Ndzi Hete Malembe Ya 30 Ndzi Hundzuluxela eXihundleni

Hi ku vula ka Ona Mockutė

Hi April 1962, ndzi yisiwe ehubyeni ya le Klaipeda eLithuania leyi a yi lo mphaa hi vanhu, leswaku ndzi ya tengisiwa hikwalaho ko hehliwa hi ku endla ntirho lowu vaaki a va nga wu rhandzi. N’wexemu xa kona hi October ndzi khomiwile naswona ndzi hehliwa hi ku endla mintirho ya vukhongeri leyi a yi lwisana ni Mfumo wa Soviet. I nge ndzi mi hlamusela leswaku i yini leswi nga endla leswaku ndzi khomiwa hi ku landzelelana loko ndzi ri eku hundzuluxeleni ka minkandziyiso ya Timbhoni ta Yehovha exihundleni.

NDZI velekiwe hi 1930 evupela-dyambu bya Lithuania ekusuhi ni Lwandle ra Baltic. Loko manana a nga si ndzi veleka u khongelele leswaku loko ndzi kula u navela leswaku ndzi va nani. Kambe, u tshame a ndzi byela a ku: “A ndzi nge pfuki ndzi khongele emahlweni ka St. Peter kumbe swikwembu swin’wana swa hava.” Hi ku tiva sweswo, ndzi papalate ku khinsama ekerekeni hambileswi a ndzi khinsama emahlweni ka xihambano loko ndzi ri karhi ndzi ya ekaya ndzi huma exikolweni.

Endzhakunyana, hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava—ku sukela hi 1939 ku ya eka 1945—ndzi vone tihanyi leti nga hlamuselekiki leti nga ndzi khumba mbilu. Siku rin’wana hi nkarhi wa ku fuma ka Majarimani, a ndzi ri karhi ndzi rhwalela mihandzu emakhwatini ndzi ri na mhani-ntsongo. Hi vone migodi yimbirhi leyi a yi ri ni ngati leyi a ya ku halaka. Loko hi tsundzuka leswaku ntlawa wa Vayuda, ku katsa ni vanghana va mina va le xikolweni ku nga Tese na Sara a va ha ku dlayiwa, hi gimete hileswaku laha hi kona laha va nga lahliwa kona. Hi ku tsemeka nhlana, ndzi sungule ku huwelela ndzi ku: “Xikwembu, u lulame ngopfu! Kambe ha yini u pfumelela tihanyi to fana ni leti?”

Ndzi hete xikolo hi 1949 eKlaipeda ekusuhi ni le kaya naswona endzhaku ka sweswo ndzi ye emahlweni ni tidyondzo ta vuyimbeleri. Hi 1950 ndzi joyine ntlawa wa le xihundleni wa swichudeni leswi a swi lava leswaku ku cinciwa swo karhi eka swa tipolitiki, kambe marhengu ya hina a ma tlhaveriwanga hi dyambu hikuva mina swin’we ni vanghana va mina va 12 hi khomiwile. Loko ndzi ri ekhotsweni eKlaipeda ndzi hlangane ni Mbhoni ya Yehovha ro sungula.

Ndzi Dyondza Ntiyiso Wa Le Bibeleni

Ku tisiwe wansati un’wana exitokisini xa hina. Loko a nghena laha a hi ri kona, u fike a n’wayitela eka vanhwanyana va nkombo lava a va ri kwalaho. Ndzi n’wi tshinelerile kutani ndzi ku: “Wa ndzi hlamarisa, phela loko vanhu va khomiwa va hlundzuka kambe wena u tikomba u tsakile! Ndzi byele, swi te njhani leswaku u tikuma u ri laha?”

U te: “Hikwalaho ka ntiyiso.”

Ndzi tlhele ndzi n’wi vutisa ndzi ku: “I yini ntiyiso?”

Vito ra wansati loyi a ku ri Lydia Peldszus. A a huma eJarimani naswona a a khomiwe hikwalaho ko lwela ripfumelo rakwe tanihi Mbhoni ya Yehovha. Mina na yena hi bule swo tala hi Bibele. Ntiyiso wa le Bibeleni lowu Lydia a nga hi dyondzisa wona a wu cincanga vutomi bya mina ntsena kambe ni bya vavasati van’wana vanharhu lava a hi pfaleriwe na vona exitokisini xin’we.

Ndlela Leyi Vutivi Bya Mina Bya Bibele Byi Kuleke Ha Yona

Ndzi gweviwe ku tshama ekhotsweni malembe ya 25 hikwalaho ko nghenelela mintirho ya tipolitiki leyi lwisanaka ni mfumo wa Soviet, ku katsa ni malembe ya ntlhanu lawa a ndzi fanele ndzi ma heta ndzi ri evuchavela-hwahwa. Timbhoni leti ndzi nga hlangana na tona ekhotsweni swin’we ni leti ndzi nga hlangana na tona loko ndzi ri entirhweni etikampeni ta le Siberia, ti ndzi pfunile leswaku ndzi kurisa vutivi bya mina hi Xikwembu ni hi swikongomelo swa xona. Timbhoni teto ti xanisiwile hikwalaho ka ripfumelo ra tona, ku fana na Lydia.

Emalembeni wolawo ndzi yi tive kahle Bibele ndzi tlhela ndzi sungula ku byela van’wana hi tidyondzo leti a ndzi pfumela eka tona. Hambileswi a ndzi nga si wu kuma nkarhi wo kombisa ku tinyiketela ka mina eka Xikwembu hi ku khuvuriwa, vakhotsiwa-kulorhi swin’we ni valawuri va khotso a va ndzi teka ndzi ri Mbhoni ya Yehovha. Hi 1958, endzhaku ka loko ndzi tshame ekhotsweni malembe ya nhungu, ndzi ntshunxiwile. Ndzi tlhelele eLithuania, hambileswi rihanyo ra mina a ri nga tsakisi, a ndzi ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha.

Ndzi Sungula Ku Hundzuluxela Exihundleni

Timbhoni leti a ti sele eLithuania a ti nga talanga. Tin’wana a ti ri ekhotsweni kasi tin’wana a ti ri evuchavela-hwahwa eSiberia. Hi 1959, Timbhoni tin’wana timbirhi leti a ti ri eSiberia ti tlhelele eLithuania kutani ti fika ti ringanyeta leswaku ndzi fanele ndzi hundzuluxela minkandziyiso ya Bibele hi Xilithuania. Hambileswi a ku ri ntirho wo tika, ndzi wu amukerile naswona ndzi wu teka ku ri lunghelo.

Hi March 1960 ndzi sungule ku hundzuluxela naswona hi July ndzi khuvuriwe exihundleni eNambyeni wa Dubysa. Hikwalaho ko kanetiwa hi KGB (Soviet State Security Committee [Komiti ya Vuhlayiseki bya Mfumo wa Soviet]), a ndzi nga swi koti ku kuma ntirho leswaku ndzi tihanyisa, kutani ndzi ye ndzi ya tshama ni vatswari va mina tanihi leswi a va nga lwisani na rona ripfumelo ra mina. A ndzi risa tihomu ta tatana ni ta vaakelani van’wana, naswona loko ndzi ri eku riseni a ndzi pfa ndzi hundzuluxela. Leswi a ndzi ri hava hofisi, a ndzi endla ntirho wa mina wo hundzuluxela enhoveni etindhawini to saseka.

Hi ku famba nkarhi ndzi xiye leswaku ku hundzuluxela erivaleni a swi hlayisekanga, tanihi leswi a swi ta olova leswaku maphorisa ya KGB ma ndzi vona. Loko ndzi kuma ndhawu leyi tumbeleke laha a ndzi ta hundzuluxela ndzi ri kona, ndzi sukile endlwini ya tatana. Minkarhi yin’wana a ndzi tirhela endzeni ka switlati laha eka tlhelo lerin’wana a ku ri ni swifuwo swa le purasini, ndzi tirhisa muchini wa mina wo thayipa ha wona.

Leswi a ku nga ri na gezi endhawini leyi a hi tshama eka yona, a ndzi nga tirhi nivusiku. Leswaku mpfumawulo wa muchini lowu ndzi wu tirhisaka ku thayipa ha wona wu nga twali, ndzi endle xipelupelu xo hlawuleka hala handle ka xitlati. Loko ri pela, a ndzi ya endlwini leswaku ndzi ya lalela. Loko ndzi hetile a ndzi tlhelela exitlatini kutani ndzi fika ndzi etlela emubedweni lowu nga endliwa hi mabyanyi.

Hi October 1961, mina swin’we ni Timbhoni tin’wana timbirhi hi khomiwile loko ku kumiwa leswaku ntirho lowu a ndzi wu endla wu seketela vukhongeri. Leswi swi endle leswaku ndzi tengisiwa hi 1962 hilaha ndzi nga hlamusela hakona eku sunguleni. Valawuri va vule leswaku hi fanele hi tihlamulela emahlweni ka vaaka-tiko, leswi swi hi tsakisile hikuva a hi ta kota ku chumayela emahlweni ka vanhu vo tala. (Marka 13:9) Ndzi gweviwe ku tshama ekhotsweni malembe manharhu naswona ndzi yisiwe eTallinn le Estonia. Endhawini yoleyo a ko va mina ntsena loyi a ndzi khomiwe hikwalaho ko lwela ripfumelo ra mina. Vafambisi va doroba a va ndzi endzela naswona a ndzi va byela hi ripfumelo ra mina.

Ndzi Tlhela Ndzi Sungula Ntirho Wo Hundzuluxela

Endzhaku ko ntshunxiwa ekhotsweni le Estonia hi 1964, ndzi tlhelele eLithuania. Loko ndzi fika, ndzi ye emahlweni ni ku hundzuluxela minkandziyiso ya hina, ndzi yi susa eka Xirhaxiya ndzi yi yisa eka Xilithuania. Ntirho wu ye wu ndzi talela. Hambileswi vanhu van’wana a va ndzi pfuna, a ko va mina ntsena loyi a hundzuluxela ririmi ra Xilithuania nkarhi hinkwawo. Minkarhi yo tala a ndzi tirha masiku ya nkombo hi vhiki, ku sukela nimixo ku ya fika nimadyambu. Handle ko pfuniwa hi Yehovha, a ndzi nga ta va na wona matimba yo endla tano.

Leswi ntirho lowu a ndzi wu teka wu ri wa nkoka, minkarhi hinkwayo a ndzi ringeta ku tshama ndzi xalamukile. Minkarhi yo tala vamakwerhu lava nga Vakreste a va veka vutomi bya vona ni bya mindyangu ya vona ekhombyeni leswaku va ndzi tumbeta, va ndzi nyika swilo leswi ndzi swi pfumalaka ni ku ndzi sirhelela. Ntirhisano wo tano wu endle leswaku hi va ni vun’we. Loko mina ndzi ri eku hundzuluxeleni, ndyangu lowu a ndzi tshama eka wona a wu tshama wu ri karhi wu hala-hala ku vona loko ku nga ri na vanhu lava ndzi vonaka. Leswaku va ndzi lemukisa loko ti bihile, un’wana wa swirho swa ndyangu a ta ba chimele ya xitofu kambirhi hi nsimbi. Loko ndzi twa xilemukiso xexo, a ndzi ta hatla ndzi tumbeta xin’wana ni xin’wana lexi fambisanaka ni ntirho lowu ndzi wu endlaka.

Loko hi kuma leswaku vanhu se va swi tiva leswaku ndzi tshama kwihi, a ndzi rhurhela kun’wana. Ku va ni muchini wo thayipa ha wona swi nga ri enawini a ku ri nandzu lowukulu hi nkarhi wolowo, kutani un’wana a a ta ndzi rhwalela wona a wu yisa laha ndzi nga rhurhela kona. Minkarhi yo tala a ndzi rhurha nivusiku.

Yehovha a a ndzi sirhelela hakunene. Hambileswi vatirhela-mfumo a va nga ri na vumbhoni bya leswaku ndzi le ku endleni ka ntirho wo hundzuluxela, kambe a va swi tiva leswaku wona ndzi le ku wu endleni. Hi xikombiso, hi 1973 loko Timbhoni ta Yehovha to ringana nhungu ti tengisiwa, muchuchisi wa tona u ndzi vutise swivutiso. U ndzi vutise hi ku kongoma a ku: “Mockutė, xana se u kandziyise tibuku tingani ku sukela loko u sungule ku hundzuluxela?”

Ndzi n’wi byele leswaku a ndzi nge xi hlamuli xivutiso xakwe. Hiloko a ku, “Hi xihi xivutiso lexi u nga ta kota ku xi hlamula?”

Ndzi te: “Ndzi ta hlamula xivutiso xin’wana ni xin’wana lexi nga fambisaniki ni ntirho lowu.”

Xiyimo Xa Hina Xi Cinca

Eku heleni ka va-1980, xiyimo le Lithuania xi sungule ku cinca. Se a hi endla ntirho wa hina hi ntshunxekile. Kutani hi 1990 vamakwerhu van’wana na vona va sungule ku endla ntirho lowu wo hundzuluxela. Hi September 1, 1992 ku simekiwe hofisi ya vahundzuluxeri va nga ri vangani eKlaipeda edorobeni leri ndzi nga hetelela ndzi tshama eka rona.

Malembe hinkwawo lawa ndzi ma heteke ndzi ri muhundzuluxeri etindhawini ta 16 a ma ri 30. A ndzi nga ri na kaya. Kambe ndza tsaka swinene ku vona vuyelo bya ntirho wa hina! Namuntlha eLithuania ku na Timbhoni ta Yehovha ta kwalomu ka 3 000. Ntirho lowu ndzi nga wu sungula ndzi tumberile eswitlatini, sweswi wu endleriwa etindhawini leti hlayisekeke le hofisini ya le Lithuania leyi nga edorobeni ra Kaunas.

Hambileswi se ku nga hundza malembe ya 60, ni sweswi ndza ha yi tsundzuka mhaka leyi nga humelela loko ndzi ri ekhotsweni ra le Klaipeda leri a ri titimela swinene. Yi cince vutomi bya mina! Ndzi ta tshama ndzi ri karhi ndzi n’wi nkhensa swinene Muvumbi wa hina lonkulu Yehovha hikwalaho ka leswi ndzi nga dyondza ntiyiso hi yena ni hi swikongomelo swakwe, ni hikwalaho ka leswi ndzi nga nyiketela vutomi bya mina leswaku ndzi endla ku rhandza kakwe.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 13]

Ntiyiso wa le Bibeleni lowu Lydia a nga hi dyondzisa wona hina va mune loko ha ha ri ekhotsweni wu hundzule vutomi bya hina

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Mhaka ya ku tengisiwa ka mina yi humesiwe eka phepha-hungu ra le Soviet hi 1962

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14, 15]

Minkandziyiso yin’wana leyi sekeriweke eBibeleni leyi ndzi yi hundzuluxeleke vutomi bya mina byi ri ekhombyeni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Lydia u ndzi dyondzise ntiyiso wa le Bibeleni ekhotsweni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Timbhoni timbirhi (leti nga eximatsini) ti ndzi dyondzise swo tala hi Xikwembu loko ndzi ri etikampeni ta khotso ra le xifundzheni xa Khabarovsk le Rhaxiya hi 1956

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Muchini wo thayipa lowu a ndzi wu tirhisa loko ntirho lowu a ndzi wu endla wa ha yirisiwile