Xihoko—Hi Rihi Langutelo Ra Vukriste Ra Xona?

“MAKHOMBO i ya mani šana? Yoo! mina! i ŝa mani? Timholov̌o i ta mani? Mikosi i ya mani? V̌untŝaka i bya mani? I ya mani mahlo yo tŝhuka? I ŝa la’v̌a tolov̌elaka ku nwa.” (Swivuriso 23:29, 30) Ina, Bibele yi vula leswaku swakunwa leswi nga ni xihoko swi nga tswala mimbuyelo yin’wana leyo biha ngopfu: mihahamo, mahanyelo ya tingana, ku tikhoma ka mianakanyo leyi pfilunganeke, ku pfilungana ka rihanyo, swiphiqo swa ndyangu hambi byi ri vusweti.

Xiya leswaku tsalwa leri ri nga laha henhla ra Bibele ri vulavula hi lava va “tolov̌elaka ku nwa” vhinyo, swidakwa swa nkarhi na nkarhi! Eka vanhu vo tano, xihoko xi fana ni chefu, hakanyingi xi vanga mimbuyelo leyikulu ya nyama ni ya mianakanyo. (Swivuriso 23:32-35) Swilovekelo swi nga lahlekeriwa hi ku tikhoma ivi swi sungula ku endla swilo leswi a swi ta va ni tingana ha swona hi ntolovelo. Xisweswo Bibele ya tsundzuxa: “U nga tolov̌eli munwi wa byalwa, ni v̌adyi v̌a tinyama; hikuv̌a šidakwa ni wa makolo v̌a tiv̌angela v̌usiwana; ku ranḍa v̌urongo i ku tifunengeta hi ŝitlakati.” (Swivuriso 23:20, 21) Vudakwa nakambe bya katsiwa exikarhi ka “mintirho ya nyama,” leyi nga sivelaka munhu ku nghena eMfun’weni wa Xikwembu.—Vagalatiya 5:19, 21; 1 Vakorinto 6:10.

‘A Hi Vutlhari’—Eka Vamani?

Xana leswi swi vula leswaku xihoko xa siveriwa hi laha ku heleleke eka Vakriste? Ku vuriwa yini hi ku tivulela ka mufundhisi, la boxiweke eka xihloko lexi hundzeke, kumbexana loku sekeriweke eka Swivuriso 20:1, leswaku “vanhu lava tlhariheke a va nwi vhinyo nikatsongo.” King James Version yi nyikela ndzimana leyi hi ndlela leyi: “Vhinyo i musandzi, ku nwa ngopfu ku tlhontlha vukari: naswona hinkwavo lava tinyiketelaka swona a va na vutlhari.” Nakambe, Bibele a yi soli lava va nwaka vhinyo, kambe, ematshan’wini ya sweswo, lava va kanganyisiwaka hi yona! “La’v̌a tolovelaka ku nwa” na ‘swilovekelo swa vhinyo’—lava hi vona lava nga ‘tlharihangiki.”

Nakambe, xiya Esaya 5:11, 22. Tindzimana leti ti hlayekisa leswi: “Va ni khombo la’v̌a v̌inḍukaka e ku ṭuṭumela ŝakunwa le’ŝi pyopyisaka, ni la’v̌a hitekaka ni v̌usiku, v̌a hisiwa hi vinyo. V̌a ni khombo la’v̌a nga ni matimba e ku nweni ka vinyo ni la’v̌a nga ni matimba e ku kanḍeleni ka byalwa.” I yini lexi Esaya a xi solaka? Xana a hi ku nwa ku tlurisa mpimo, hi leswaku, ku nwa ku sukela ‘hi mahlamba-ndlopfu’ ku kondza ku va ‘vusiku lebyikulu’?

Malandza lama tshembekaka ya Xikwembu—ku fana na Abrahama, Isaka na Yesu—va vikiwa tanihi lava va nwaka vhinyo, hi ku ringanisela. (Genesa 14:18; 27:25; Luka 7:34) Bibele yi tlhela yi boxa vhinyo exikarhi ka mikateko leyi humaka eka Yehova. (Genesa 27:37; Deuteronoma 11:14; Esaya 25:6-8) Bibele yi komba ni leswaku vhinyo hi ku ringanisela yi nga va ni mimbuyelo leyi pfunaka. Vhinyo ‘yi tsakisa mbilu ya munhu,’ ku vule mupisalema. (Psalma 104:15) Muapostola Pawulo u bumabumele Timotiya a ku: “U nga ha nwi mati [lama thyakisiweke] ntsena, kambe nwana vhinyonyana, hi leswi u karhatekaka endzeni ka wena ni ku tala ku va ni switlhavatlhava emirini.”—1 Timotiya 5:23.

I Ntsutsu Wa Vhinyo Kumbe I Wa Madiriva?

Van’wana va vula leswaku “vhinyo” leyi ku vulavuriweke ha yona etindzimaneni to tala ta Bibele eku sunguleni a ku ri ntsutsu wa madiriva. Hambi swi ri tano, Cyclopedia ya McClintock na Strong, yi hi tsundzuxa leswaku “Bibele a yi nyiki ku hambana exikarhi ka tivhinyo leti dakwaka ni leti nga dakwiki—a yi kombeteli kumbe ku amukela ku hambana ko tano.” Ku pfumelelana ni leswi, eBibeleni “vhinyo” yi kombisiwa yi ri xakunwa lexi dakwaka naswona yi fambisana ni ‘xakunwa lexi karihaka.’—Genesa 9:21; Luka 1:15; Deuteronoma 14:26; Swivuriso 31:4, 6.

Lexi tsakisaka, singita ro sungula ra Yesu a ku ri ku hundzula mati ya va vhinyo. Mhaka ya Bibele yi ri: “Mufambisi wa nkhuvo a nantswa . . . vhinyo; kambe a a nga tivi laha yi humaka kona, . . . kutani a vitana muteki, a ku ka yena: Vanhu hinkwavo va toloverile ku humesa vhinyo leyo nandziha eku sunguleni, kutani loko ku nwiwile swinene, va humesa leyo ka yi nga nandzihi ngopfu; kambe wena u hlayisile vhinyo leyo nandziha ku fikela sweswi!” (Yohane 2:9, 10) Ina, “vhinyo leyo nandziha” leyi Yesu a yi humeseke a yi ri vhinyo ya xiviri.

Hakunene, varhangeri lava tivonaka vululami va vukhongeri esikwini ra Yesu va n’wi sorile hikwalaho ko nwa vhinyo minkarhi yin’wana. Yesu u te: “Hikuva Yohane Mukhuvuri ú tile a nga dyi swakudya, a nga nwi vhinyo, kutani mi ku: ‘U ni rihuhe.’ N’wana-wa-Munhu ú tile a dya, a nwa, kutani mi ku: ‘Langutani, munhu wa makolo hi loyi, wa xidakwa!’” (Luka 7:33, 34) I yini lexi a xi ta va xi ve yinhla leyi hambanisaka exikarhi ka ku nwa ka Yesu ni ku nga nwi ka Yohane loko Yesu a nwe ntsutsu wa madiriva lowu nga hava xihoko ntsena? Tsundzuka, ku vuriwe ha Yohane leswaku “a nga ka a nga nwi vhinyo ni byalwa.”—Luka 1:15.

Entiyisweni, Yesu a nga ku solanga ku nwa swakunwa leswi nga ni xihoko hi ku ringanisela. Esikwini rakwe ku nwa vhinyo a ku ri xiyenge xa ku tlangela Paseka.a Naswona vhinyo ya xiviri yi hambetile yi va xiyenge xa Xilalelo xa Hosi, lexi xi siveke Paseka.

Ku Avanyisa Ka Laveka

Kutani Bibele a yi ku siveli ku nwa swakunwa leswi nga ni xihoko. Etimhakeni to tala, ku nwa xakunwa lexi nga ni matimba kumbe ku xi tshika i mhaka ya kungu ra munhu hi xiyexe. Hambi swi ri tano, Bibele yi sola swinene vudakwa, kun’we ni makolo: “U nga tolov̌eli munwi wa byalwa . . . hikuv̌a šidakwa ni wa makolo v̌a tiv̌angela v̌usiwana.” (Swivuriso 23:20, 21) Xisweswo, hinkwerhu hi fanele ku kombisa ku ringanisela ni ku tikhoma. “Mi nga nwi vhinyo yi mi pyopya, hikuva swi vanga vundendele, kambe ematshan’wini ya sweswo mi tala Moya.” Tsundzuka, ku tikhoma hi wun’wana wa mihandzu ya moya wa Xikwembu.—Vaefesa 5:18; Vagalatiya 5:19-23.

Hakunene, munhu a nga fanelanga ku dakwa leswaku a nghenela swiphiqo hi xihoko. Xibukwana lexi humesiweke hi U.S. National Institute on Drug Abuse xa hi tsundzuxa: “Loko munhu a nwile, xihoko xa godzombela hi ku tirhisa fambiselo ro gaya eminsiheni ya ngati ivi xi fikelela byongo hi ku anghwetla. Xi sungula ku nonokisa swirho swa byongo leswi lawulaka ku anakanya ni nsusumeto. Munhu u titwa a siveriwe kantsongo, a ntshunxekilenyana.” Ku titwa loku ka “ku siveriwa kantsongo” ku nga nghenisa munhu eka makhombo ya mahanyelo.

Khombo rin’wana ri va kona loko ku tiwa eku chayeleni. Hi ku ya hi mimpimanyeto yin’wana, le United States ntsena 25 000 wa vanhu hi lembe va dlayiwa etimhangwini leti vangiwaka hi vachayeri lava dakweke. Entiyisweni, vo tala va yi tsongahata swinene ndlela leyi xihoko xi nga onhaka minsiha ya vona swinene ha yona. Kambe Vakriste va languta vutomi tanihi nyiko leyi humaka eka Yehova. (Psalma 36:9) Xana swi nga va leswi pfumelelanaka ni langutelo leri leswaku munhu a veka vutomi bya yena n’wini ekhombyeni, na lebyiya bya van’wana, hi ku chayela loko minsiha yakwe yi tsongahatiwile hi xihoko? Xisweswo, Vakriste vo tala va kunguhate ku ka va nga xi khumbi xihoko nikantsongo loko va fanele ku chayela.

Mukriste nakambe u khathalela vuyelo bya ku nwa kakwe eka van’wana. Handle ko kanakana leyi hi yona mhaka leyi valanguteri va Vukriste, malandza ya vutirheli ni vavasati lava kuleke hinkwavo va khutaziwaka ku ka va nga tinyiketeli ‘ebyalweni.’ (1 Timotiya 3:2, 3, 8; Tito 2:2, 3) Hambi leswi munhu un’wana a nga ha vonakaka a amukela swakunwa leswi dakwaka swinene, u ni vukheta leswaku a ringanisela eku nweni kakwe leswaku a nga kuceteli un’wana hi ndlela yo hoxa, naswona a nga tikarhateli ku sindzisa xihoko eka un’wana loyi a nga swi tsakeriki ku nwa. Nakambe Bibele yi ri: “Swi sasekile loko u nga dyi nyama, kumbe u nga nwi vhinyo, ni loko u titsona xilo xihi na xihi lexi nga vangelaka makwenu ku khunguvanyeka.”—Varhoma 14:21.

Swiyimo swin’wana swi nga ha lava ku tshika ku nwa. Xiya ku tika emirini. International Herald Ttibune (nkandziyiso wa Paris) wu tshahe dyondzo leyi endliweke le Yunivhesiti ya Nwalungu wa Carolina (U.S.A.) ivi yi vika leswaku “mhangu yin’wana ya ku va xilovekelo eku sunguleni ka ku tika emirini yi nga ha vanga ku vaviseka lokukulu ka nyama ni ka mianakanyo eka n’wana la kulaka.” Vavasati va fanele ku kambisisa swinene makhombo yo tano lama kotekaka ya ku nwa enkarhini wa ku tika emirini.

Lava va nga ni matimu ya vudakwa kumbe mboyamelo wa ku ka va nga ringaniseli va nga ha swi kuma swi antswa ku tshika ku nwa hi laha ku heleleke.b Hi ku fanana swi nga ha antswa ku papalata ku nwa emahlweni ka munhu loyi a rhandzaka xihoko ngopfu kumbe loyi ripfalo rakwe ri solaka ku nwa. Naswona ku nwa swakunwa leswi dakwaka emahlweni ka minhlangano ya Vukriste kumbe loko hi ri entirhweni wa le rivaleni wo chumayela a swi fanelanga. Valevhi va khale va veka xikombiso eka leswi hi ku swi tshika loko va ri entirhweni etempeleni.—Levitika 10:8-10.

Eku heteleleni, ku xixima ku fanele ku kombisiwa eka milawu ya tiko. Ematikweni man’wana xihoko xi siveriwa hi laha ku heleleke. Eka man’wana, xi siveriwa lavakulu lava nga ehenhla ka malembe yo karhi. Mukriste u hlayisa milawu yo tano ya “tihosi.”—Varhoma 13:1.

Kavula, ku nga khathariseki leswaku u ta nwa swakunwa leswi nga ni xihoko kumbe e-e kumbe swo tala ku fikela kwihi kumbe leswintsongo ku fikela kwihi leswi u nga ta swi nwa i makungu ya munhu hi xiyexe. Xikwembu xa kwetsimisiwa loko hi tirhisa vutlhari ni ku hlawula ndlela ya ku ringanisela hi ku swi rhandza. Manuku ke, landzelani ndlela leyi ya vutlhari leswaku “hambi ma dya, hambi ma nwa, hambi mi endla yini na yini,” mi ta endla “hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu.”—1 Vakorinto 10:31.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Mukriste a nga ha kunguhata ku tshika ku nwa swakunwa leswi nga ni xihoko hikwalaho ka ripfalo ra van’wana