“Nyenyana Leyi Nga Ni Rivilo eMisaveni Hinkwayo”

ALBATROSS yi vuriwa “nyenyana leyi nga ni rivilo eMisaveni hinkwayo,” naswona ku ni xivangelo lexi twalaka xa leswaku yi vitaniwa tano. Nyenyana leyi leyikulu eka hinkwato ta le lwandle, leyi nga ni timpapa leti leheke timitara tinharhu ku sukela emakumu ya ripapa lerin’wana ku ya emakumu ka lerin’wanyana loko ti phurumukile, yi nga fikelela rivilo leri tlulaka 115 wa tikhilomitara hi awara. Hambileswi yi nga ha langutekaka yi nga tlharihanga loko yi ri emisaveni, kambe swa tsakisa ku yi langutisa loko yi haha exibakabakeni.

Eka mixaka ya kwalomu ka 20 leyi tiviwaka ya ti-albatross, mixaka ya kwalomu ka 15 yi nga kumiwa elwandle leri rhendzeleke xihlala xa New Zealand. Ndhawu yi ri yin’we ntsena leyi ti-albatross ti tshikelaka matandza eka yona ematikweni hinkwawo lama nga ehansi ka ikhweyita i Taiaroa Head, leyi nga emakumu ka Nhlonhle ya Otago eXihlaleni xa South xa le New Zealand.

Kwalaho, ti-albatross leti vuriwaka northern royal ti sungula ku tshikela matandza loko ti ri ni malembe lama nga exikarhi ka tsevu na khume. Kutani ti hambeta ti tshikela matandza vutomi bya tona hinkwabyo, lebyi nga ha tekaka malembe yo tala. Tin’wana ta tinyenyana leti ku vuriwa leswaku ti hanya malembe ya 50 kumbe ku tlula! Ti tshikela tandza rin’we lembe rin’wana ni rin’wana ra vumbirhi naswona ti heta lembe lero sungula elwandle. Hi ntolovelo, nkuku ni mbhaha swi tshama swin’we vutomi bya swona hinkwabyo.

Nkuku ni mbhaha swa pfunana loko swi aka xisaka naswona swi sungula ku xi aka hi September. Kutani hi November, mbhaha wu tshikela tandza leri nga ha tikaka tigiramu ta 500. Ku ringana masiku ya kwalomu ka 80, hatimbirhi ka tona ti cincana ku fukamela tandza rero kukondza ri tlhotlhorha eku sunguleni ka February. Kutani ti pfunana ku sirhelela ni ku dyisa vondlo, leri swakudya swa rona ku nga tinhlampfi ni ti-squid leti kapfunyiwaka hi vatswari va rona kutani va ri dyisa tona. Loko vondlo se ri ri ni tin’hweti ta tsevu ri nga tika tikhilogiramu ta 12—ku nga ntiko lowu tlulaka wa albatross leyi kuleke!

Endzhaku ka nkarhi lowu nga endlaka lembe, vatswari va rona va suka eTaiaroa Head leswaku va ya heta lembe elwandle va nga si tlhelela kwalaho leswaku va tlhela va tshikela matandza. Loko vatswari va rona va fambile, miri wa rona wu sala wu hunguteka naswona wu mila tinsiva. Nakambe ri sala ri ringeta ku haha minkarhi yo tala kukondza ri swi kota. Kutani, ri kongoma kwihi endzhaku ka sweswo? Ri kongoma elwandle laha ri nga ta tshama kona ku ringana malembe ma nga ri mangani. Loko se ri kurilenyana, ri tlhelela eTaiaroa Head. Loko ti-albatross letikulu ti ri karhi ti aka swisaka ni ku tlhotlhorha matandza kwalaho, letitsongo ti heta nkarhi ti ri eku basiseni ka tinsiva ni le ku tlangeni, ti bombisa hi vuswikoti bya tona byo haha.

[Bokisi leri nga eka tluka 25]

KU ENDZELA NDHAWU LEYI TI-ROYAL ALBATROSS TI TSHAMAKA KONA

Ku sukela loko ndza ha ri n’wana, a ndzi rhandza switori swa ti-albatross, kutani a ndzi swi langutele hi mahlo-ngati ku endzela laha ti tshamaka kona swin’we. A ku ba moya swinene siku ra kona naswona loko mina ni munghana wa mina hi ri karhi hi tshinela endhawini ya kona, hi langute exibakabakeni kutani hi vona ti-albatross ti ri karhi ti haha. A hi tsake ngopfu. Hi yime tindleve loko hi sungula ku vona tinyenyana leti leti dumeke swinene hi vuswikoti bya tona byo haha!

Loko hi fika, hi hlanganisiwe ni ntlawa wa vaendzi van’wana leswaku hi ta famba-famba endhawini yoleyo ku ringana awara hi valangisiwa. Hi ku pfuniwa hi swifaniso, minkombiso ni tivhidiyo, hi dyondze leswaku ti-albatross ta northern royal ti nga hanya elwandle hambi ku ri ku etlela kona! Hambi ku ri ematini kumbe emoyeni, nyenyana leyi leyi tsakisaka ya hlamarisa hakunene, naswona sweswo swi hi nyika xivangelo xin’wana xo dzunisa loyi a “[tumbuluxeke] swilo hinkwaswo,” ku nga Yehovha Xikwembu!—Nhlavutelo 4:11.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Vatswari havambirhi va pfunana ku sirhelela ni ku dyisa vondlo, leri loko ri ri ni tin’hweti ta tsevu ri nga tikaka tikhilogiramu ta 12

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

Taiaroa Head i kaya ra ti-albatross ta northern royal

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ti-albatross ta northern royal ti nga hanya elwandle hambi ku ri ku etlela kona

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 23]

Top: © David Wall/​Alamy; bottom: © Kim Westerskov/Alamy

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 25]

Background: © davidwallphoto.com; page 24, top: Tui De Roy/Roving Tortoise Photos; page 24, bottom: Courtesy Diarmuid Toman; page 25, albatross in flight: © Naturfoto-Online/Wolfgang Bittmann