Ta Rivala
“Ku ringanyetiwe leswaku mali leyi tirhisiweke emisaveni hinkwayo ku xava matlhari hi 2008 yi ringana [11 092 wa tibiliyoni ta tirhandi.] Mali leyi yi engeteleke hi tiphesente ta 45 ku sukela hi 1999.”—STOCKHOLM INTERNATIONAL PEACE RESEARCH INSTITUTE, LE SWEDEN.
“Hi ku ya hi Google, ku nghenisiwa matluka ya tibiliyoni lama nga eka ti-website [eka Internet] hi siku.”—MAGAZINI WA NEW SCIENTIST, WA LE BRITAIN.
“A ku languteriwe leswaku ndlala emisaveni [a yi ta] fikelela nhlohlorhi leyintshwa ematin’wini hi 2009 leyi ringanaka vanhu va timiliyoni ta 1 020 lava sikaka siku ni siku.”—VANDLA RA SWAKUDYA NI VURIMI RA NHLANGANO WA MATIKO, LE ITALY.
Kamela Yo Sungula Leyi Endliweke
Ku sukela hi 1996, loko valavisisi va endle nyimpfu yo sungula, ku endliwe ni swifuwo swin’wana swo hlayanyana leswi mamisaka hi ku tirhisa endlelo leri fanaka, leswi katsaka tihomu, timbuti ni tihanci. Sweswi van’wasayense lava nga endhawini leyi ku endliwaka vulavisisi bya swiharhi eDubai va endle kamela yo sungula. Rhole ra ntswele ri thyiwe vito leri nge Injaz, leri hi Xiarabu ri vulaka “nhluvuko.” Phepha-hungu ra The National ra le dorobeni ra Abu Dhabi ri ri: “Van’wasayense se va ni ntokoto wo endla swiharhi . . . a vo ringeta ntsena. Ku sukela sweswi, endlelo leri tirhisiwaka ri ta kambisisa loko swi koteka ku ya emahlweni va endla tisele ta xitekela ta tikamela leti tirhisiwaka eka mphikizano wo tsutsuma ni leti nga ni ntswamba.”
“Ku Tlumbana” Ka Tisethalayiti
Magazini wa Science News wu ri: “Se ku hundze malembe yo tala magondzo lamakulu lama rhendzelekaka ehenhla ka Misava ma ya ma pfumala ni vuphelo bya marha, lerova hi February [2009] tisethalayiti timbirhi ti kale ti tlumbana ro sungula.” Kwalomu ka tikhilomitara ta 800 ehenhla ka ndhawu ya Siberia, sethalayiti ya swa mbulavurisano ya le Amerika yi tlumbane ni muchini wa masocha ya le Rhaxiya lowu nga ha tirhiki. Mhangu leyi yi vange swipetlu leswikulu swa kwalomu ka 700 swa tisethalayiti teto leti tlumbaneke. Swipetlu swin’wana swo tala swi sele emagondzweni wolawo naswona sweswo swi nga ha tlhela swi vanga mhangu yin’wana. Sweswi tindhawu leti kongomisaka tisethalayiti ti langutela magondzo lama nga ni swipetlu swa 18 000 swa thyaka leri nga exibakabakeni leswi leheke tisentimitara to tlula khume. Hambiswiritano, loko tisethalayiti ti ngo tlumbana ni nchumu wihi na wihi lowu kuleke ku tlula nyawa leyi fambaka hi rivilo lerikulu ra swilo leswi rhendzelekaka ehandle ka misava, mhangu ya kona yi nga va yikulu swinene hambi ku ri eka swihaha-mpfhuka.
Michini Leyi Timaka Timovha Loko Ti Nga Hakeleriwi
Phepha-hungu ra The Wall Street Journal ri ri: “Vanhu vo tala va swi hakela swikweleti swa tiselfoni ta vona, hikuva va swi tiva leswaku loko va nga hakeli ti ta timiwa.” Endlelo leri fanaka ra tirhisiwa sweswi ni le ka timovha. Phepha-hungu rero ri ri: “Tikhampani leti xavisaka timovha leti nga riki tintshwa ti hoxa michini leyi endlaka leswaku n’wini wa yona a nga koti ku dumisa movha yakwe loko a nga kotanga ku yi hakelela hi nkarhi lowu vekiweke.” Michini yoleyo leyi tlhomiwaka eka fambiselo ro dumisa movha yi hoxiwa eka timovha ta vaxavi lava nga fanelekiki ku xava hi xikweleti kumbe lava nga tshembiwiki leswaku va ta kota ku hakela, naswona yi nga susiwa endzhaku ka loko xikweleti xexo va xi hetile. Hambiswiritano, phepha-hungu ra Journal ri vula leswaku a swi talanga ku va michini leyi yi kala yi tima timovha hikuva mavoni lama tsayitelaka ni tialamu leti rilaka ti “tsundzuxa vaxavi leswaku va ya hakela hi nkarhi lowu vekiweke.”