TA RIVALA

United States

EDorobeni ra Los Angeles le California, tiroboto hinkwato ta le magondzweni leti lavaka ku ringana 4 500 leti kumekaka endhawini leyi nga endlaka kwalomu ka swikwere khilomitara swa 1 215, se ti lawuriwa hi khompyuta yin’we. Hi ku ya hi phepha-hungu ra The New York Times, Los Angeles hi “rona doroba lerikulu ro sungula emisaveni hinkwayo ku endla sweswo.”

Misava

Eka ndzavisiso wa misava hinkwayo wa swa rihanyo ku kumiwe leswaku ku sukela hi 1990 ku ya eka 2010, nhlayo ya vanhu lava nyuheleke ngopfu, yi tlakuke hi tiphesente ta 82. Nhlayo ya vanhu lava dlayiwaka hi ku nyuhela ku tlula mpimo, yi phindheke kanharhu eka nhlayo ya lava dlayiwaka hi ndlala—kambe xiphiqo xa ku pfumaleka ka swakudya leswi eneleke xa ha ri xikulu ematikweni yo tala. Majid Ezzati, un’wana wa valavisisi lava dumeke u ri: “Eka malembe ya 20 lama hundzeke, vanhu a va nga kumi swakudya leswi ringaneke kambe sweswi ku ni swakudya swo tala leswi nga riki na rihanyo—hambi ku ri ematikweni lama ha hluvukaka—leswi hi vangelaka vuvabyi.”

Midway Island

Nyenyana ya nhova leyi vuriwaka Laysan albatross, leyi ku vuriwaka leswaku i ya khale ku tlula hinkwato emisaveni, yi tlhotlhorhe vondlo rin’wana. Xana yi ni malembe mangani? Hi 1956 loko yi ri ni malembe ya ntlhanu, yi bohiwe xo karhi leswaku va tiva laha yi nga kona naswona sweswi yi ni malembe lama tlulaka 60. Nyenyana leyi yi nga va yi hahe kwalomu ka tikhilomitara tinharhu ku ya eka mune wa timiliyoni, ku nga mpfhuka lowu nga ringanaka ni ku ya en’wetini u tlhela u vuya ka tsevu.

Afrika-Dzonga

Nkambisiso wun’wana wa le Afrika-Dzonga wu vula leswaku wansati un’we eka vanharhu, u tirhisa swisibi ni switolwa leswi n’wi tshwukisaka. Swilo leswi swi ni khombo naswona ematikweni yo tala swi yirisiwile. Makhombo man’wana i ku khomiwa hi khensa, vuvabyi bya tinso, ntshikilelo, ku karhateka, swirhumbana ni swivati.