Nghwazi Leyi Tshameke Yi Hanya
“U Mesiya, N’wana wa Xikwembu lexi hanyaka.”—MATEWU 16:16.
1, 2. (a) Vukulu bya munhu byi nga pimiwa njhani? (b) I vamani vavanuna lava vuriweke Lavakulu ematin’wini, naswona hikwalaho ka yini?
I MANI loyi u ehleketaka leswaku i nghwazi leyi tshameke yi hanya? Xana vukulu bya munhu u byi pima njhani? Hi vutlhari bya yena bya nyimpi? Hi vutshila bya yena bya mianakanyo lebyi tlakukeke? Hi matimba ya yena ya miri?
2 Vafumi vo hambana-hambana va vitaniwe Lavakulu tanihi Korexe Lonkulu, Alexander Lonkulu na Charlemagne la vuriweke “Lonkulu” hambi ku ri evuton’wini bya yena n’wini, va vuriwe Lavakulu. Hikwalaho ka swiyimo swa vona swo chaviseka, vavanuna vo tanihi lava va ve ni nkucetelo lowukulu eka lava a va va lawula.
3. (a) Hi wihi nkambisiso wo pima vukulu bya munhu? (b) Hi ku tirhisa nkambisiso wo tano, i mani nghwazi leyi tshameke yi hanya?
3 Lexi tsakisaka, n’wamatimu H. G. Wells u hlamusele nkambisiso wa yena wo pima vukulu bya munhu. Ku tlula malembe ya 50 lama hundzeke, u tsarile: “Nkambisiso wa n’wamatimu wo pima vukulu bya munhu hi leswaku ‘Xana i yini lexi a nga xi siya leswaku xi ya emahlweni? Xana u endle leswaku vanhu va sungula ku anakanya hi ku chivirika, hi tindlela letintshwa leti a ti sunguleke?’” Wells u gimetile: “Eka nkambisiso lowu, Yesu hi yena wo sungula.” Hambi ku ri Napoléon Bonaparte u xiyile: “Yesu Kriste u kucetele ni ku lawula malandza ya Yena handle ka vukona bya Yena lebyi vonakaka.”
4. (a) Hi yihi mianakanayo leyi nga kona leyi nga twananiki mayelana na Yesu? (b) Xana n’wamatimu la nga riki Mukriste u nyika Yesu xiyimo xihi ematin’wini?
4 Kambe, van’wana va sindzise leswaku Yesu a hi munhu wa matimu kambe ko va ntsheketo. Ku tlula kwalaho, vo tala va gandzela Yesu tanihi Xikwembu, va vula leswaku Xikwembu xi te emisaveni tanihi Yesu. Hambi swi ri tano, loko Wells a seketela makungu ya yena eka vumbhoni bya mayelana ni vukona bya Yesu tanihi munhu, u tsarile: “Swa tsakisa naswona i swa nkoka leswi n’wamatimu la nga riki na xisekelo xa ntivo-vukwembu, a kumaka leswaku a nga swi koti ku hlamusela nhluvuko wa vanhu hi ku tshembeka handle ko kombetela swinene eka mudyondzisi la nga riki xigwili la humaka eNazareta. . . . N’wamatimu wo fana na mina, la nga tivitaniki Mukriste, u kuma xifaniso lexi titshegeke ngopfu hi vutomi ni mahanyelo ya munhu loyi wa nkoka.”
Xana Yesu U Kale A Hanya Hakunene?
5, 6. Van’wamatimu H. G. Wells na Will Durant va vule yini malunghana ni matimu ya Yesu?
5 Kambe ku vuriwa yini loko un’wana a ku byele leswaku Yesu a nga kalanga a hanya, leswaku hakunene a ku ri ntsheketo, a a ri xivumbiwa xa vanhu vo karhi xa lembe xidzana ro sungula? Xana a wu ta xi hlamurisa ku yini xihehlo lexi? Hambi loko Wells a pfumela leswaku “a hi tivi swo tala hi [Yesu] tanihi leswi hi tsakelaka ku swi tiva,” hambi swi ri tano wa xiya: “Tievhangeli ta mune . . . ta pfumelelana eku hi nyikeni ka xifaniso xa vumunhu lebyi twisisekaka swinene; ti khome mhaka ya ntiyiso. Ku ehleketa leswaku a nga kalangi a hanya, ni leswaku timhaka ta vutomi bya yena i ntsheketo, swi tika ngopfu naswona swi pfuxa swiphiqo swo tala swinene eka n’wamatimu ku tlula ku amukela swisekelo swa nkoka swa Evhangeli tanihi leswi nga ntiyiso.”
6 N’wamatimu la xiximekaka Will Durant u ehlekete hi ndlela leyi fanaka, a ku: “Leswaku vanhu ntsena va nga ri vangani [lava tivulaka Vakriste] eka rixaka rin’wana va fanele va endle munhu wa matimba ni lonene swonghasi, loyi a tlakukeke swinene, wa mahanyelo lamanene ni loyi a hlohloteleke swinene vumakwerhu bya vanhu, a swi ta va hlori leri nga khorwisiki ku tlula rihi na rihi leri rhekhodiweke eka Tievhangeli.”
7, 8. Yesu u khumbe matimu ya vanhu hi ndlela yihi?
7 Xisweswo, u nga ha anakanyisisa ni muxopaxopi wo tano u ku: Xana xitlangi xa ntsheketo—munhu la nga tshamangiki a hanya hakunene—a a ta khumba matimu ya vanhu hi ndlela leyo hlamarisa swonghasi? Buku ya nhlamuselo leyi nge The Historians’ History of the World yi xiyile: “Vuyelo bya matimu bya mintirho [ya Yesu] a byi ri byikulu, hambi ku nga ri hi tlhelo ra vukhongeri, ku tlula swiendlo swa munhu un’wana ni un’wana wa matimu. Nguva leyintshwa, leyi xiyiweke hi tirhekhodo letikulu ta misava, yi sungula eku velekiweni ka yena.” Anakanya hi swona. Hambi ku ri tikhalendara tin’wana namuntlha ti sekeriwe eka lembe leri ku anakanyiwaka leswaku Yesu u velekiwe ha rona. “Malembe lama nga emahlweni ka lembe rero ya xaxametiwe tanihi B.C., kumbe before Christ. Masiku ya le ndzhaku ka lembe rero ya xaxametiwe tanihi A.D. kumbe anno Domini (elembeni ra Hosi ya hina),” ku hlamusela The World Book Encyclopedia.
8 Hi tidyondzo ta yena ta matimba ni hi ndlela leyi a hanyeke vutomi byakwe ha yona hi ku pfumelelana na tona, Yesu u khumbe vutomi bya vanhu va ntsandza-vahlayi, kwalomu ka magidi mambirhi ya malembe. Hi laha ku faneleke mutsari un’wana u te: “Mavuthu hinkwawo lama tshameke ya macha, ni swikepe hinkwaswo swa nyimpi leswi tshameke swi akiwa, ni tipalamendhe hinkwato leti tshameke ti akiwa, tihosi hinkwato leti tshameke ti fuma, loko swi hlanganisiwile hinkwaswo a swi vanga na nkucetelo wa matimba evuton’wini bya munhu emisaveni leyi.” Kambe vaxopaxopi va ri: ‘Hakunene hinkwaswo leswi hi swi tivaka hi Yesu swa kumeka eBibeleni. A ku na tirhekhodo tin’wana ta nkarhi wolowo leti nga mayelana na yena.’ Kambe, xana leswi i ntiyiso?
9, 10. (a) Van’wamatimu ni vatsari vo sungula va vule yini ehenhleni ka Yesu? (b) Xana encyclopedia leyi xiximiwaka yi ri yini, hambi leswi yi sekeriweke eka vumbhoni bya van’wamatimu vo sungula?
9 Hambi leswi tinhlamuselo leti endliweke hi van’wamatimu vo sungula va misava ehenhleni ka Yesu Kriste ti nga titsongo, tinhlamuselo to tano ti kona. Cornelius Tacitus, n’wamatimu wa Murhoma la xiximekaka wa lembe xidzana ro sungula u tsale leswaku mufumi wa Rhoma Nero ‘u hehle Vakriste hi nandzu wo hisa Rhoma,’ kutani Tacitus u hlamuserile: “Vito [Mukriste] ri huma eka Kriste, loyi mufumi Pontiyo Pilato a n’wi dlayeke hi nkarhi wa ku fuma ka Tiberiyo.” Suetonius na Pliny Lontsongo, vatsari van’wana va Varhoma va nkarhi wolowo na vona va vulavule hi Kriste. Ku engetela kwalaho, Flavius Josephus, n’wamatimu wa Muyuda wa lembe xidzana ro sungula, u tsarile eka Antiquities of the Jews mayelana ni ku fa ka mudyondzisiwa wa Mukriste, Yakobo. Josephus loko a hlamusela u te Yakobo a a ri “makwavo wa Yesu loyi a a vuriwa Kriste.”
10 The New Encyclopœdia Britannica yi gimeta hi ku: “Timhaka leti ti nga toxe ti komba leswaku eminkarhini ya khale hambi ku ri vakaneti va Vukriste a va kanakanangi hi matimu ya Yesu, lama soriweke ro sungula na hi swivangelo leswi nga twariki, eku heleni ka lembe xidzana ra vu-18, exikarhi ka ra vu-19, ni le ku sunguleni ka ra vu-20.”
Yesu A A Ri Mani Hakunene?
11. (a) Ngopfu-ngopfu hi xihi xihlovo xi ri xoxe xa rungula ra matimu ra Yesu? (b) Hi xihi xivutiso lexi valandzeri va Yesu a va ri na xona ehenhleni ka ku tiviwa ka yena?
11 Hambi swi ri tano, xa nkoka, hinkwaswo leswi sweswi swi tiviwaka mayelana na Yesu swi rhekhodiwile hi valandzeri va yena va lembe xidzana ro sungula. Swiviko swa vona swi hlayisiwile eka Tievhangeli—eka tibuku ta Bibele leti tsariweke hi vaapostola va yena vambirhi Matewu na Yohane, ni hi vadyondzisiwa va yena vambirhi, Marka na Luka. Xana timhaka ta vavanuna lava ti paluxa yini mayelana ni ku tiviwa ka Yesu? A a ri mani hakunene? Vanghana va Yesu va lembe xidzana ro sungula va xi vutisile xivutiso xexo. Loko va vona Yesu a miyeta lwandle leri hungiwaka hi xidzedze hi ku ri holovela, va hlamarile va ku: “Xana munhu loyi i munhu muni?” Endzhakunyana, Yesu u vutise vaapostola va yena a ku: “Mi ri ndzi mani xana?”—Marka 4:41; Matewu 16:15.
12. Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu a hi Xikwembu?
12 Loko a wu vutisiwe xivutiso xexo, a wu ta hlamurisa ku yini? Yesu a a ri mani hakunene? Kavula, vo tala eVujaganini a va ta vula leswaku a a ri Xikwembu xa Matimba Hinkwawo hi xivumbeko xa munhu wa nyama, Xikwembu lexi munhuhatiweke. Hambi swi ri tano, vanghana lavakulu va Yesu a va pfumelanga leswaku a a ri Xikwembu. Muapostola Petro u n’wi vitane “Kriste, N’wana wa Xikwembu lexi hanyaka.” (Matewu 16:16, NW) Loko wo kambisisa hi laha u nga kotaka ha kona, ku hava laha u nga ta hlaya leswaku Yesu u tivule Xikwembu. Ematshan’weni ya sweswo, u byele Vayuda leswaku a a ri “N’wana wa Xikwembu” ku nga ri Xikwembu.—Yohane 10:36.
13. Yesu a hambana njhani ni vanhu van’wana hinkwavo?
13 Loko Yesu a tsemakanye lwandle leri karihaka, vadyondzisiwa va khorwisekile hi mhaka ya leswaku a a nga fani na vanhu van’wana. (Yohane 6:18-21) A a ri munhu wo hlawuleka swinene. Leswi swi endliwe hi leswi eku sunguleni a hanyeke etilweni ni Xikwembu tanihi munhu wa moya, ina, tanihi ntsumi leyi, eBibeleni yi tiviwaka tanihi ntsumi leyikulu. (1 Vatesalonika 4:16; Yuda 9) Xikwembu xi n’wi vumbe xi nga si vumba swilo leswin’wana hinkwaswo. (Vakolosa 1:15) Xisweswo, hi malembe lama nga boxiwangiki, misava yi nga si tumbuluxiwa, Yesu u tiphine hi vuxaka lebyikulu etilweni ni Tata wa yena, Yehova Xikwembu, Muvumbi Lonkulu.—Swivuriso 8:22, 27-31; Eklesiasta 12:1.
14. Yesu u ve munhu hi ndlela yihi?
14 Kutani ke, kwalomu ka malembe ya magidi mambirhi lama hundzeke, Xikwembu xi hundzisele vutomi bya N’wana wa xona ekhwirini ra wansati. Hikokwalaho u hundzuke n’wana wa Xikwembu wa nyama, a velekiwa hi ndlela leyi tolovelekeke hi wansati. (Vagalatiya 4:4) Loko Yesu a ri karhi a kula ekhwirini ra mana wa yena, Mariya, ni loko endzhakunyana a kula tanihi mufana, a a ri ehansi ka lava Xikwembu xi va hlawuleke ku va vatswari va yena va laha misaveni. Eku heteleni Yesu u fikelele vununa naswona entiyisweni a nyikiwa miehleketo yo tsundzuka vuxaka bya yena bya nkarhi lowu hundzeke etilweni ni Xikwembu. Leswi swi humelele ‘loko matilo ma pfuleka eka yena’ loko a khuvuriwa.—Matewu 3:16; Yohane 8:23; 17:5.
15. Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu a a ri munhu la heleleke loko a ha hanya emisaveni?
15 Entiyisweni, Yesu a a ri munhu wo hlawuleka. Kambe a a ri munhu la ringanaka na Adamu, loyi eku sunguleni Xikwembu xi nga n’wi vumba kutani xi n’wi veka entangeni wa Edeni. Muapostola Pawulo u hlamuserile: “‘Munhu lowo rhanga Adamu, ú endliwile xivumbiwa lexi hanyaka.’ Kambe Adamu lowo hetelela ú endliwile moya lowu hanyisaka.” Yesu u vuriwa “Adamu wo hetelela” hikuva tanihi Adamu wo sungula, Yesu a a ri munhu wo hetiseka. Kambe endzhaku ka loko Yesu a file, u pfuxiwile kutani a tlhela a hlangana na Tata wa yena etilweni tanihi munhu wa moya.—1 Vakorinto 15:45.
I Swinene Ku Dyondza Hi Xikwembu
16. (a) I yini lexi endleke leswaku vunghana na Yesu byi va lunghelo lerikulu? (b) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku ku vona Yesu swi fana ni loko u vonile Xikwembu?
16 Ehleketanyana hi lunghelo ro hlamarisa leri van’wana va tiphineke ha rona tanihi vanghana lavakulu va Yesu loko a ha ri emisaveni! Anakanya u ri karhi u yingisela ni ku vulavula na yena, u hlalela, hambi ku ri ku tirha ni Loyi kumbexana a heteke malembe ya tibiliyoni a ri munghana lonkulu wa Yehova Xikwembu etilweni! Tanihi n’wana la tshembekaka, Yesu u tekelele Tata wa yena wa le tilweni eka hinkwaswo leswi a swi endleke. Entiyisweni, Yesu u tekelele Tata wa yena hi laha ku hetisekeke swinene lerova a byela vaapostola va yena a nga si dlayiwa, a ku: “Loyi a ndzi voneke, ú vonile Tatana.” (Yohane 14:9, 10) Ina, eka xiyimo xin’wana ni xin’wana lexi a hlanganeke na xona laha misaveni, Yesu u endle hi laha Tata wa yena, Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, a ta va a endle ha kona loko a ve kwala. Xisweswo, loko hi dyondza vutomi ni vutirheli bya Yesu Kriste, entiyisweni hi dyondza leswi Xikwembu xi nga xiswona.
17. I xikongomelo xihi lexinene lexi endliweke hi nxanxamelo wa “Vutomi Ni Vutirheli Bya Yesu” wa Xihondzo xo Rindza?
17 Hikokwalaho, nxaxamelo lowu nge “Vutomi Ni Vutirheli Bya Yesu,” lowu a wu humelela eka minkandziyiso leyi landzelelanaka ya Xihondzo xo Rindza ku sukela hi January 1986 ku ya ka June 1991, a wu kombisanga muxaka lowunene ntsena wa wanuna Yesu kambe wu tlhele wu dyondzisa swo tala swinene hi Tata wa yena wa le tilweni, Yehova Xikwembu. Endzhaku ka swiphemu swa wona swimbirhi swo sungula, mutirheli la nga phayona u tsalele Sosayiti ya Watch Tower hi ku tlangela a ku: “Mawaku ndlela leyinene swonghasi yo tshinela ekusuhi na Tatana hi ku tiva N’wana hi ndlela yo antswa!” Sweswo i ntiyiso hakunene Nkhathalelo wa Tatana wa rirhandzu ni ku lehisa ka yena mbilu swa kurisiwa eka vutomi bya N’wana.
18. I mani Mutsari wa rungula ra Mfumo, naswona Yesu u swi xiye njhani leswi?
18 Rirhandzu ra Yesu eka Tata wa yena, hi laha ri kombisiweke ha kona hi ku titsongahata ka yena loku heleleke eka ku rhandza ka Tata wa yena, hakunene i swinene ku ri xiya. Yesu u byele Vayuda lava a va lava ku n’wi dlaya a ku: “A ndzi endli nchumu hi ku tirhandzela ka mina, kambe ndzi vula swilo leswi hilaha Tatana a ndzi dyondziseke hakona.” (Yohane 8:28) Kutani ke, Yesu a a nga ri mutsari wa rungula ra Mfumo leri a ri chumayeleke. A a ku ri Yehova Xikwembu! Naswona minkarhi hinkwayo Yesu u yise ku dzuneka eka Tata wa yena. U te: “A ndzi vulavulanga swo huma emiehleketweni ya mina, kambe loyi a ndzi rhumeke, yena Tatana hi xiviri xa yena, ú ndzi lerisile leswi ndzi faneleke ku swi tivisa ni ku swi vula . . . kutani leswi ndzi swi vulaka, ndzi swi vula hilaha Tatana a ndzi byeleke ha kona.”—Yohane 12:49, 50.
19. (a) Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu u dyondzise hi ndlela leyi Yehova a endlaka ha yona? (b) Hikwalaho ka yini Yesu a a ri nghwazi leyi tshameke yi hanya?
19 Kambe, Yesu a nga vulavunga kumbe ku dyondzisa leswi Tatana a n’wi byeleke swona ntsena. U endle swo tlula sweswo. U swi vurile kumbe ku swi dyondzisa hi ndlela leyi Tatana a a ta va a swi vurile kumbe ku swi dyondzisa ha yona. Ku tlula kwalaho, eka mintirho ni vuxaka bya yena hinkwabyo, u hanye ni ku endla hi laha Tata wa yena a a ta va a hanye ni ku endla ha kona ehansi ka swiyimo leswi fanaka. Yesu u hlamuserile: “N’wana a nga ka a nga tisunguleli a endla xilo hi yexe; ú endla ntsena lexi a xi voneke xi endliwa hi Tata wa yena; hinkwaswo leswi Tatana a swi endlaka, na yena N’wana wa swi endla [hi laha ku fanaka].” (Yohane 5:19) Hi tindlela hinkwato, Yesu a a ri xikombiso lexi hetisekeke xa Tata wa yena, Yehova Xikwembu. Kutani a swi hlamarisi leswaku Yesu a ri nghwazi leyi tshameke yi hanya! Kutani ke, i swa nkoka swinene leswaku hi xiyisisa munhu loyi wa ntikelo!
Rirhandzu Ra Xikwembu Ri Voniwe Eka Yesu
20. Muapostola Yohane u swi tivise ku yini leswaku “Xikwembu i rirhandzu”?
20 Hi dyondza yini ngopfu-ngopfu hi ku endla dyondzo ya vutomi ni vutirheli bya Yesu hi vuenti na hi vukheta? Phela, muapostola Yohane u pfumele leswaku “a ku na munhu la tshamaka a vona Xikwembu.” (Yohane 1:18) Hambi swi ri tano, Yohane u tsale hi ntshembo lowu heleleke eka 1 Yohane 4:8 a ku: “Xikwembu i rirhandzu.” Yohane a a vula leswi hikuva a a tiva rirhandzu ra Xikwembu hi leswi a swi voneke eka Yesu.
21. I yini lexi endleke Yesu nghwazi leyi tshameke yi hanya?
21 Ku fana na Tatana, Yesu a a ri ni ntwela-vusiwana, tintswalo, ku titsongahata ni ku tshineleleka. Lava tsaneke ni lava heleke matimba va titwe va chaveleleka eka yena, hi laha vanhu vo hambana-hambana va endleke ha kona—vavanuna, vavasati, vana, swigwili, swisiwana, va matimba hambi ku ri vadyohi lava tivekaka. Hakunene, ngopfu-ngopfu a ku ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu ra Yesu, hi ku tekelela Tata wa yena, leswi n’wi endleke nghwazi leyi tshameke yi hanya. Hambi ku ri Napoléon Bonaparte u vikile a ku: “Alexander, Caesar, Charlemagne na mina hi vumbe mimfumo, kambe hi le ka swisekelo swihi laha hi hetisiseke mintirho ya hina kona? Hi ku tirhisa matimba. Yesu Kriste a ri yexe u vumbe mfumo wa yena hi ku tirhisa rirhandzu, naswona esikwini leri vanhu va timiliyoni a va ta n’wi fela.”
22. I yini lexi a xi hlawulekile hi tidyondzo ta Yesu?
22 Tidyondzo ta Yesu a ti hlawulekile. Yesu u khutazile: “Mi nga tshuki mi alela loyi a mi endlaka swo biha; kambe loko munhu a ku makala rhama ra xinene, n’wi kangatelele ni lerin’wana.” “Rhandzani valala va n’wina, mi khongelela lava va mi xanisaka.” ‘Endlelani van’wana leswi mi lavaka leswaku va mi endla swona.’ (Matewu 5:39, 44; 7:12) Vona ku hlawuleka loku misava a yi ta va na kona loko un’wana ni un’wana a a tirhisa tidyondzo leti letikulu!
23. Xana Yesu u endle yini leswaku a khumba timbilu ta vanhu ni ku va susumetela ku endla leswinene?
23 Swifaniso kumbe swikombiso swa Yesu, swi khumbe timbilu, swi susumetela vanhu ku endla leswinene ni ku papalata swo biha. U nga ha tsundzuka mhaka ya yena leyi tivekaka ngopfu ya Musamariya la soriwaka loyi a pfuneke wanuna la vavisekeke wa rixaka rin’wana kasi vavanuna va vukhongeri bya rixaka ra wanuna yoloye a va n’wi pfunanga. Kumbe mhaka ya tatana wa ntwela-vusiwana, la rivalelaka ni n’wana wa yena wa vusopfa. Naswona ku vuriwa yini hi mhaka ya hosi leyi rivaleleke nandza xikweleti xa tidenari ta 60 wa timiliyoni, kambe nandza loyi a tlhela a ya nghenisa nandza-kulobye loyi a a tsandzeka ku hakela xikweleti xa tidenari ta 100 ntsena ekhotsweni? Hi swikombiso swo olova, Yesu u endle leswaku swiendlo swa vutianakanyi ni makwanga swi nga rhandziwi, kambe ku rhandziwa swiendlo swa rirhandzu ni musa!—Matewu 18:23-35; Luka 10:30-37; 15:11-32.
24. Ha yini hi nga vulaka leswaku Yesu handle ko kanakana a a ri nghwazi leyi tshameke yi hanya?
24 Hambi swi ri tano, lexi ngopfu-ngopfu xi kokeleke vanhu eka Yesu ni ku va kucetela ku endla leswinene a a ku ri leswi vutomi bya yena byi fambisanaka hi laha ku heleleke ni leswi a a swi dyondzisa. A a endla leswi a swi dyondziseke. Hi ku lehisa mbilu u hlangavetane ni ku tsana ka van’wana. Loko vadyondzisiwa va yena va kanetana hi ku lava vukulu, u va lulamisile hi tintswalo ematshan’wini yo va holovela hi vukarhi. U tirhele swilaveko swa vona hi ku titsongahata, hambi ku ri ku hlantswa milenge ya vona. (Marka 9:30-37; 10:35-45; Luka 22:24-27; Yohane 13:5) Eku heteleleni, hi ku swi rhandza u tokote rifu ro vava, ku nga ri hikwalaho ka vona ntsena, kambe hikwalaho ka vanhu hinkwavo! Handle ko kanakana, Yesu a a ri nghwazi leyi tshameke yi hanya.
U Nga Hlamula Njhani?
◻ Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya leswaku Yesu hakunene a a ri munhu wa matimu?
◻ Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu a a ri munhu, kambe a hambane njhani ni vanhu van’wana?
◻ Ha yini ku dyondza hi vutomi bya Yesu ku ri ndlela leyinene yo dyondza hi Xikwembu?
◻ Hi nga dyondza yini hi rirhandzu ra Xikwembu hi ku dyondza mayelana na Yesu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Vaapostola va Yesu va hlamale swinene va ku: “Xana munhu loyi i munhu muni?”