Ku Languteriwe Timhangu Leti Engetelekeke Ta Ku Tsekatseka Lokukulu Ka Misava

HI MPFUKA ku endliwe switirhisiwa leswi kotaka ku pima vukulu bya ku tsekatseka ka misava, van’wasayense va tsale tirhekhodo ta timhangu ta madzana ta ku tsekatseka lokukulu ka misava. Vanhu a va karhateki ngopfu hi leti endlekaka etindhawini leti nga ekule ni vaaki naswona a ku vulavuriwi ha tona eka swihaxa-mahungu. Kambe, loko ku tsekatseka ka misava ku endleke edorobeni lerikulu ku vanga ku onhaka lokukulu. Nhlayo ya vanhu lava faka ni mpimo wa nhundzu leyi onhakaka swi titshege hileswaku vaaki va kona va tele ku fikela kwihi nileswaku a va yi lunghekele ku fikela kwihi mhangu yoleyo.

Hi January 12, 2010, le Haiti ku ve ni ku tsekatseka kun’wana ka misava lokukulu ngopfu ematin’wini loku dlayeke vanhu vo tala ni ku onha nhundzu yo tala. Kambe a ku nga ri ku tsekatseka ka misava ko sungula naswona a hi kona ntsena lokukulu swinene loku veke kona lembe leri. Nxaxamelo lowu landzelaka wu kombisa ku tsekatseka kun’wana ka misava loku veke kona eka tin’hweti ti nga ri tingani to sungula ta lembe ra 2010 loku vuriwaka leswaku ku ve lokukulu swinene ku tlula loku hlakateke ntsindza wa Haiti.

January 3: Ku tsekatseka ka misava loku pimiweke ku va 7,1 eSwihlaleni swa Solomon

Ku tsekatseka loku ka misava, loku eku sunguleni ku vuriweke leswaku a ku ri kukulu ku tlula 7,1, ku vange tsunami leyi veke ni “magandlati lama tlakukeke timitara timbirhi ku ya eka tinharhu.” Loti Yates, mutirhela-mfumo wo langutela timhangu, u vule leswaku “ndhawu hinkwayo a yi funengetiwe hi ku helela hi mati” loko u languta u ri eka xihaha-mpfhuka. Hi ku ya hi Yates, eximutanini xa Bainara eXihlaleni xa Rendova, tiyindlu ta 16 a ti mbundzumukile kasi tin’wana to tala swinene a ti onhakile.

Ku rhange ku va ni ku ninginika loku pimiweke ku va 6,6 ku nga si va na ku tsekatseka ka misava. Vanhu vo tala va chave ngopfu loko va twa ku ninginika koloko loku nga nyawuriki ivi va balekela etintshaveni. Goza rero ri va ponisile loko timbuwa ta vona ti hlaseriwe hi tsunami leyi vangiweke hi ku tsekatseka lokukulu ka misava loku veke kona endzhaku ka tiawara timbirhi.

February 26: Ku tsekatseka ka misava loku pimiweke ku va 7,0 eSwihlaleni swa Ryukyu, eJapani

Ku tsekatseka loku ka misava ku endleke hi 5:31 nimixo hi nkarhi wa kwale, endhawini leyi nga ekule hi 80 wa tikhilomitara ku suka edorobeni ra Naha, le Okinawa, ku nga xin’wana xa swihlala leswi vumbaka Swihlala swa Ryukyu swa le Japani. Swilemukiso swa tsunami swi tivisiwile kambe endzhakunyana ku vuriwe leswaku a yi nge vi kona. Wansati un’wana la tshameke eOkinawa ku ringana malembe lama tlulaka 90 u vule leswaku a a nga si tshama a twa ku tsekatseka lokukulu ka misava loku fanaka ni koloko.

February 27: Ku tsekatseka ka misava loku pimiweke ku va 8,8 eChile

Ku tsekatseka loku ka misava a ku ri ka vuntlhanu hi matimba ku sukela hi lembe ra 1900. Lokukulu ku tlula hinkwako ku ve kona eChile hi 1960 loku ku pimiweke ku va 9,4. Ku tsekatseka koloko ka misava ni kun’wana loku hlaseleke entsindza wa Chile hi 1985 loku pimiweke ku va 7,7, ku susumetele tiko leswaku ri veka milawu ya maakelo leyi faneleke ku landzeriwa.

Hikwalaho ka sweswo, miako yi nga ri yingani ya le Santiago ni le madorobeni man’wana leyi hlaseriweke hi ku tsekatseka ka lembe leri, yi wile. Hambiswiritano, vanhu va magidi va vavisekile naswona va lahlekeriwe hi nhundzu ni swilo swa vona. Ku vuriwa leswaku ku fe vanhu va kwalomu ka 500, ku nga nhlayo leyi lavaka ku ringana ni hafu ya lava dlayiweke hi tsunami leyi hlaseleke ribuwa ra Chile.

April 4: Ku tsekatseka ka misava loku pimiweke ku va 7,2 eBaja California, eMexico

Ku tsekatseka loku ka misava ku endleke endhawini leyi nga tikhilomitara ta 18 ku suka edorobeni ra Guadalupe Victoria, le Mexico ni leyi endlaka 47 wa tikhilomitara ku suka edorobeni ra Mexicali. Ndhawu ya kona yi le kule ni doroba naswona a yi na vaaki vo tala. Hambiswiritano, ku tsekatseka koloko lokukulu ku twiwe emadorobeni yo tala eMexico ni le dzongeni wa United States.

May 9: Ku tsekatseka ka misava loku pimiweke ku va 7,2 eNorthern Sumatra, eIndonesia

Ku tsekatseka loku ka misava ku endleke ehansi ka lwandle ninhlikanhi endhawini leyi endlaka kwalomu ka tikhilomitara ta 217 ku suka edorobeni ra Banda Aceh leri nga en’walungu wa Indonesia. Vanhu vo tala va baleke emakaya ya vona naswona va ale ku tlhelela kona ku ringana nkarhi wo karhi hikwalaho ko chava. Hambiswiritano, ku hava vanhu lava feke lava vikiweke.

Ku Languteriwe Ku Tsekatseka Ka Misava Loku Engetelekeke

Loko ku kambisisiwa matimu ya khale ya ku tsekatseka lokukulu ka misava loku veke kona eka pulanete ya hina, swa twala ku langutela leswaku ku ta va ni ku tsekatseka ka misava loku engetelekeke emalembeni lama taka. Geological Survey ya le United States yi vule leswi: “Ku tsekatseka lokukulu ka misava ku ta hambeta ku endleka hilaha ku endlekeke hakona enkarhini lowu hundzeke.”

Lexi tsakisaka, phepha-hungu rin’wana ri te: “Ku tsekatseka ka misava ka sweswi . . . ku le henhla ka matimba ya vanhu naswona ku hi tsundzuxa leswaku a hi na wona matimba yo ku sivela. Sweswo a swi vuli swona leswaku a hi fanelanga hi teka goza leri hi nga ri kotaka . . . , kambe swi vula leswaku hi fanele hi langutela timhangu letikulu ta ntumbuluko leti nga ehenhla swinene ka matimba ya hina.”

Swichudeni leswi hisekaka swa Bibele swi ehleketa hi vuprofeta bya Bibele lebyi hi ku kongoma byi vulaka leswaku ku tsekatseka ka misava i xin’wana xa swiendlakalo leswi vumbaka xikombiso xa masiku yo hetelela ya mafambiselo lawa ya swilo.—Matewu 24:3, 7; Marka 13:8; Luka 21:11.

[Mepe lowu nga eka tluka 20, 21]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Ku tsekatseka kun’wana ka misava loku pimiweke ku va mpimo wa 7,0 kumbe ku tlula ku sukela hi January ku ya fika hi May

Mexico

Haiti

Chile

Japan

Indonesia

Solomon Islands