Tiyimisele Hi Matimba Ku Tshika Ku Dzaha

“Nchumu wa nkoka swinene lowu pfunaka vadzahi va fole loko va ri karhi va ringeta ku ri tshika i ku tiyimisela hi matimba.”—Buku leyi nge “Stop Smoking Now!”

HI KU komisa, nchumu wun’wana lowu nga ku pfunaka loko u lava ku tshika ku dzaha, i ku tiyimisela hi matimba ku endla tano. U nga swi endlisa ku yini sweswo? Ndlela yin’wana i ku kambisisa ndlela leyi vutomi bya wena a byi ta famba kahle ha yona loko wo tshika ku dzaha.

U ta hlayisa mali. Ku xava phakete rin’we ra fole hi siku swi nga dya makume ya tirhandi hi lembe. “A ndzi nga si tshama ndzi swi xiya leswaku ndzi tlangisa mali yo tala hi ku xava fole.”—Gyanu, wa le Nepal.

U ta tiphina swinene hi vutomi. “Ndzi sungule ku tiphina hi vutomi loko ndzi tshike ku dzaha naswona vutomi bya mina byi ya byi antswa siku ni siku.” (Regina, wa le Afrika Dzonga) Loko vanhu va tshika ku dzaha, tinhompfu ta vona ti sungula ku nun’hwetela kahle ni ririmi ra vona ri sungula ku twa kahle nantswo wa swakudya, naswona hakanyingi va va ni matimba ngopfu nakambe miri wa vona wa saseka swinene.

U nga ha va ni rihanyo lerinene. “Ku tshika ku dzaha swi ri antswisa swinene rihanyo naswona vuyelo bya kona byi vonaka hi ku hatlisa eka vavanuna ni vavasati lava nga ni malembe yo hambana-hambana.”—Tindzawulo to Sivela ni ku Lawula Mavabyi eUnited States.

U ta titshemba swinene. “Ndzi tshike ku dzaha hileswi a ndzi nga swi lavi ku lawuriwa hi fole. A ndzi lava ku lawula miri wa mina.”—Henning, wa le Denmark.

Ndyangu ni vanghana va wena va ta vuyeriwa. “Ku dzaha . . . swi vabyisa lava nga ekusuhi na wena. . . . Minkambisiso yi kume leswaku musi wa fole lowu hefemuriwaka hi munhu loyi a nga dzahiki wu vanga vuvabyi bya khensa ya mahahu ni bya mbilu, lebyi dlayaka vanhu va magidi lembe ni lembe.”—Nhlangano wa American Cancer Society.

U ta tsakisa Muvumbi wa wena. “Varhandziwa, a hi tibasiseni eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama.” (2 Vakorinto 7:1) ‘Nyikelani mimiri ya n’wina yi va yo kwetsima ni leyi amukelekaka eka Xikwembu.’—Varhoma 12:1.

“Loko ndzi twisise leswaku Xikwembu xi venga swilo leswi thyakisaka miri, ndzi teke xiboho xo tshika ku dzaha.”—Sylvia, wa le Spain.

Kambe hakanyingi ku tiyimisela a swi enelanga. Hi nga ha lava ni mpfuno wa van’wana, ku katsa ni swirho swa ndyangu swin’we ni vanghana va hina. I yini leswi va nga swi endlaka?