematin’wini hinkwawo ya vanhu—a ku ri Yesu wa Nazareta.” Wu engeterile: “Ku andlariwe mhaka ya risima swinene ya leswaku ku hava munhu un’wana la veke ni nkucetelo lowu tshameke nkarhi wo leha swonghasi ku fana ni wa Yesu.”

Nilokoswiritano, vanhu va nga ha tivutisa: Yesu a a ri mani hakunene? Xana a a huma kwihi? A a tele yini emisaveni? Naswona, ha yini swi ri swa nkoka swinene ku tiva swo tala ha yena?