Langutelo Ra Bibele
Xana Swi Hoxile Ku Nwa Byala?
“VHINYO i muhlekuri, swakunwa leswi pyopyaka swi ni matimba, naswona loyi swi n’wi pepetsekisaka a nga tlharihanga.” Xana ndzimana leyi, leyi kumekaka eBibeleni eka Swivuriso 20:1, yi kombisa leswaku swi hoxile ku nwa byala? Van’wana va ehleketa tano. Leswaku va seketela vonelo ra vona, va kombetele eka marungula ya le Bibeleni laha ku endliweke swilo swo biha hikwalaho ko nghena ebyaleni hi nhloko.—Genesa 9:20-25.
Kasi ku ni vuyelo byo biha bya ku nghena ebodlheleni hi nhloko—mavabyi yo kota vuvabyi bya xivindzi, timhangu leti dlayeke vanhu, swiphiqo swa timali, ku xanisiwa ka swirho swa ndyangu ni ku vavisa n’wana la nga si velekiwaka. Kumbexana hikwalaho ka vuyelo byo tano byo biha, “vukhongeri byo tala byi dyondzise leswaku swi hoxile ku nwa byala,” hi ku vula ka The World Book Encyclopedia. Kambe, xana swi hoxile ku nwa byala? Xana Bibele yi yirisa ku nwa byala hinkwabyo hambi ku ri hi mpimo wo karhi?
Xana Bibele Yi Ri Yini?
Bibele ya hi lemukisa hi vuyelo byo biha bya ku nghena ebodlheleni hi nhloko. Vaefesa 5:18 ya hi tsundzuxa: “Mi nga dakwiwi hi vhinyo, yi vangela manyala.” Nakambe, Swivuriso 23:20, 21 ya hi khutaza: “U nga vi exikarhi ka lava va nwaka ngopfu vhinyo, exikarhi ka lava va dyaka nyama hi makolo. Hikuva xidakwa ni munhu wa makolo va ta va ni vusiwana, naswona ku khudzehela ku ta ambexa munhu yoloye hi switlakati.” Naswona Esaya 5:11 yi ri: “Khombo eka lava pfukaka nimpundzu swinene va lava swakunwa leswi pyopyaka, lava tshamaka kukondza ku va vusiku, va kala va hisiwa hi vhinyo!”
Bibele yi tlhela yi vulavula hi ntsako ni vuyelo lebyi vaka kona loko munhu a nwa hi ku ringanisela. Hi xikombiso, Pisalema 104:15 yi vula leswaku yin’wana ya tinyiko ta Xikwembu i “vhinyo leyi tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama.” Eklesiasta 9:7 yi vula leswaku vuyelo bya ku endla mintirho leyinene, i ku “dya swakudya swa wena hi ku tsaka, u nwa vhinyo ya wena hi mbilu leyinene.” Hi ku tiva ndlela leyi swi pfunaka ha yona hi tlhelo ra vutshunguri ku nwa byala, Pawulo u byele Timotiya leswaku a ‘nga ha tshuki a nwa mati, kambe a tirhisa vhinyo yitsongo hikwalaho ka khwiri ra yena ni hikwalaho ka ku vabya ka yena ka nkarhi ni nkarhi.’ (1 Timotiya 5:23) Swi tsariwile eBibeleni leswaku byala byi nga pfuna munhu ku tiyiselela maxangu.—Swivuriso 31:6, 7.
Swi le rivaleni leswaku Bibele a yi swi yirisi ku nwa byala. Kambe, leswi yi swi yirisaka, i ku nwa ngopfu ni vudakwa. Hikwalaho, Pawulo u tsundzuxe valanguteri lava nga Vakreste, malandza ya vutirheli ni vavasati lava kuleke leswaku va nga tinyiketeli “eka vhinyo yo tala,” naswona u tsundzuxe Timotiya leswaku a nwa “vhinyo yitsongo.” (1 Timotiya 3:2, 3, 8; Tito 2:2, 3) Vakreste hinkwavo va tsundzuxiwa leswaku “swidakwa” a swi nge “yi dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.”—1 Vakorinto 6:9, 10.
Yinhla leyi xiyekaka hileswaku, Bibele yi hlanganisa vudakwa ni makolo, yi kombisa leswaku hi fanele hi fambela ekule ni swilo swo tano. (Deteronoma 21:20) Loko swi vula leswaku a hi nga fanelanga hi nwa byala, xana sweswo a swi nga ta vula leswaku swi hoxile ku dya swakudya? Ematshan’weni ya sweswo, Bibele yi vula leswaku leswi hoxeke i vudakwa ni ku dya ngopfu—ku nga ri ku dya ni ku nwa hi ku ringanisela.
Xana Yesu U Endle Yini?
Muapostola Petro u vule leswaku Kreste u hi siyele “ntila leswaku [hi] landzelerisisa mikondzo yakwe. A nga endlanga xidyoho.” (1 Petro 2:21, 22) Kutani, Yesu a a byi languta njhani byala? Phela, singita ro sungula leri a ri endleke a ku ri ku cinca mati ma va vhinyo. Xana Yesu u endle vhinyo ya njhani hi mati? “Mufambisi wa nkhuvo” u bumabumele muteki hi ta vhinyo yoleyo leyi a yi endliwe hi ndlela ya singita. U te: “Munhu un’wana ni un’wana u sungula a humesa vhinyo leyinene, kutani loko vanhu va pyopyiwile, a humesa leyi nga nyawuriki. Wena wa ha veke vhinyo leyinene ku fikela sweswi.”—Yohane 2:9, 10.
Ku nwa vhinyo a swi fambisana ni ku tlangela Paseka, naswona Yesu u tirhise vhinyo loko a khangula Xilalelo xa Hosi. U nyike vadyondzisiwa vakwe xinwelo xa vhinyo, kutani a ku eka vona: “Nwanani eka xona, hinkwenu ka n’wina.” Hi ku tiva leswaku rifu rakwe ri tshinele, u engetele a ku: “A ndzi nge he nwi leswi humaka emadiriveni lawa ya murhi wa vhinya ku sukela sweswi ku fikela siku rero loko ndzi swi nwa hi vuntshwa na n’wina emfun’weni wa Tata wa mina.” (Matewu 26:27, 29) Phela, vanhu a va swi tiva leswaku Yesu a a nwa vhinyo.—Luka 7:34.
Xana Hi Fanele Hi Endla Yini?
Hambileswi Bibele yi nga swi yirisiki ku nwa byala, sweswo a swi vuli leswaku hi fanele hi nwa. Hi ni swivangelo swo tala swo ka hi nga nwi byala. Hi xikombiso, munhu la tshameke a va xindzendzele wa ri tiva khombo ra ku nwa hambi ku ri nghilazi yin’we ntsena. Manana la tikeke a nga ha tshika ku nwa hi ku chava ku vavisa n’wana wakwe. Hi ku tiva ndlela leyi byala byi kavanyetaka munhu leswaku a nga endli swiboho leswinene ni ku teka goza ro karhi hi ku hatlisa, muchayeri u ta endla leswi nga ematimbeni yakwe leswaku a nga hoxi vutomi byakwe kumbe bya van’wana ekhombyeni.
Nakambe Mukreste a nge swi lavi ku khunguvanyisa van’wana lava mapfalo ya vona ma nga va pfumeleriki ku nwa. (Varhoma 14:21) Hi vutlhari u ta papalata ku nwa byala loko a ya ensin’wini. Nakambe, ehansi ka Nawu wa Xikwembu lowu xi wu nyikeke Vaisrayele, vaprista a va nga pfumeleriwi ku “nwa vhinyo kumbe swakunwa leswi pyopyaka” loko va endla vutirheli bya vona. (Levhitika 10:9) Nakambe, ematikweni lawa ku nwa byala swi yirisiweke kumbe swi nga pfumeleriwiki, Mukreste u ta yingisa nawu wolowo.—Varhoma 13:1.
Malunghana nileswaku u fanele u nwa byala kumbe e-e, kumbe leswaku u fanele u nwa byo tanihi kwihi, i mhaka ya munhu hi yexe, kambe Bibele yi hi khutaza ku ringanisela. Yi ri: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.”—1 Vakorinto 10:31.
XANA U TSHAME U TIVUTISA?
◼ Hi xihi xitsundzuxo malunghana ni ku nwa byala lexi tsariweke eMatsalweni?—1 Vakorinto 6:9, 10.
◼ Xana Yesu Kreste a a nwa byala?—Luka 7:34.
◼ I yini lexi kongomisaka Vakreste va ntiyiso emhakeni yo dya ni ku nwa?—1 Vakorinto 10:31.