Ndzi Hanye Vutomi Lebyi Enerisaka Swinene

Hi ku vula ka Herawati Neuhardt

Ndzi velekiwe eCirebon, le Indonesia ku nga doroba leri tivekaka hi malapi yo rona lama khavisiweke hi ku dirowiwa hi voko. Hi tindlela tin’wana vutomi bya mina tanihi murhumiwa a byi ri ni mivalavala ku fana ni malapi wolawo hikwalaho ka mindhavuko yo hambana-hambana leyi ndzi yi voneke eDzonga-Vuxa bya Asia ni le Pacific Dzonga. I nge ndzi mi hlamusela.

HI 1962, loko ndzi ri ni malembe ya khume Manana u sungule ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Hi ku famba ka nkarhi yena na Tatana lava ha vumbirhi bya vona va nga Machayina lama velekiweke eIndonesia va ve Timbhoni ku katsa na hina vana va vona vantlhanu.

Ndyangu wa ka hina minkarhi hinkwayo a wu amukela varhumiwa ni valanguteri va miganga ni va swifundzha lava a va endzela vandlha ra ka hina leswaku va ta ri khutaza hi tlhelo ra moya. Xikombiso xa vona lexinene ni mabulo ya vona lama khutazaka swi ndzi pfunile swinene. Loko ndzi ri ni malembe ya 19 ndzi endle xiboho xo nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo wa Vukreste. Endzhaku ka lembe, ndzi tekane na Josef Neuhardt ku nga murhumiwa wa Mujarimani loyi a fikeke eIndonesia hi 1968. Endzhaku ka masiku yo sungula ya ku tekana ka hina, hi rhurhele eSumatra ku nga xihlala lexikulu xa vumbirhi xa le Indonesia eka leswi tlulaka 17 000. Loko ndzi ri kwalaho ndzi joyine Josef entirhweni wakwe wa ku va mulanguteri la famba-fambaka, ku nga ntirho lowu a wu katsa ni ku endzela mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha.

Ku Chumayela eSumatra

Nsimu leyi a hi averiwe yona a yi nave ku suka endhawini yo hisa leyi nga ni mphensa-mphensa ya le dorobeni ra Padang eDzongeni wa Sumatra ku ya eTiveni ro saseka ra Toba, ku nga tiva leri a ri tala ku hlaseriwa hi vholkheno leri nga eN’walungu wa Sumatra. Hi ku famba ka nkarhi hi averiwe ku ya tirha exihlaleni lexi nga edzongeni. A hi ya ehenhla ni le hansi hi ri karhi hi famba hi movha wa hina wa Volkswagen Beetle, emagondzweni lama nga ni magoji lama nga ekhwatini, hi tsemakanya mabuloho lama nga tiyangiki lama endliweke hi mintsandza ya misinya ya khokhonati naswona hi rhendzeleka hi tintshava ta vholkheno—leti tin’wana ta tona a yi nga ha humi kasi eka tin’wana a yi huma. Nivusiku a hi etlela ehansi etindlwini ta xiyimo xa le hansi leti a ti ri enhoveni, naswona a ti nga ri na gezi, tiphayiphi ta mati kumbe tindhawu to hlambela eka tona. A hi hlambela emativeni ni le milambyeni. A ku hanyiwa vutomi byo olova naswona a hi va rhandza vanhu va kwalaho. Va hi amukele hi mandla mambirhi va tlhela va hi nyika swakudya naswona vo tala a va tsakela ku dyondza Bibele.

Vanhu va le Padang, lava vuriwaka Maminangkabau lava vo tala va vona ku nga Mamoslem, va hlamarile va tlhela va tsaka loko hi va komba hi ku tirhisa Bibele leswaku Xikwembu i xin’we, ku nga ri vunharhu-un’we, hilaha tikereke ta vujagana ti dyondzisaka ha kona. (Deteronoma 6:4) Hi ntsako vanhu vo tala va amukele timagazini ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! naswona eku heteleleni van’wana va vona va endle nhluvuko lowunene hi tlhelo ra moya. Vanhu lava tshamaka eTiveni ra Toba lava vuriwaka Mabatak, lava vo tala va vona a va tivula Vakreste a va ri tiva vito ra Xikwembu ku nga Yehovha hikuva a ri ri kona eBibeleni ya vona ya Xibatak. (Pisalema 83:18) Hikwalaho, a va lava ku tiva swo tala hi Xikwembu ni xikongomelo xa xona hi vanhu. Vo tala va vona va amukele ku dyondzeriwa Bibele naswona eku heteleleni va ve Vakreste lava chumayelaka hi ku hiseka.

Ku Byela Vanhu Va Le Java Hi Ta Ntshembo Wa Hina

Hi 1973, mina na Josef hi averiwe ku ya chumayela eJava ku nga xihlala lexi ringanaka ni hafu ya tiko ra Great Britain, lexi nga ni vaaki lava tlulaka 80 wa timiliyoni.a Hi chumayele mahungu lamanene eka Majava, Masundane, ni le ka mintlawa yin’wana ya tinxaka ta Machayina.

Leswi ndzi kurisiweke hi ndhavuko wa Machayina ni wa Maindonesia, ndzi kota ku vulavula tindzimi to tala leti katsaka Xijava, Xisundane, Xiindonesia ni Xinghezi. Xisweswo, ndzi tiphinile hi ku burisana ni vanhu hi rungula leri tsakisaka ra le Bibeleni hi ririmi ra vona.

Le ntsindza wa Indonesia, ku nga Jakarta lowu nga eJava, ndzi chumayele nhwanyana wa malembe ya 19 hi ta ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini laha misaveni, loyi a a tikomba a ri ni gome. Loko ndzi ri karhi ndzi n’wi hlayela Bibele, u sungule ku xiririka mihloti. Naswona hi ku tirhisa marito lama kombisaka rirhandzu ni xichavo, u te: “Ndza nkhensa ku ndzi byela hi ta ntshembo lowu.” U tlhele a ku: “Mundzuku leri xaka ndzi fanele ku va ndzi kume 1,5 wa timiliyoni ta rupiah (R1 100) leswaku ndzi hakela mali ya tidyondzo ta mina ta le yunivhesiti naswona a ndzi ehleketa hi ku xavisa vunhwana bya mina leswaku ndzi kuma mali yoleyo. Loko u nga si fika a ndzi ri karhi ndzi khongelela nkongomiso. Xikhongelo xa mina xi hlamuriwile. Sweswi ndzi tiyimisele ku pfa ndzi yimenyana hi tidyondzo ta mina kutani ndzi tikhoma hi ndlela leyinene.” Nhwanyana loyi a a tsakile ku dyondza leswi engetelekeke eBibeleni.

Ku sukela kwalaho, Majava yo tala ku katsa ni Masundane ni Machayina, ma sungule ku hanya hi ku pfumelelana ni milawu leyinene leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu. Leswi swi ma tisele ku rhula ni ntsako hilaha Xikwembu xi tshembiseke ha kona.—Esaya 48:17, 18.

Kalimantan I Kaya Ra Madayak

Loko hi suka eJava mina na Josef hi rhurhele eKalimantan, ku nga xifundzha xa le Indonesia lexi vuriwaka Borneo, lexi nga xihlala xa vunharhu hi vukulu emisaveni (lexi landzelaka xa Greenland ni xa New Guinea). Borneo i kaya ra Machayina ni Mamoslem lama humaka eMalasia naswona ku tshama Madayak lama davukeke kwalaho, naswona i tiko leri nga ni makhwati lama tlhumeke, tintshava leti nga ni rikhwarha ni milambu leyikulu naswona ku kumeka vanhu lava tshamaka emilambyeni leyikulu lava a va dume hi ku hlota valala va va vona ivi va va tsema tinhloko.

Leswaku hi fikelela tindhawu leti nga ekule ta Madayak, a hi tala ku famba hi xikepe kumbe xikwekwetsu hi hundza hi le milambyeni leyi nga ekhwatini. Tingwenya letikulu a ti orhela masana ti ri etimbuweni ta milambu, tinkawu ti hi honolerile ti ri ehenhla ka misinya naswona tinyenyana a ti haha hi tinsiva ta tona ta mivalavala. Hakunene, ku endla ntirho wa vurhumiwa kwalaho a swi tsakisa swinene!

Mindyangu yo tala ya Madayak a yi tshama etindlwini leti akiweke hi timhandzi ehenhla ka mati. Tin’wana a ti ri titsongo; kasi tin’wana a ti lehile lerova a ku tshama mindyangu yo tala eka tona. Vanhu vo tala a va nga si tshama va vona mulungu, hikwalaho a va tsakela ku vonela Josef ekusuhi. Vana va le ximutanini hinkwaxo a va tsutsumela eka yena va ri karhi va huwelela va ku: “Mufundhisi! Mufundhisi!” Munhu un’wana ni un’wana a a ya eka yena a lava ku twa leswi mufundhisi wa mulungu a a lava ku swi vula. Loko Josef a vulavula a a tolokeriwa hi Timbhoni ta kwalaho, naswona u endle malunghiselelo yo dyondza Bibele ni vanhu vo tala lava tsakelaka.

Hi Averiwa Ku Ya Chumayela ePapua New Guinea

Hikokwalaho ko tshikileriwa hi vukhongeri lebyi kanetaka, hi December 1976, mfumo wa Indonesia wu yirise ntirho wa Timbhoni ta Yehovha. Hikwalaho ka sweswo mina na Josef hi averiwe ku ya ePapua New Guinea.

Loko hi fike ePort Moresby ku nga ntsindza wa kwalaho, hi hete tin’hweti timbirhi hi ri karhi hi dyondza ririmi ra ximfumo ra Xihiri Motu. Kutani hi rhurhele eDaru, ku nga xihlala lexitsongo xa le xifundzheni lexi nga ekule xa le vupela-dyambu. Loko hi ri kwalaho ndzi hlangane na Eunice, wansati loyi a ri xihontlovila a tlhela a rhandziwa hi vanhu, loyi meno yakwe a ma pendeke ma va yo tshuka ni ka ntima hikwalaho ka leswi a heteke malembe yo tala a ri karhi a cakunya betel nut. Endzhaku ka loko Eunice a dyondze leswaku Xikwembu xi lava malandza ya xona ma basa emirini, emahanyelweni ni le moyeni, u nambe a ku wu thya mukhuva wakwe wa ku godzomberiwa ivi a va Mukreste wo tshembeka. (2 Vakorinto 7:1) Nkarhi ni nkarhi loko hi vona vanhu vo tano va hanya hi leswi Bibele yi swi vulaka, a hi ya hi ma tlangela swinene marito ya Pisalema 34:8, lama nge: “Nantswani mi vona leswaku Yehovha hi lonene.”

Hi ku famba ka nkarhi, Josef u tlhele a va mulanguteri la famba-fambaka naswona hi endzele tindhawu to tala ta le Papua New Guinea, ku nga tiko leri nga ni tindzimi ta kwalomu ka 820. Ku endlela leswaku hi ta chumayela vanhu vo tala, eka tindzimi leti a hi ti tiva hi tlhele hi dyondza ni tin’wana, ku nga Xitok Pisin, ririmi leri hlanganisaka vanhu va tindzimi to hambana-hambana endhawini yoleyo. Leswaku hi ya chumayela emadorobeni ni le mitini yo hambana-hambana, a hi famba hi milenge, movha, xikepe, xikwekwetsu ni xihaha-mpfhuka lexitsongo naswona a hi tiyisela ku hisa, tinsuna ni ku tshamela ku khomiwa hi malariya lawa a ma teka nkarhinyana.

Kutani hi 1985, hi kume xiavelo xin’wana xa vurhumiwa, xo ya chumayela eSwihlaleni swa Solomon, evuxeni bya Papua New Guinea. Kwalaho hi tirhe erhavini ra Timbhoni ta Yehovha naswona hi tlhele hi rhendzeleka ni swihlala swa le ndhawini yoleyo hi ri karhi hi khutaza mavandlha ni ku tlhela hi ya etinhlengeletanweni ta Vakreste. Nakambe, a hi fanele hi dyondza ririmi lerintshwa, ku nga Xipidgin lexi vulavuriwaka eSwihlaleni swa Solomon. Kambe a swi tsakisa swinene ku chumayela vanhu va le Swihlaleni swa Solomon lava rhandzaka Bibele!

Riendzo Leri Ndzi Tikeleke Swinene

Hi 2001, ku yirisiwa ka ntirho wa Timbhoni ta Yehovha ta le Indonesia ku herisiwile naswona mina na Josef hi tlhelele eJakarta. Hambiswiritano endzhakunyana ka sweswo, murhandziwa wa mina u khomiwe hi vuvabyi bya khensa ya nhlonge. Hi ye eJarimani etikweni ra ka va Josef leswaku a ya tshunguriwa. Kambe khombo ra kona, hi 2005 eka lembe ra hina ra vu-33 hi tekanile, Josef u file, u rindzele ku pfuxeriwa evuton’wini lebyi nga heriki eParadeyisini emisaveni leyintshwa. (Yohane 11:11-14) A a ri ni malembe ya 62 naswona u hete malembe ya 40 a ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo.

A ndzi sukanga eJakarta, ndzi ye emahlweni ni ntirho wa mina wa vurhumiwa. Ndza n’wi kumbuka nkatanga. Kambe ku dyondzisa van’wana ntiyiso wa risima lowu kumekaka eRitweni ra Xikwembu swi ndzi pfunile leswaku ndzi kota ku langutana ni gome leri, ku chumayela swi ndzi endla ndzi titwa ndzi enerisekile ni ku va ni xikongomelo evuton’wini. Ndzi nga vula handle ko tipfinyinga leswaku Yehovha u ndzi nyike vutomi bya mivalavala byi tlhela byi vuyerisa swinene.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Mepe lowu nga eka tluka 25]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

INDONESIA

Java

JAKARTA

Cirebon

Sumatra

Padang

Lake Toba

Borneo

PAPUA NEW GUINEA

PORT MORESBY

Daru

SOLOMON ISLANDS

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Herawati a ri ni swichudeni swa Bibele eSwihlaleni swa Solomon

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri na Josef eHolland, a nga si fa hi 2005