U Nga Swi Kota Ku Dyondza Ririmi Rin’wana!

MIKE u ri: “I nchumu lowu tsakisaka swinene.” Phelps wa engetela: “I xin’wana xa swilo leswinene ku tlula hinkwaswo leswi ndzi swi endleke evuton’wini bya mina.” Havumbirhi bya vona va vulavula hi ntlhontlho lowu va langutaneke na wona wa ku dyondza ririmi rin’wana.

EMATIKWENI yo hambana-hambana emisaveni hinkwayo, vanhu va dyondza tindzimi tin’wana hikwalaho ka swivangelo swo tala—van’wana va dyondza hi ku swi rhandza, van’wana hikwalaho ka swa mabindzu kasi van’wana hikwalaho ka vukhongeri. Xalamuka! yi bule ni vanhu va nga ri vangani lava dyondzaka ririmi rin’wana. Swin’wana swa swivutiso leswi yi va vutiseke swona hi leswi, Xana swi njhani ku dyondza ririmi rin’wana se u kurile naswona, i yini leswi nga pfunaka munhu ku dyondza? Rungula leri landzelaka ri seketeriwe eka leswi va swi vuleke. Leswi va swi vuleke swi nga ha ku khutaza ni ku ku dyondzisa swo karhi, ngopfu-ngopfu loko u ri eku dyondzeni ka ririmi lerintshwa kumbe u ehleketa ku ri dyondza. Hi xikombiso, xiya swin’wana leswi lava ku buriweke na vona va vuleke leswaku i swa nkoka loko munhu a dyondza ririmi rin’wana.

Ku Lehisa Mbilu, Ku Titsongahata Ni Ku Pfumelelana Ni Swiyimo

Hambileswi vana lavatsongo va nga ha kotaka ku dyondza tindzimi timbirhi kumbe to tala hi nkarhi wun’we—hakanyingi hi ku yingisela loko vanhu van’wana va vulavula—kambe vanhu lavakulu swa va tikela ku dyondza ririmi rin’wana. Phela, va fanele va lehisa mbilu hikuva ku dyondza ririmi rin’wana swi nga ha teka nkarhi wo leha. Naswona leswi va tshamaka va khomekile, swi nga vula leswaku va fanele va pfa va tshika ku endla swin’wana leswi va faneleke va swi endla.

George u ri: “Ku titsongahata i swa nkoka. Loko wa ha dyondza ririmi, u fanele u tiyimisela ku vulavula ku fana ni n’wana naswona minkarhi yin’wana u khomiwa ku fana na yena.” Buku leyi nge How to Learn a Foreign Language yi ri: “U fanele u rivala hi xindzhuti xa wena loko u lava ku endla nhluvuko.” Xisweswo, u nga chavi ku endla swihoxo. Ben u ri: “Loko u nga endli swihoxo, swi vula leswaku a wu ri tirhisi hi xitalo ririmi leri u ri dyondzaka.”

U nga karhateki loko van’wana va ku hleka loko u endla swihoxo, hleka na vona! Kahle-kahle, siku rin’wana u ta rungulela van’wana hi swihoxo leswi u swi endleke, kutani mi hleka. U nga chavi ku vutisa swivutiso. Ku twisisa leswaku ha yini nchumu wo karhi wu vuriwa hi ndlela yin’wana swi ta ku pfuna leswaku u wu tsundzuka.

Hikwalaho ka leswi ku dyondza ririmi rin’wana swi katsaka ni ku dyondza ndhavuko wa kona, swi ta ku pfuna ku fambisana ni swiyimo, ni ku amukela mavonelo man’wana. Julie u ri: “Ku dyondza ririmi rin’wana swi ndzi pfunile ku vona leswaku ku ni tindlela to tala to vona ni ku endla swilo.” Naswona “a nga kona la antswaka ku tlula un’wana—va endla swilo hi tindlela leti nga faniki.” Jay yena u ri, “Endla matshalatshala yo vumba vunghana ni vanhu lava vulavulaka ririmi rero, naswona u tsakela ku va na vona.” I ntiyiso leswaku Vakreste va ta hlawula vanghana lavanene, lava vulavulaka ririmi leri tengeke. (1 Vakorinto 15:33; Vaefesa 5:3, 4) Jay u ya emahlweni a ku, “Loko va swi xiya leswaku wa va tsakela, u tsakela swakudya ni vuyimbeleri bya vona ni swin’wana, va ta ku rhandza.”

Loko u heta nkarhi wo tala u dyondza ni ku tirhisa ririmi rero, u ta ri tiva hi ku hatlisa. George u ri: “Hi dyondza ririmi ku fana ni ndlela leyi huku yi dyaka ha yona tindzoho—ha yin’we ha yin’we. Loko huku yi ri karhi yi jovolotela swi nga ha languteka onge a yi endli nchumu, kambe ya xurha hakatsongo-katsongo.” Bill, loyi a dyondzeke tindzimi to hambana-hambana tanihi murhumiwa, u ri: “A ndzi tshama ndzi ri ni nxaxamelo wa marito, naswona loko ndzi kuma xinkarhana, a ndzi ma hlaya.” Vo tala va kume swi pfuna ku dyondza hakatsongo-katsongo kambe nkarhi hinkwawo, ku ri ni ku lava ku dyondza swo tala hi nkarhi wun’we.

Ku ni switirhisiwa swo tala leswi nga pfunaka vanhu ku dyondza ririmi, ku katsa ni tibuku, leswi rhekhodiweke, makhadi lama nga ni swifaniso leswi fambisanaka ni marito ni swin’wana swo tala. Hambileswi ku nga ni switirhisiwa leswi hinkwaswo, vanhu vo tala va dyondza ku antswa etlilasini. Tirhisa ndlela hambi yi ri yihi leyi tirhaka eka wena. Kambe tsundzuka leswaku a ku na leswi tlulaka ku endla matshalatshala wena n’wini ni ku tiyisela. Kambe ku ni tindlela to dyondza leti olovaka ni ku tsakisa. Yin’wana ya tona i ku tiva leswi engetelekeke hi ririmi rero ni ndhavuko wa rona.

George u ri: “Loko se u tiva xisekelo xa ririmi rero ni maritonyana yo karhi, swi nga va swinene ku tshama endhawini leyi ku vulavuriwaka ririmi rero.” Barb u pfumelelana na yena, u ri, “Ku endzela tiko leri ku vulavuriwaka ririmi rero swi ku endla leswaku u ri twisisa kahle. Xa nkoka ngopfu, ku va eka ndhawu yoleyo swa pfuna leswaku u ehleketa hi ririmi lerintshwa. I ntiyiso leswaku vanhu vo tala lava lavaka ku dyondza ririmi rin’wana swi nga endleka swiyimo swi nga va pfumeleli ku rhurhela etikweni rin’wana.” Kambe u nga ha vulavula ni vanhu lava vulavulaka ririmi rero endhawini leyi u nga eka yona, naswona u tolovelana ni ndhavuko wa vona. Hi xikombiso, ku nga ha va ni tibuku kumbe minongonoko ya xiya-ni-moya ni thelevhixini leswi amukelekaka eka Mukreste hi ririmi rero. Lava vanhu lava vulavulaka ririmi rero kahle endhawini ya ka n’wina kutani u vulavula na vona. Buku leyi nge How to Learn a Foreign Language, yi ri: “Lexi pfunaka ngopfu i ku tshama u ri karhi u praktisa ririmi rero, kutani u ta ri tiva.”a

Ku Yima Ndhawu Yin’we

Loko u ya emahlweni u dyondza ririmi leri, minkarhi yin’wana u nga ha vona onge u yime ndhawu yin’we. Xana u nga endla yini? Xo sungula, titsundzuxe xivangelo lexi endleke leswaku u lava ku dyondza ririmi rero. Timbhoni ta Yehovha to tala ti dyondze ririmi rin’wana leswaku ti ta pfuna van’wana ku dyondza Bibele. Ku ehleketisisa hi pakani ya wena yo sungula swi nga ku tiyisa nhlana.

Xa vumbirhi, u nga languteli swo tala. Buku leyi nge How to Learn a Foreign Language yi ri: “U nge swi koti ku vulavula ku fana ni vini va ririmi. Xolexo a hi xona xikongomelo xa wena. Wena u lava ntsena leswaku vanhu va ririmi rero va ku twisisa loko u vulavula.” Xisweswo, ematshan’weni yo rilela leswaku a wu vulavuli ku fana ni leswi u vulavurisaka xiswona ririmi ra wena, tinyiketele eku vulavuleni kahle u tirhisa leswi u swi dyondzeke.

Xa vunharhu, languta lomu u endleke nhluvuko lowukulu kona. Ku dyondza ririmi rin’wana swi fana ni ku hlalela byanyi loko byi kula—a wu byi xiyi leswaku bya kula, kambe siku ni siku bya leha. Hilaha ku fanaka, loko u languta lomu u nga sungula kona, u ta swi xiya leswaku u endle nhluvuko hakunene. Papalata ku tifanisa ni van’wana. Nsinya wa nawu lowunene lowu u faneleke u wu landzela wu kumeka eBibeleni eka Vagalatiya 6:4. Yi ri: “Un’wana ni un’wana a a kombise leswi ntirho wa yena wu nga swona, kutani u ta va ni xivangelo xo khana malunghana na yena hi yexe, naswona ku nga ri hi ku tiringanisa ni munhu un’wana.”

Xa vumune, swi langute tanihi nchumu lowu nga ta teka nkarhi wo leha, kambe lowu vuyerisaka. Anakanya hi mhaka leyi: Xana n’wana wa malembe manharhu kumbe ya mune u njhani loko swi ta eka mhaka ya ku vulavula? Xana u tirhisa marito lama rharhanganeke ni swivulwa swo tika? Doo! Kambe, wa swi kota ku bula ni van’wana. Phela, hambi n’wana u teka malembe yo hlayanyana ku dyondza ririmi.

Xa vuntlhanu, ri tirhise swinene hilaha u nga kotaka hakona ririmi leri u ri dyondzaka. Ben u ri: “A swi vonaka onge ndzi yime ndhawu yin’we, loko ndzi nga ri tirhisi ririmi rero nkarhi ni nkarhi.” Hikwalaho, tirhisa rona loko u bula ni van’wana. Yana emahlweni u vulavula! Hi ntolovelo, swa karhata ku vulavula onge wa ha ri n’wana. Mileivi u ri: “Nchumu lowu ndzi tikelaka ngopfu hiloko ndzi tsandzeka ku vula leswi ndzi lavaka ku swi vula hi nkarhi wolowo. Kambe ku karhateka koloko ku nga ku khutaza leswaku u tiyisela.” Mike u ri: “A ndzi venga ku va eka xiyimo lexi a ndzi nga swi koti ku twisisa switori ni mafenya. Ndzi anakanya leswaku sweswo swi ndzi pfune ku tirha hi matimba leswaku ndzi ta kota ku hundza eka xiyimo xexo.”

Ndlela Leyi Van’wana Va Nga Pfunaka Ha Yona

Xana lava va kotaka ku vulavula ririmi rolero va nga pfuna njhani? Bill, loyi a tshahiweke eku sunguleni, u ri, “Vulavula hi ku nonoka kambe hi ndlela ya kahle, u nga vulavuli ku fana ni n’wana.” Julie u ri, “Lehisa mbilu, loko mudyondzi a khomeka u nga n’wi hetiseli xivulwa xa yena.” Tony yena u ri: “Vanhu lava tivaka tindzimi timbirhi a va tala ku vulavula na mina hi ririmi ra mina. Kambe sweswo a swi endla leswaku ndzi nga dyondzi hi ku hatlisa.” Xisweswo, van’wana lava dyondzaka ririmi va kombele vanghana va vona leswaku va vulavula na vona hi ririmi leri va ri dyondzaka hi minkarhi yo karhi ni ku va komba lomu va faneleke ku antswisa kona. Lava va dyondzaka ririmi rin’wana va va rhandza vanhu lava va va bumabumelaka swi huma embilwini hikwalaho ka matshalatshala ya vona. Hilaha George a swi vekaka hakona, “A ndzi nga ta swi kota loko a ndzi nga pfuniwanga ni ku khutaziwa hi vanghana va mina.”

Xana ku dyondza ririmi rin’wana swa pfuna? “Swa pfuna hakunene!” ku hlamula Bill, hilaha swi boxiweke hakona hala ndzhaku, Bill u kota ku vulavula tindzimi to hlaya. “Swi antswise mavonelo ya mina hi vutomi ni ku ndzi pfuna leswaku ndzi languta swilo hi tihlo rin’wana. Lexi tsakisaka ngopfu, i ku kota ku dyondza Bibele ni vanhu lava vulavulaka tindzimi leti ni ku va vona va amukela ntiyiso kutani va endla nhluvuko hi tlhelo ra moya, sweswo swi endla leswaku ku dyondza ririmi rin’wana ku va mhaka ya nkoka hakunene. Phela, munhu un’wana loyi a vulavulaka tindzimi ta 12 u tshame a ndzi byela a ku: ‘Ndzi navela onge loko a ndzi ri wena. Phela, tindzimi leti, mina ndzo ti dyondzela ku titsakisa ntsena kasi wena u dyondzela ku pfuna van’wana.’”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 11]

Ku navela ku pfuna van’wana i xikhutazo lexikulu eku dyondzeni ka ririmi rin’wana