Vantshwa Va Vutisa
Xana Ndzi Fanele Ndzi Tshika Xikolo?
U ehleketa leswaku u fanele u tshika xikolo loko u ri eka ntangha mani?
․․․․․
Vatswari va wena va lava leswaku u tshika xikolo loko u ri eka ntangha mani?
․․․․․
XANA tinhlamulo ta wena ta swivutiso leswi nga laha henhla ta fana? Hambiloko ti fana naswona u nga si heta xikolo, minkarhi yin’wana u nga ha navela onge u nga xi tshika. Xana na wena u tshame u titwa hi ndlela leyi vantshwa lava tshahiweke laha hansi va titweke ha yona?
● “Minkarhi yin’wana a ndzi tshikileleka swinene lerova ndzi nga lavi ku pfuka emubedweni. A ndzi tivutisa, ‘Ha yini ndzi fanele ndzi ya exikolweni ndzi ya dyondza swilo leswi ndzi nga ta ka ndzi nga swi tirhisi?’”—Rachel.
● “Minkarhi yo tala a ndzi titwa ndzi nga ha lavi ku nghena xikolo, lexi a ndzi xi lava a ku ri ku tikumela ntirho ntsena. A ndzi vona onge xikolo a xi nga ndzi vuyerisi hi nchumu kambe ku kuma ntirho a swi ta ndzi nyika mali.”—John.
● “Ekaya a ndzi endla ntirho wa xikolo tiawara ta mune siku ni siku. A ndzi tshamela ku kuma mintirho ya xikolo ni swikambelo swo tala lerova a ndzi titwa onge a ndzi nge swi koti ku yi endla, kutani a ndzi lava ku tshika.”—Cindy.
● “Hi tshame hi xungetiwa hi bomo, vanhu vanharhu va ringete ku tidlaya, un’we u tidlayile naswona ku ve ni ntlawa wa swigevenga lowu vangaka madzolonga. Minkarhi yin’wana a swi nyanya ngopfu lerova a ndzi lava ku tshika xikolo.”—Rose.
Xana u tshame u langutana ni mintlhontlho leyi fanaka? Loko swi ri tano, hi xihi xivangelo lexi ku endleke u lava ku tshika xikolo?
․․․․․
Kumbexana sweswi u ehleketa hi ku tshika xikolo. Hambiswiritano, u nga swi tiva njhani loko u tshika xikolo hikwalaho ka leswi u ehleketaka leswaku u kurile naswona u dyondzeke ngopfu kumbe hileswi se xi ku phirheke?
Xana I Swinene Ku Tshika Xikolo?
Xana a wu swi tiva leswaku ematikweni man’wana swi tolovelekile ku va muntshwa a heta xikolo endzhaku ka malembe lama nga exikarhi ka ntlhanu na nhungu? Kasi ematikweni man’wana, swichudeni swi languteriwe ku heta xikolo endzhaku ka malembe ya khume ku ya eka ya khume-mbirhi. Kutani ku hava malembe kumbe ntangha leyi vekiweke emisaveni hinkwayo.
Ku engetela kwalaho, matiko man’wana ma nga ha pfumelela xichudeni ku endla tidyondzo tin’wana kumbe hinkwato ekaya handle ko ya exikolweni nkarhi na nkarhi. Kutani a swi vuli swona leswaku swichudeni leswi pfumeleriweke hi vatswari va swona ku dyondza swi ri ekaya naswona va nga ta swi pfuna, swi tshike xikolo.
Hambiswiritano, loko u ehleketa hi ku tshika xikolo u nga si heta ntangha leyi lavekaka—hambi ku ri ku ya exikolweni nkarhi na nkarhi kumbe ku dyondzela ekaya—u fanele u kambisisa swivutiso leswi landzelaka:
I yini leswi laviwaka hi ku ya hi nawu? Hilaha swi vuriweke hakona, milawu ya leswaku xichudeni xi fanele xi heta malembe mangani exikolweni ya hambana hi ku ya hi matiko. I malembe mangani lawa nawu wa le tikweni ra ka n’wina wu lavaka leswaku xichudeni xi ma heta xi ri exikolweni? Xana se u ma hetile malembe wolawo? A swi nge vi swinene ku tshika xikolo loko sweswo swi vula ku honisa nawu wa Bibele lowu nge u “[tiveka] ehansi ka valawuri,” naswona u nga si heta ntangha leyi laviwaka hi ku ya hi nawu.—Varhoma 13:1.
Xana ndzi ti fikelerile tipakani ta mina ta dyondzo? Hi tihi tipakani leti u lavaka leswaku dyondzo ya wena yi ku pfuna ku ti fikelela? Xana se wa ti tiva tipakani ta kona? U fanele u ti tiva. Loko swi nga ri tano, u fana ni munhu la khandziyeke xitimela la nga ku tiviki laha a lavaka ku ya kona. Kutani tshama ni vatswari va wena ivi u tata phepha leri nge “Tipakani Ta Mina Ta Dyondzo,” leri nga eka tluka 28. Ku endla tano swi ta ku pfuna leswaku u tshama u dzike eka tipakani ta wena naswona swi ta ku pfuna wena ni vatswari va wena ku hlela leswaku u fanele u nghena xikolo malembe mangani.—Swivuriso 21:5.
A swi kanakanisi leswaku vadyondzisi va wena ni vanhu van’wana va ta ku nyika switsundzuxo malunghana nileswaku u fanele u nghena xikolo malembe mangani. Kambe, vatswari va wena va ni vutihlamuleri byo teka xiboho xo hetelela. (Swivuriso 1:8; Vakolosa 3:20) Swi nge vi swinene ku tshika xikolo loko u nga si fikelela tipakani ta dyondzo leti wena ni vatswari va wena mi pfumelelaneke ha tona.
Hi swihi swivangelo leswi ndzi tshikisaka xikolo? Tivonele leswaku u nga tixisi. (Yeremiya 17:9) Vanhu va ni mboyamelo wo ehleketa leswaku va ni swivangelo leswi twalaka swo endla swilo swa vutianakanyi.—Yakobo 1:22.
Laha hansi tsala swivangelo leswi twalaka leswi nga ha ku susumetelaka ku tshika xikolo wa ha ri ntsongo.
․․․․․
Laha hansi tsala swivangelo swa vutianakanyi leswi ku endlaka u tshika xikolo.
․․․․․
Hi swihi swivangelo leswi twalaka leswi u swi tsaleke? Swin’wana swa swona swi nga ha va ku pfuna ndyangu wa ka n’wina hi tlhelo ra timali kumbe ku hlanganyela entirhweni wo chumayela. Kasi swivangelo swa vutianakanyi swi nga ha va ku balekela ku tsala swikambelo kumbe ntirho wa le kaya wa xikolo. Ntlhontlho wa kona i ku twisisa xivangelo-nkulu xa wena xo tshika xikolo—xana i xivangelo lexi twalaka kumbe i xivangelo xa vutianakanyi?
Tlhela u kambisisa tinhla leti u ti tsaleke laha hansi naswona kombisa hi ku tshembeka swivangelo leswi ku endlaka u lava ku tshika xikolo hi tinomboro leti sukelaka eka 1 ku ya fika eka 5 (nomboro 1 yi kombisa swivangelo leswi nga riki swa nkoka ngopfu, kasi nomboro 5 yi kombisa leswi nga swa nkoka swinene). Loko u tshika xikolo hi xikongomelo xo balekela swiphiqo ntsena, u nga ha humeleriwa hi swilo leswi nga ta ku hlamarisa.
Swi Bihe Kwihi Ku Tshika Xikolo?
Ku tshika xikolo swi fana ni ku tlula u huma exitimeleni u nga si fika laha u yaka kona. Swi nga ha endleka swiyimo exitimeleni swi nga ri swinene naswona vakhandziyi va kona va ri ni mona. Kambe loko u tlula u huma exitimeleni, a wu nge fiki laha u yaka kona naswona u nga ha vaviseka swinene. Hilaha ku fanaka, loko u tshika xikolo, u nga ha tshuka u nga ti fikeleli tipakani ta wena ta dyondzo, naswona u nga ha tivangela swiphiqo leswi nga ku humelelaka hi nkarhi wolowo ni leswi vaka kona nkarhi wo leha, swo fana ni leswi landzelaka:
Swiphiqo swa nkarhi wolowo Swi nga ha ku tikela swinene ku kuma ntirho, naswona loko u wu kuma, swi nga ha endleka wu hakela mali yitsongo ku tlula lowu a wu ta wu kuma loko a wu lo heta xikolo. Leswaku u kota ku hakelela swilaveko swa xisekelo, swi nga ha lava leswaku u tirha tiawara to tala etindhawini leti kumbexana ti nga tsakisiki nikatsongo ku tlula exikolweni lexi u nga eka xona.
Swiphiqo leswi vaka kona nkarhi wo leha Minkambisiso yi komba leswaku vanhu lava tshikaka xikolo va tala ku nga vi ni rihanyo lerinene, va va ni vana va nga si mila ni meno, va hetelela va khomiwile naswona va hanya hi mali ya minhlangano yo pfuna swisiwana.
I ntiyiso leswaku ku heta xikolo a swi vuli swona leswaku a wu nge vi na swona swiphiqo leswi. Kambe ha yini u lava ku titikisela vutomi swi nga fanelanga hi ku tshika xikolo?
Mikateko Ya Ku Nga Tshiki Xikolo
I ntiyiso leswaku loko u feyile xikambelo kumbe siku ra wena exikolweni ri nga fambanga kahle, u nga ha lava ku tshika xikolo—swiphiqo swihi na swihi leswi u nga vaka na swona enkarhini lowu taka swi nga ha tikomba swi nga nyawuli loko u swi pimanisa ni swiphiqo leswi u langutaneke na swona sweswi. Kambe u nga si teka xiboho lexi wena u xi vonaka xi antswa, kambisisa leswi swichudeni leswi tshahiweke eku sunguleni swi swi vulaka malunghana ni ndlela leyi swi vuyeriweke ha yona hileswi swi nga tshikangiki xikolo.
● “Ndzi dyondze ku tiyisela ni ku va la wupfeke. Ndzi tlhele ndzi dyondza leswaku loko u lava ku tsakela nchumu lowu u wu endlaka, u fanele u cinca langutelo ra wena. Leswi ndzi nga tshikangiki xikolo, ndzi dyondze swilo leswi ndzi nga ta swi tirhisa loko ndzi heta xikolo.”—Rachel.
● “Sweswi ndza swi tiva leswaku loko ndzo tirha hi matimba, ndzi nga ti fikelela tipakani ta mina. Ndzi le ku endleni ka khoso ya vuthekiniki exikolweni xa sekondari leyi nga ta ndzi pfuna ku kuma ntirho lowu ndzi wu rhandzaka wa ku lunghisa michini yo gandlisa.”—John.
● “Xikolo xi ndzi dyondzise ndlela yo tlhantlha swiphiqo swa le tlilasini ni le tindhawini tin’wana. Ku dyondza ku langutana ni swiphiqo swa xikolo, swo hanyisana ni vanhu ni swa vutomi swi ndzi pfune ngopfu leswaku ndzi va munhu la wupfeke.”—Cindy.
● “Xikolo xi ndzi pfunile leswaku ndzi lunghekela swiphiqo swa le ntirhweni. Nakambe ndzi langutane ni swiyimo swo tala leswi ndzi susumeteleke ku kambisisa vupfumeri bya mina, kutani ku nghena xikolo swi ndzi endle ndzi ti kholwa swinene tidyondzo ta vukhongeri bya mina.”—Rose.
Hosi yo tlhariha Solomoni u tsale a ku: “Makumu ya mhaka ma antswa ku ri ni masungulo ya yona. Wa antswa loyi a lehisaka mbilu ku ri ni loyi moya wakwe wu titlakusaka.” (Eklesiasta 7:8) Kutani ematshan’weni yo tshika xikolo, lehisa mbilu u ringeta ku tlhantlha swiphiqo leswi u langutanaka na swona exikolweni. Loko u endla tano, u ta kuma leswaku vuyelo bya kona byi ta ku vuyerisa swinene.
Swihloko swin’wana leswi nge “Vantshwa Va Vutisa” swi kumeka eka Website leyi nge www.watchtower.org/ype
SWIVUTISO SWO ANAKANYISISA HA SWONA
● Ku va ni tipakani ta dyondzo leti tekaka nkarhi wo koma swi nga ku pfuna njhani leswaku u tiphina exikolweni?
● Ha yini swi ri swa nkoka ku tiva ntirho lowu u nga tsakelaka ku wu endla loko se u hete xikolo?
[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 27]
LESWI TINTANGHA TA WENA TI SWI VULAKA
“Xikolo xi ndzi dyondzise ku rhandza ku hlaya. Swa tsakisa ku kota ku twisisa mianakanyo ni mintlhaveko ya munhu un’wana hi ku hlaya swilo leswi a swi tsaleke.”
“Swa ndzi tikela ku hlela nkarhi wa mina, kambe xiphiqo lexi a xi ta nyanya loko a ndzi nga ngheni xikolo. Xikolo xi ndzi pfune leswaku ndzi va ni xiyimiso xa nkarhi na nkarhi, ku xi landzela ni ku endla swilo leswi nga swa nkoka.”
[Swifaniso]
Esme
Christopher
[Bokisi leri nga eka tluka 28]
TIPAKANI TA MINA TA DYONDZO
Xikongomelo-nkulu xa dyondzo i ku ku hlomisela ku kuma ntirho lowu nga ta ku pfuna leswaku u tikhathalela ni ku wundla ndyangu lowu u nga hetelelaka u va na wona. (2 Vatesalonika 3:10, 12) Xana se u wu hlawurile ntirho lowu u wu lavaka ni ndlela leyi xikolo xi nga ku pfunaka ha yona leswaku u lunghekela ntirho wolowo? Leswaku u kota ku vona loko dyondzo ya wena yi ku kongomisa eka ntirho lowu u wu lavaka, hlamula swivutiso leswi landzelaka:
Hi swihi swilo leswi ndzi kotaka ku swi endla? (Hi xikombiso, xana u hanyisana kahle ni vanhu van’wana? Xana wa swi rhandza ku endla mintirho ya mavoko, ku endla swilo kumbe ku swi lunghisa? Xana wa swi kota ku kambisisa swiphiqo ni ku swi tlhantlha?)
․․․․․
Hi yihi mintirho leyi ndzi nga yi endlaka leyi ndzi pfumelelaka ku tirhisa vuswikoti bya mina?
․․․․․
Hi yihi mintirho leyi nga kona endhawini ya ka hina?
․․․․․
Hi tihi tidyondzo leti ndzi ti dyondzaka sweswi leti nga ta ndzi hlomisela ku kuma ntirho?
․․․․․
Hi tihi tidyondzo leti ndzi nga ti hlawulaka sweswi leti nga ndzi pfunaka leswaku ndzi fikelela tipakani ta mina hi ku olova?
․․․․․
Tsundzuka leswaku pakani ya wena i ku heta xikolo u ri ni dyondzo leyi u nga yi tirhisaka. Kutani u nga hlawuli tidyondzo leti tikaka swinene leti u nga ta ka u nga ti heti—u va xichudeni lexi “nga chikiki exitimeleni” leswaku xi balekela ku byarha vutihlamuleri bya ku va munhu lonkulu.
[Bokisi leri nga eka tluka 29]
EKA VATSWARI
“Vadyondzisi va mina va nyangatsa.” “Ndzi nyikiwa ntirho wo tala lowu ndzi faneleke ndzi wu endla ekaya.” “Ndzi tsandzeka ku pasa tidyondzo ta mina—ha yini ndzi fanele ndzi ringeta?” Hikwalaho ka swiphiqo leswi, vantshwa van’wana va ringeka ku tshika xikolo va nga si kuma vutshila lebyi va nga ta byi tirhisa leswaku va ti khathalela. Loko n’wana wa wena a lava ku tshika xikolo, xana u nga endla yini?
Kambisisa ndlela leyi wena u yi tekaka ha yona dyondzo. Xana u teka xikolo ku ri ku tlanga hi nkarhi—onge hiloko ku ri xigwevo xa le khotsweni lexi a wu fanele u xi heta kutani u kuma ntshunxeko wo fikelela tipakani leti ku tsakisaka ngopfu? Loko swi ri tano, langutelo ra wena hi dyondzo ri nga ha tlulela vana va wena. Ntiyiso wa mhaka hileswaku loko vana va wena va ri ni dyondzo leyinene yi ta va pfuna leswaku va kuma “vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa”—ku nga timfanelo ta nkoka leti nga ta va pfuna ku va vanhu lavakulu lava humelelaka evuton’wini.—Swivuriso 3:21.
Pfuna vana va wena ni ku va kumela switirhisiwa leswi lavekaka. Vana van’wana lava nga ha pasaka kahle tidyondzo ta vona a va swi tivi leswaku va nga dyondza njhani kumbe a va na yona ndhawu leyi faneleke yo dyondzela eka yona. Ndhawu leyinene yo dyondzela eka yona yi nga katsa tafula leri nga riki na swilo swo tala ni rivoni ra kahle swin’we ni switirhisiwa swo endla ha swona ndzavisiso. U nga pfuna n’wana wa wena leswaku a endla nhluvuko—etimhakeni ta dyondzo kumbe ta vukhongeri—hi ku n’wi letela ni ku n’wi kumela ndhawu leyinene yo anakanyisisa eka yona hi tidyondzo letintshwa leti a ti dyondzeke.—1 Timotiya 4:15.
Katseka etimhakeni ta dyondza ya n’wana wa wena. Teka vadyondzisi ni vatsundzuxi va n’wana wa wena tanihi vanghana ku nga ri valala va wena. Famba u ya hlangana na vona. Tiva mavito ya vona. Vulavula na vona malunghana ni tipakani ni swiphiqo swa n’wana wa wena. Loko n’wana wa wena a tsandzeka ku pasa tidyondzo takwe, ringeta ku kumisisa xivangelo xa kona. Hi xikombiso, xana n’wana wa wena u ehleketa leswaku loko a tlharihile exikolweni swi ta endla leswaku a karhatiwa hi vana van’wana? Xana u ni xiphiqo hi mudyondzisi wo karhi? Xana tidyondzo leti a ti endlaka ta n’wi tikela? N’wana wa wena u fanele a lwela ku twisisa tidyondzo leti a ti endlaka ematshan’weni yo va ti n’wi chavisa lerova a nga ha ti rhandzi. Xana xivangelo xin’wana ku nga ha va xiphiqo lexi tumbeleke emirini lexi endlaka leswaku swi n’wi tikela ku dyondza, xo fana ni ku nga voni kahle kumbe swiphiqo swin’wana swa ku dyondza?
Loko u katseka swinene eku leteleni ka n’wana wa wena—etimhakeni ta dyondzo ni ta vukhongeri—swi ta n’wi olovela ku va a humelela evuton’wini.—Swivuriso 22:6.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
Ku tshika xikolo swi fana ni ku tlula u huma exitimeleni u nga si fika laha u yaka kona