Xana U Swi Languta Hilaha Xikwembu Xi Swi Langutaka Hakona Swakunwa Swa Xihoko?

KWALOMU ka 20 wa malembe lama hundzeke, vapfumburi va cele yindlu ya khale leyi akiweke hi switina swa misava ekusuhi na doroba ra Urmia, eIran. Va kume khuwana leri endliweke hi vumba, leri hi ku ya hi vativi va sayense ri nga na magidi-gidi ya malembe hi vukhale, leri ri tikombaka ri ri ra nkarhi lowu vanhu a va ha ku sungula ku aka endhawini leyi. Sweswinyana, ka ha ku tirhisiwa thekinoloji ya manguva lawa leswaku ku kambisisiwa khuwana leri. Vativi va sayense va hlamarisiwe hi ku kuma tikhemikhali ta khale endzeni ka rona leti nga vumbhoni bya ku endliwa ka vhinyo.

Bibele na yona yi swi veka erivaleni leswaku ku sukela eminkarhini ya khale vhinyo, byalwa ni swakunwa swin’wana swa xihoko a swi nwiwa. (Genesa 27:25; Eklesiasta 9:7; Nahume 1:10) Ku fana na swakudya swin’wana, Yehovha u hi nyika nhlawulo wa munhu hi yexe—ku nwa swakunwa swa xihoko kumbe ku ka hi nga nwi. Hakanyingi Yesu a a nwa vhinyo loko a ri eku dyeni ka swakudya. Yohane Mukhuvuri a nga nwi byalwa.—Matewu 11:18, 19.

Bibele yi ala ku nwa ku tlula mpimo. Vudakwa i xidyoho eka Xikwembu. (1 Vakorinto 6:9-11) Hi ku pfumelelana ni leswi, Timbhoni ta Yehovha a ti pfumeleli na un’we loyi a nga xidakwa lexi nga hundzukiki leswaku a tama a ri endzeni ka vandlha ra Vukreste. Lava va nga evandlheni lava hlawulaka ku nwa swakunwa swa xihoko va fanele va swi endla hi ku ringanisela.—Tito 2:2, 3.

Langutelo Leri Nga Riki Ra Xikwembu

Vanhu vo tala namuntlha a va na langutelo ra Xikwembu hi swakunwa swa xihoko. Swa olova ku vona leswaku Sathana u hlohlotela ku tirhisiwa ka xitirhisiwa lexi xa khale hi ndlela yo biha. Hi xikombiso, eswihlaleni swa le Pacific Dzonga, i ntolovelo eka vavanuna leswaku va hlengeletana va nwa byalwa byo tala swinene bya ku tiendlela ekaya. Swiendlakalo leswi swi nga ha heta tiawara to hlaya naswona swi endliwa ko tala—vavanuna vo tala va tipeta eka mukhuva lowu siku rin’wana ni rin’wana. Van’wana va swi teka swi ri xiphemu xa ndhavuko wa vona. Minkarhi yin’wana va nwa byalwa ni swakunwa swin’wana swa xihoko ematshan’weni ya—kumbe va engetela eka—byalwa bya ku tiendlela ekaya bya kwalaho. Hakanyingi vuyelo byi va ku dakwa.

Etikweni rin’wana ra le Pacific, ku nwa swakunwa swa xihoko hi ku ringanisela a swi tiviwi eka vavanuna. Hi nawu lowu tolovelekeke, loko va nwa, va nwela ku pyopyiwa. Hi ntolovelo, ntlawa wa vavanuna wa hlangana hi siku ra muholo ivi va xava mabokisi ya byalwa lama ha rin’we ri nga na mabodlhela ya 24. Va tshika ku nwa loko byalwa byi herile. Hikwalaho ka sweswo swi tolovelekile ku vona swidakwa kun’wana ni kun’wana.

Swakunwa swo fana na vhinyo leyi virisiweke hi mafi ya ncindzu ni byalwa byin’wana lebyi endliwaka kwalaho byi nwiwa ngopfu ematikweni ya le Afrika. Eka vanhu van’wana ndhavuko wu lava leswaku swakunwa swa xihoko swi nwiwa loko ku hungasiwa vaendzi. Muendzeriwa loyi a nga na malwandla hi ntolovelo u nyika muendzi wakwe swakunwa leswi tlulaka leswi a nga kotaka ku swi nwa. Endhawini yin’wana, ntolovelo hi leswaku ku vekiwa 12 wa mabodlhela emahlweni ka muendzi un’wana ni un’wana.

Tikhamphani to tala ta Majapani ti lulamisela vatirhi va tona maendzo hi mabazi. Ku fambiwa na swakunwa swo tala swa xihoko, naswona ku khutaziwa vudakwa. Man’wana ya maendzo ya tikhamphani leti ma teka masiku mambirhi kumbe manharhu. Hi ku ya hi magazini wa le Japani, Asiaweek, “ku sukela eka varimi va rhayisi ku ya eka van’watipolitiki lava fumeke, xiringaniso xa vununa hi ntolovelo xi pimiwa hi byalwa byo tala lebyi a nga byi nwaka.” Ku ni mboyamelo lowu fanaka ematikweni man’wana ya le Asia. Asiaweek yi vula leswaku “vanhu va le Korea Dzonga sweswi va nwa swakunwa swa xihoko ku tlula vanwi vahi na vahi emisaveni hinkwayo.”

Ku nwa byalwa byo tala hi nkarhi wun’we swi hundzuka mukhuva lowu andzaka etimbaleni ta swikolo swa le henhla eUnited States. Hi ku ya hi The Journal of the American Medical Association, “vunyingi bya vanwi va byalwa byo tala hi nkarhi wun’we a va tivoni va ri vanwi lava nga na xiphiqo.”a Leswi a swi fanelanga swi hi hlamarisa hikuva ematikweni yo tala vuhaxi bya mahungu byi hlohlotela ku nwa tanihi ndlela yo tshubula swilo, ya ximanguva lawa ni leyi nga ya xiyimo xa le henhla. Hakanyingi vuxisi lebyi byi hlasela lavatsongo hi ku kongoma.

EBritain ku nwiwa ka byalwa ku andzisiwe kambirhi enkarhini wa malembe ya 20 naswona ku nwiwa ka byala byo bava ku andzisiwe kanharhu. Lava va nwaka va sungula va ha ri vatsongo naswona vavasati lava nwaka va engeteleka ku tlula rini na rini. Ku ni mimboyamelo leyi fanaka ematikweni ya le Yuropa Vuxa ni le Latin America. Leswi swi kandziyisiwa hi nhlayo leyi tlakukaka ya vundzendzele ni ya timhangu ta mimovha leti fambisanaka na vudakwa. Swi le rivaleni leswaku ku na ku andza loku nga erivaleni ka ku tirhisiwa ka xihoko hi ndlela yo biha emisaveni hinkwayo.

I Ku Nwa Ku Fikela Kwihi Loku Vuriwaka Ku Nwa Ku Tlula Mpimo?

Vonelo ra Bibele ra swakunwa swa xihoko ra ringanisela. Matsalwa ma vula leswaku vhinyo i nyiko leyi humaka eka Yehovha Xikwembu “le’yi ṭakisaka mbilu ya munhu.” (Pisalema 104:1, 15) Hi tlhelo lerin’wana, loko yi sola ku nwa ku tlula mpimo, Bibele yi tirhisa marito “ku pyopyiwa,” “makolo, ni ku va swilovekelo,” ‘ku tinyiketela ebyalweni,’ ni ku va “mahlonga ya byalwa.” (Luka 21:34; 1 Petro 4:3; 1 Timotiya 3:8; Tito 2:3) Kambe i ku nwa ku fikela kwihi loku vuriwaka ku “tinyiketela ebyalweni”? Xana Mukreste a nga swi tivisa ku yini leswaku langutelo ra Xikwembu hi rihi hi swakunwa swa xihoko?

A swi nonon’hwi ku vona vudakwa. Vuyelo bya kona byi hlamuseriwa eBibeleni hi marito lawa: “I mani loyi a nga ni khombo? I mani loyi a vilelaka? I mani loyi a nga ni timholovo? I mani loyi a karhatekeke? I mani loyi a nga ni timbanga handle ka xivangelo? I mani loyi a tshwukeke mahlo? Hi lava va tshamelaka ku nwa vhinyo, lava va hlotaka vhinyo leyi pfanganisiweke. . . . Mahlo ya wena ma ta vona swilo swo hlamarisa, ni mbilu ya wena yi ta vulavula swilo leswi hombolokeke.”—Swivuriso 23:29-33, NW.

Xihoko xo tala xi nga vangela mpfilumpfilu, mijamujamu, ku titivala ni mavabyi man’wana ya mianakanyo ni ya miri. Loko munhu a pyopyiwe hi xihoko a nga ha tsandzeka ku lawula mahanyelo yakwe, a tivavisa ni ku vavisa van’wana. Swidakwa swi tiviwa hi hanyelo leri vangelaka ku hlekuriwa, leri humeke ndleleni kumbe ku tikhoma loko biha.

Ku nwa ku fikela laha munhu a dakwaka xikan’we ni vuyelo bya kona lebyi boxiweke laha henhla, handle ko kanakana i ku nwa ku tlurisa mpimo. Hambiswiritano, munhu a nga ha va a nga ringaniseli kambe ehandle a nga vonaki leswaku u pyopyiwile. Hikwalaho mhaka ya leswaku munhu u nwe ku tlurisa mpimo hakanyingi ku tshama ku ri karhi ku kanetaniwa hi yona. Hi kwihi ku hambana exikarhi ka ku ringanisela ni ku nwa ku tlula mpimo?

Hlayisa Vuswikoti Bya Wena Bya Ku Ehleketa

Bibele a yi hi vekeli mpimo hi ku hi nyika tiphesente ta xihoko lexi fanelaka ku va engatini kumbe hi tindlela tin’wana. Ku tikhoma malunghana ni xihoko ka hambana hi ku ya hi vanhu. Kambe misinya ya milawu ya Bibele yi tirha eka Vakreste hinkwavo naswona yi nga hi pfuna leswaku hi va na mavonelo ya Xikwembu hi swakunwa swa xihoko.

Yesu u te, nawu wo sungula i ku “rhandza Hosi Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.” (Matewu 22:37, 38) Xihoko xi khumba miehleketo hi ku kongoma naswona ku nwa ku tlurisa mpimo swi ta lwisana ni ku yingisa ka wena nawu lowukulu ku yi tlula hinkwayo. Swi nga kavanyeta matimba ni langutelo lerinene, vuswikoti bya ku tlhantlha swiphiqo, vuswikoti bya ku tikhoma ni matirhelo man’wana ya nkoka ya miehleketo. Matsalwa ma hi tsundzuxa: “Hlayisa vutlhari ni ku twisisa. Ŝi ta v̌a v̌utomi e moyeni wa wena, ni ŝibombiso e nhaṅwini ya wena.”—Swivuriso 3:21, 22.

Muapostola Pawulo u khutaza Vakreste a ku: “Mi nyiketa vutomi bya n’wina hinkwabyo, byi va mhamba leyi hanyaka, leyi hlawulekeke, leyi amukelekaka eka Xikwembu; hi wona magandzelele ya n’wina ya xiviri [hi matimba ya ku anakanya, NW].” (Varhoma 12:1) Xana Mukreste a nga ‘amukeleka eka Xikwembu’ loko a nwa xihoko ku fikela laha a lahlekeriwaka hi ‘matimba yakwe ya ku anakanya’? Hi ntolovelo xinwi lexi nga ringaniseliki xi tolovela ku nwa xihoko hi laha ku engetelekeke hakatsongo-tsongo. A nga ha titwa onge ku nwa ku tlula mpimo—eka yena—ku le hansi ka xiringaniso xa vudakwa. Kambe a nga ha va a ri eku hlakuleleni ka ku hanya hi xihoko ku nga nchumu lowu nga lulamangiki. Xana munhu wo tano a nga nyiketa vutomi byakwe “byi va mhamba leyi hanyaka, leyi hlawulekeke”?

Loko u nwa swakunwa swa xihoko lerova ku kavanyeteka “vutlhari ni ku twisisa” ka wena tanihi Mukreste, swi vula leswaku u nwe xihoko lexi tlulaka mpimo.

I Yini Lexi Lawulaka Langutelo Ra Wena Hi Xihoko?

Mukreste u fanele ku xiya loko langutelo rakwe hi ku nwa ri nga kuceteriwi hi mboyamelo lowu tolovelekeke kumbe hi mindhavuko. Loko swi ta eka swakunwa swa xihoko hakunene a wu nge lavi leswaku ku hlawula ka wena ku sekeriwa eka mimboyamelo ya ndhavuko kumbe eka vuxisi bya vuhaxi bya mahungu. Loko u ri karhi u xiyaxiya mikhuva ya wena, tivutise, ‘Xana mukhuva wa mina wa ku nwa wu kuceteriwa hi leswi swi amukeriwaka hi vanhu? Kumbe ku nwa ka mina ku lawuriwa hi misinya ya milawu ya Bibele?’

Hambileswi Timbhoni ta Yehovha ti nga lwisaniki na mindhavuko, ta swi xiya leswaku Yehovha u venga mikhuva yo tala leyi namuntlha yi amukeriwaka swinene. Vanhu van’wana va amukela ku susiwa ka nyimba, ku pomperiwa ngati, vusodoma kumbe ku teka tshengwe. Hambiswiritano Vakreste va endla hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu eka swilo leswi. Ina, langutelo ra Xikwembu ri ta susumeta Mukreste ku venga mikhuva yo tano ku nga khathariseki leswaku hi ndhavuko ya amukeriwa kumbe a yi amukeriwi.—Pisalema 97:10.

Bibele yi vulavula hi “leswi tsakeriwaka hi vamatiko,” leswi katsaka “ku pyopyiwa” ni “ku va swilovekelo.” Rito “swilovekelo” ri ni mongo wa ku hlengeletana loku a ku endliwa hi xikongomelo-nkulu xa ku nwa swakunwa swa xihoko swo tala. Swi vonaka onge eminkarhini ya Bibele, van’wana lava a va tinyungubyisa hi leswaku va swi kota ku nwa byalwa byo tala kambe byi nga va pyopyi, va ringete ku bombisela van’wana, va nwa ku va tlula kumbe va ringeta ku vona loyi a nga nwaka ku tlula van’wana. Muapostola Petro u hlamusela leswi byi ri ‘vusopfa lebyi bya ku tlurisa mpimo’ lebyi Vakreste lava hundzukeke va nga ha hlanganyeliki eka byona.—1 Petro 4:3, 4.

Xana swi nga twala loko Mukreste a amukela langutelo ra leswaku a swi na mhaka leswaku u nwela kwihi, rini kumbe u nwe ku fikela kwihi, ntsena loko a nga pyopyiwanga? Hi nga ha vutisa, Xana rero i langutelo ra Xikwembu? Bibele yi ri: “Hambi ma dya, hambi ma nwa, hambi mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu.” (1 Vakorinto 10:31) Ntlawa wa vavanuna lowu hlanganaka leswaku va nwa laha ku nwaka mani na mani, swi nga endleka va nga dakwi hinkwavo, kambe, xana mukhuva wa vona wu ta tisa ku dzuneka eka Yehovha? Bibele ya tsundzuxa: “Mi nga landzi hanyelo ra nguva leyi, kambe mi pfumela ku hundzuka mi va vantshwa emiehleketweni ya n’wina, mi ta kota ku twisisa leswi ku rhandza lokunene ka Xikwembu, loku nkhensekaka ni ku hetiseka, ku nga swona.”—Varhoma 12:2.

Papalata Ku Khunguvanyisa Van’wana

Lexi tsakisaka, hakanyingi mindhavuko leyi amukelaka ku nwa ku tlula mpimo, a yi swi amukeli loko loyi a nwaka ku tlula mpimo a tivula munhu wa Xikwembu. Exitikwanini xin’wana xa le Pacific Dzonga, munhu loyi a nga muhlaleri u te: “Ndza mi xixima vanhu ndzi n’wina. Mi chumayela ntiyiso. Ntsena xiphiqo lexi hi xi vonaka hi leswaku vavanuna va ntlawa wa n’wina va nwa ngopfu xihoko.” Ku vikiwa leswaku vanhu lava a va nga dakwanga, kambe swoleswo a swi xiyiwanga hi vunyingi bya vanhu. Vahlaleri va nga ha hatlisela ku fikelela makumu ya leswaku Timbhoni ta dakwa na tona ku fana ni van’wana vavanuna lava tshamelaka ku nwa. Xana mutirheli wa Mukreste la tshamelaka ku nwa a nga va ni langutelo lerinene ivi a hetisisa vutirheli bya yena bya le rivaleni a nga chavi?—Mintirho 28:31.

Xiviko lexi humaka etikweni rin’wana ra le Yuropa xi kombisa leswaku minkarhi yin’wana vamakwerhu van’wana va xisati ni va xinuna va fika eHolweni ya Mfumo va ri na risema ro kariha ra xihoko loko va hefemula. Leswi swi karhate mapfalo ya van’wana. Bibele ya tsundzuxa: “Swi sasekile loko u nga dyi nyama kumbe u nga nwi vhinyo, ni loko u titsona xilo xihi ni xihi lexi nga vangelaka makwenu ku khunguvanyeka.” (Varhoma 14:21) Langutelo ra Xikwembu hi swakunwa swa xihoko ri ta susumeta Mukreste la wupfeke leswaku a anakanyela mapfalo ya van’wana, hambiloko swi vula ku tshika ku nwa xihoko ehansi ka swiyimo swo karhi.

Vakreste Hinkwavo Va Fana

Lexi khomisaka gome, misava leyi yi hlundzukise Yehovha hi ku swi tirhisa hi ndlela yo biha swilo leswinene leswi a swi nyikeke vanhu, ku katsa ni swakunwa swa xihoko. Mukreste un’wana ni un’wana u fanele a lwela ku papalata malangutelo lama nga riki ya Xikwembu lama tolovelekeke. Xisweswo vanhu va ta “v̌ona ku hambana lo’ku nga kona e ka l’a lulameke ni lo’wo biha, ni ka l’a tirelaka Šikwembu ni l’a nga ši tireliki!”—Malakiya 3:18.

Loko swi ta eka swakunwa swa xihoko “ku hambana” exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha ni vanhu va misava ku fanele ku vonaka. Ku nwa swakunwa swa xihoko a hi xilo xa nkoka evuton’wini bya Vakreste va ntiyiso. A va pimi nkoka wa vona hi mpimo wa xihoko lexi va nga xi nwaka, va tiveka ekhombyeni ra ku dakwa; kumbe va pfumelela swakunwa swa xihoko swi onha kumbe swi kavanyeta ku tirhela ka vona Xikwembu hi mimoya-xiviri ni hi miehleketo ya vona leyi baseke.

Ti ri ntlawa, Timbhoni ta Yehovha ti na langutelo ra Xikwembu hi swakunwa swa xihoko. Xana ku vuriwa yini hi wena? Un’wana ni un’wana wa hina a nga tshembela eka mikateko ya Yehovha loko hi ri karhi hi landzela xileriso xa Bibele xa “ku tshika ku hanya ehandle ka Xikwembu ni ku navela swa misava, kutani hi hanya emisaveni leyi hi ku tikhoma, ni ku lulama, ni vukhongeri.”—Tito 2:12.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Yingisa Varhandziwa Va Wena

Munhu loyi a nwaka handle ko ringanisela swi n’wi tekela nkarhi ku xiya leswaku u na xiphiqo. Maxaka, vanghana ni vakulu va Vakreste a va fanelanga va kanakana ku pfuna varhandziwa va vona lava tsandzekaka ku tikhoma. Hi hala tlhelo, loko varhandziwa va rila hi ndlela leyi u nwaka xihoko ha yona, va fanele va ri na xivangelo lexi twalaka xo rila. Yingisa leswi va swi vulaka.—Swivuriso 19:20; 27:6.