Rifuwo—I Ra Vamani?
HI HANYA emisaveni leyi nga ni rifuwo. Xana swa ku tikela ku pfumela sweswo? Entiyisweni, matiko man’wana ma ni mali yo tala lerova a ma swi koti ku yi tirhisa hinkwayo. Ku ringanyetiwa leswaku swilo leswi misava yi swi endleke ku katsa ni vukorhokeri ni leswi endliweke hi lembe ra 2005, swi dye mali yo tlula R424 wa tibiliyoni. Mali yoleyo, loko yo averiwa vanhu lava tshamaka laha misaveni, munhu ha un’we la hanyaka a nga kuma R63 600. Naswona ntsengo lowu wa engeteleka.
Kambe, ku ehleketa hi rifuwo ra misava hinkwayo ku ngo va ku tlanga hi nkarhi. Hi ku ya hi buku ya sweswinyana ya Nhlangano wa Matiko, rifuwo ra vanhu vanharhu lava ganyeke ku tlula hinkwavo emisaveni, ri tlula rifuwo ra matiko ya 48 lama nga evuswetini lebyikulu ri hlanganisiwe hinkwaro. Naswona Nongonoko wa Nhluvuko wa Nhlangano wa Matiko wu vula leswaku vanhu va 2,5 wa tibiliyoni va hanya hi swimalana siku ni siku. Vanhu va timiliyoni va hanya hi rikoko ra xilondza naswona a va na wona mati yo nwa lama tengeke.
Le United States, vativi va timhaka leti khumbaka vanhu va le ku kambisiseni ka ntlawa wa vanhu lowu va vulaka leswaku wu le “kusuhi ni ku va swisiwana.” Ntlawa wolowo wu le kusuhi ni ku va evuswetini lebyikulu. Vanhu lava tlulaka 50 wa timiliyoni lava hanyaka kwalaho va tikuma va ri exiyin’weni xexo hambileswi tiko rero ri fuweke ngopfu.
Ha yini emisaveni hinkwayo, ku vekiwa mali yo tala etibanki kambe nguvu ya vusiwana yi funengete vanhu va timiliyoni? Ha yini vanhu vo tala swonghasi va nga kumi nchumu eka rifuwo leri engetelekaka swonghasi ra misava?
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 3]
Rifuwo ra vanhu vanharhu lava ganyeke ku tlula hinkwavo emisaveni, ri tlula rifuwo ra matiko ya 48 lama nga evuswetini lebyikulu ri hlanganisiwe hinkwaro
[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]
Vana lava tirhaka eka feme leyi yo endla switina va hola kwalomu ka R3,50 hi siku
[Xihlovo Xa Kona]
© Fernando Moleres/ Panos Pictures
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]
© Giacomo Pirozzi/Panos Pictures