Ta Rivala
◼ “Sweswi tiko ra Rhaxiya ri ni kwalomu ka magidi mambirhi ya timiliyoni ta tithani ta thyaka leri nga chefu naswona ku hava ndlela leyinene yo ri cukumeta.”—RIA NOVOSTI, RUSSIA.
◼ Hi lembe-xidzana ra vu-21 nhlayo ya swigevenga leswi hlaselaka swikepe elwandle kutani swi yiva nhundzu ya swona yi andze hi xitshuketa. Hi xikombiso, hi 2007, “ku ve ni swiendlakalo swa 263 leswi eka swona swigevenga swa le lwandle swi koteke ku hlasela swikepe elwandle ni leswi eka swona swi tsandzekeke ku hlasela.”—THE WALL STREET JOURNAL, U.S.A.
Vamanana Lava Nwaka Byala Loko Va Tikile
Phepha-hungu ra le Jarimani ri vika leswaku lembe na lembe swihlangi swa kwalomu ka 10 000 swi velekiwa swi ri ni vulema lebyi vangiweke hileswi vamana wa swona a va nwa byala loko va tikile. (Süddeutsche Zeitung) Kwalomu ka 4 000 wa swihlangi swoleswo swi va swi lamale ngopfu naswona vulema byin’wana swi ta tshama na byona vutomi bya swona hinkwabyo. Sabine Bätzing, Khomixinara wa Swidzidziharisi u lemukise a ku: “Ku hava mpimo wa byala lowu vavasati lava tikeke va nga wu nwaka loko va tikile lowu nga ta ka wu nga vi na khombo eka vana va vona. Hi lava ku kandziyisa mhaka leyi eka madokodela, tinsungukati ni le ka vavasati lava tikeke, leswaku hambi ku ri ku nwa nghilazi yin’we ya byala minkarhi yin’wana swi nga vavisa mianakanyo ni miri wa n’wana kumbe swi endla leswaku a va ni swiphiqo swa mahanyelo.”
Ku Tirimela I Swinene Eka Rihanyo Ra Wena
Magazini wun’wana wu ri: “Valavisisi va kume leswaku ku tirimela swakudya ku nga khathariseki leswaku u rima endhawini leyitsongo kumbe leyikulu i swinene eka rihanyo ra wena ku tlula ndlela leyi vanhu a va ehleketa ha yona.” (Psycology Today) Ndzavisiso lowu endliweke wu kombisa leswaku loko “mixaka yin’wana ya tibaktheriya leyi nga emisaveni” yi hefemuriwa kume yi dyiwa yi “wu pfuna swinene miri wa munhu.” Xisweswo magazini wolowo wu vula leswaku “swi tikomba onge ku dya yin’wana ya mixaka yoleyo ya tibaktheriya i swa nkoka swinene eka rihanyo ra munhu ku fana ni ku dya mihandzu ni matsavu lama byariweke emisaveni.”
Xinyenyana Lexi Haheke Mpfhuka Wo Leha Xi Nga Yimi
Vativi va sayense va Geological Survey ya le United States va vike hi ta “xinyenyana xin’wana lexi haheke mpfhuka wo leha swinene ku tlula wa swinyenyana leswin’wana.” Swinyenyana swo hlayanyana leswi vuriwaka ti-godwit swi landzeriwe hi tisethalayiti loko swi ri karhi swi teka riendzo ra swona ra lembe ni lembe ro rhurhela endhawini yin’wana swi tsemakanya Lwandlenkulu ra Pacific. Xinyenyana xin’wana xa mbhaha xi hahe masiku ya nhungu xi nga yimi, ku nga tikhilomitara ta 11 650, xi suka eAlaska xi ya eNew Zealand. Magazini wun’wana wu vula leswaku loko xi fika eNew Zealand, “miri wa xona a wu hunguteke hi tigiramu ta 700.” (The Week) Loko swi tlhelela endzhaku, swi suka eNew Zealand swi haha swi ya eChayina ivi swi ya eAlaska, ku nga riendzo leri endlaka tikhilomitara ta 29 000. Vativi va sayense va USGS va ri: “Loko hi xiringaniso xinyenyana lexi xi haha mpfhuka lowu endlaka tikhilomitara ta 29 000 hi lembe, swi vula leswaku lexikulu xi ta va xi hahe kwalomu ka tikhilomitara ta 463 000 evuton’wini bya xona.”
Ku Khomiwa Ka Makhamba Lama Yivaka Swimidyana Swa Mudoro
Makhamba ma yiva swimidyana swo hlawuleka swa mudoro leswi milaka eNtangeni wa Swiharhi wa Saguaro wa le Arizona eU.S.A. Jim McGinnis wa Ndzawulo ya Vurimi ya le Arizona leyi endlaka vulavisisi byo hlawuleka u ri: “Munhu un’wana ni un’wana u lava ku byala mudoro emahlweni ka jarata rakwe.” Hikwalaho, swi tolovelekile ku vona movha ekwandzasini wu rhwale swimidyana swa midoro. Hakanyingi makhamba ma lava midoro leyi nga leha mitara yin’we kumbe timbirhi, leyi ma nga yi xavisaka hi khume ra magidi ya tirhandi kumbe ku tlula. Leswaku mfumo wu lwisana ni ku yiviwa ka swimidyana leswi, wu kunguhata ku hoxa swikhadana swa khompyuta endzeni ka swimidyana leswi. Kutani wu ta tirhisa michini ya khompyuta leyi kotaka ku vona swimidyana leswi xavisiwaka etindhawini ta vuxaviselo bya swimilana leswi yiviweke entangeni wolowo.