Ha Yini Ku Ri ni Swisiwana Swo Tala Swonghasi eMisaveni Leyi Yi Nga Ni Rifuwo?

Ha Yini Ku Ri ni Swisiwana Swo Tala Swonghasi eMisaveni Leyi Yi Nga Ni Rifuwo?

YESU KRESTE u vule marito lawa hi lembe-xidzana ro sungula C.E.: “Swisiwana mi tshama mi ri na swona.” (Matewu 26:11) Ku sukela enkarhini wa Yesu ku ta fikela sweswi, swisiwana swi tshama swi tele. Kambe ha yini ku ri ni swisiwana swo tala swonghasi emisaveni leyi fuweke hi ndlela leyi?

Van’wana va ehleketa leswaku vanhu vo tiendla swisiwana hi ku endla swiboho swa vuhunguki. Swi nga ha endleka sweswo swi ri ntiyiso eswiyin’weni swin’wana. Lava va nghenaka ebyaleni hi nhloko, eka swidzidzirisi naswona va gembulaka, va nga ha lahlekeriwa hi rifuwo ra vona hi ku olova. Kambe a hi swisiwana hinkwaswo leswi nga lo tiendla.

Va tele lava heleriweke hi mintirho hikwalaho ka ku cinca ko karhi eka mabindzu. Vanhu vo tala lava tirhaka namuntlha va dyeriwe mali ya vona leyi va tivekeleke yona vutomi bya vona hinkwabyo hikwalaho ka ku durha ka swa vutshunguri. Naswona eka vanhu va madzana ya timiliyoni lava nga swisiwana ematikweni lama ha hluvukaka, vo tala va vona a va lo tiendla. Hakanyingi, ku hava lexi va nga xi endlaka leswaku va tikutsula evusiwaneni byebyo, hilaha mhaka leyi landzelaka yi kombisaka hakona.

Ku Dyondza eMatin’wini

Le ku sunguleni ka va-1930, misava a yi ri ekhombyeni lerikulu ra timali, nkarhi wolowo a wu vitaniwa Ku Hohloka Lokukulu Ka Ikhonomi. Etikweni rin’wana, vanhu va timiliyoni va heleriwe hi mintirho naswona mindyangu ya magidi-gidi yi lahlekeriwe hi makaya ya yona. Kambe, hi nkarhi lowu vanhu a va dlayiwa hi ndlala, van’wamapurasi a va halata masi yo tala naswona vatirhela-mfumo va sindzise van’wamapurasi ku dlaya swifuwo swa vona swa timiliyoni.

Ha yini ku tlangiwe hi swakudya swa risima swonghasi? Fambiselo ra ikhonomi a ri veke nawu wa leswaku swakudya swa le mapurasini ni swakudya swin’wana leswi kumekaka emapurasini, swi fanele swi xavisiwa leswaku ku endliwa mpindzulo. Masi, nyama ni mavele, a ku ri swakudya swa risima eka swisiwana. Kambe loko van’wamapurasi va tsandzeka ku xavisa swakudya sweswo hi mali leyi nga ta va nyika ntswalo, va swi cukumetile swakudya sweswo tanihi leswi a swi nga pfuni nchumu.

Ku pfuke mpfilumpfilu malunghana ni swakudya emadorobeni yo tala. Vanhu van’wana, hikwalaho ka leswi a va tsandzeka ku xavela mindyangu ya vona swakudya, a va swi phanga kunene va khome swibamu. Van’wana a va sika. Swilo leswi swi endleke eUnited States. Loko Ku Hohloka Lokukulu Ka Ikhonomi ka ha ku sungula, lava nga holiki mali yo nyawula va bakanyeriwe le kule hi fambiselo lerikulu ra ikhonomi. Ematshan’weni yo phamela vaaki hinkwavo swakudya, ndhawu yo tshama ni ntirho, a ri nga ri na mhaka ni swisiwana, rona a ro tilavela mali ntsena.

Swiyimo Swa Namuntlha

Misava yi tlhele yi hlula Ku Hohloka Lokukulu Ka Ikhonomi, naswona sweswi vanhu vo tala va languteka va fuwile ni ku va ni mali yo tala. Hambileswi namuntlha ku nga ni rifuwo ro tala, swisiwana swi tikuma swi handza etaleni. Swi tele ngopfu swiviko leswi vulavulaka hi ndlala ni vusweti ematikweni lama ha hluvukaka lerova vanhu vo tala se va karhele ni ku swi hlaya. Kambe, loko vahlapfa va tikuma va sika hikwalaho ka nyimpi, swakudya swi bola eswitolo hikwalaho ka leswi vafumi va lavaka leswaku ku endliwa leswi va swi lavaka eswitolo, naswona swiyimo swa mabindzu swi endla leswaku swakudya swi durha ngopfu, hi vona vuyelo bya fambiselo leri tsandzekaka ku sirhelela vanhu va rona. Fambiselo ra mabindzu ra misava a ri na mhaka ni vanhu va timiliyoni lava nga evusiwaneni.

Entiyisweni, ku hava fambiselo ra ikhonomi leri sunguriweke hi munhu leri koteke ku pfuna vanhu leswaku va hanya kahle. Emalembeni ya kwalomu ka 3 000 lama hundzeke, munhu loyi a a swi xiye kahle leswi endlekaka evuton’wini u fikelele xiboho lexi: “Mina yoloyi ndzi vuyile leswaku ndzi ta vona swiendlo hinkwaswo swa ku tshikilela leswi endliwaka ehansi ka dyambu, kutani waswivo, mihloti ya lava va tshikileriwaka, kambe a va nga ri na muchaveleri; naswona lava va va tshikilelaka a va ri ni matimba, lerova a va nga ri na muchaveleri.” (Eklesiasta 4:1) Ninamuntlha, laha ku nga ni rifuwo ro tala swinene, vanhu vo tala va ha dya rikoko ra xilondza.

Vanhu va timiliyoni, a va swi koti ku tiphula evusiwaneni. Kambe, van’wana vo tala va kume ndlela leyi humelelaka yo langutana ni swiphiqo swa vona swa timali. Naswona vanhu volavo, se va langutele vumundzuku lebyinene.

[Bokisi leri nga eka tluka 5]

Va Kayakaya

Ebukwini yakwe leyi nge, The Working Poor—Invisible in America, mutsari tlhelo muteki wa mahungu David K. Shipler, u hlamusela xiyimo xo biha xa ikhonomi lexi vanhu van’wana va le United States va langutaneke na xona, u ri: “Yindlu leyi nga khathaleriwiki kahle yi nga nyanyisa vuvabyi bya asma eka n’wana, leswi nga ta endla leswaku ku vitaniwa ambulense, leswi nga ta vanga xikweleti xa vutshunguri lexi va nga riki na mali ya ku xi hakela, leswi onhaka vito ra munhu a tiviwa tanihi loyi a nga hakeriki swikweleti, leswi endlaka leswaku a hakerisiwa mali yo tala ya ntswalo loko a lomba mali yo xava movha, kutani a boheka ku xava movha wo chipa lowu nga ha n’wi etlerisaka enhoveni, lowu endlaka leswaku a tsandzeka ku fika hi nkarhi entirhweni, kutani a nga hatli ku tlakusiwa ni ku hakeriwa mali yo nyawula entirhweni, kutani a tikuma a boheka ku tshama endlwini yoleyo ya vusiwana.” N’wana yoloye ni mana wakwe va tshama va langutane ni khombo, hambileswi va tshamaka etikweni leri fuweke emisaveni.

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Xana Makungu Yo Tlhantlha Swiphiqo Leswi Ma Pfuna?

Hi November 1993, endzeni ka muako wa hulumendhe le Washington, D.C., ntlawa wa vatirhela-mfumo a wu ri karhi wu tlhuvutsa xiphiqo lexikulu. Leswi a ku ri ni mali ya madzana ya magidi ya tidolara yo pfuna vanhu lava nga riki na makaya le United States, vatirhela-mfumo volavo a va lava tindlela to yi tirhisa ku pfuna vanhu volavo. Loko va ha vulavula, exitichini xa mabazi etlhelo ka xitarata xexo ku fike maphorisa, vatimi va ndzilo ni va xilamulela-mhangu. Ambulense a yi ri eku layicheni ka ntsumbu wa wansati un’wana loyi a a nga ri na kaya. U fele mahlweni ka hofisi ya Ndzawulo ya le United States ya Tindlu ni Nhluvukiso wa Madoroba, ku nga ndzawulo ya hulumendhe leyi tirhaka ku pfuna vanhu lava nga riki na makaya.

Hi ku famba ka nkarhi, mutsari wa mahungu wa The New York Times u bule ni un’wana wa vatirhela-mfumo volavo, loyi a vulavuleke hi nhlayo ya vatirhi va xilamulela-mhangu ni timovha leti a ti tile laha wansati luya a feleke kona: “Swa hlamarisa hakunene ku vona mpfuno wo tala swonghasi lowu munhu a wu kumaka loko a file—va tsandzeke ni ku n’wi tsongolela hi rintiho mpfuno wolowo loko a ha hanya.”

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Etindhawini to fana ni leti laha nyuku wa munhu wu fanaka ni wa mbyana wu ngo helela evoyeni, hi xiringaniso munhu u hola R100 hi n’hweti, naswona vatirhi va nga ha sindzisiwa ku tirha tiawara ta 70 hi vhiki

[Xihlovo Xa Kona]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4, 5]

Manana la nga muhlapfa swin’we ni vana vakwe vanharhu hi nkarhi wa Ku Hohloka Lokukulu Ka Ikhonomi

[Xihlovo Xa Kona]

Dorothea Lange, FSA Collection, Library of Congress