Ndlela Yo Langutana Ni Ku Feriwa Hi Loyi U N’wi Rhandzaka
“Hungu ra ku fa ka Tatana ri ndzi tseme nhlana ni ku ndzi vangela gome lerikulu. A ndzi karhatekile hikwalaho ko ti vona nandzu hileswi a ndzi nga ri kona ekusuhi na yena loko a fa. A xi kona lexi nga pimanisiwaka ni ku vava loku vangiwaka hi ku feriwa hi loyi u n’wi rhandzaka. Ndzi n’wi kumbuka swinene tatana!”—Sara.
KU NGA khathariseki ndhavuko kumbe vukhongeri lebyi vanhu va nga eka byona, vo tala swa va tikela ku vulavula hi rifu. Tindzimi to tala ti tirhisa marito yo sasa leswaku ti chavelela vanhu lava feriweke. Hi Xitsonga, ematshan’weni yo vula leswaku munhu u “file,” vanhu va ri “u hundzile emisaveni,” “a nga ha ri kona” kumbe “u hi siyile.”
Hambi ku ri marito ya musa a ma nge swi koti ku herisa gome leri lava feriweke hi munhu loyi va n’wi rhandzaka va nga na rona. Eka van’wana, ku feriwa swa tika swinene lerova a va swi koti ku swi amukela.
Loko u feriwe hi munhu loyi u n’wi rhandzaka, na wena u nga ha kuma leswaku swa ku tikela ku swi amukela. Kumbexana u nga ha tiendla onge a swi ku tovi helo, kasi wa swi tiva leswaku swa ku vava. I ntiyiso leswaku vanhu a va rili ku fana, kutani loko u nga swi kombisi erivaleni leswaku u ni gome, sweswo a swi vuli swona leswaku u le ku pfala-pfaleni ka ndlela leyi u titwaka ha yona.a Hambiswiritano, swiphiqo swi nga ha va kona loko u titwa u boheka ku vonaka onge wa antswa––kumbexana u endla tano eka swirho swa ndyangu leswi na swona swi nga eku rileni.
“A Ndzi Nga Ri Na Wona Nkarhi Wo Rila”
Xiya ntokoto wa Nathaniel, jaha leri mana wa rona a feke loko ri ri ni malembe ya 24. U ri: “Eku sunguleni a ndzi pfilunganyekile, a ndzi vona onge ndzi fanele ndzi chavelela tata wa mina ni vanghana vo tala va manana lava a va tshikilelekile. A ndzi nga ri na wona nkarhi wo rila.”
Endzhaku ka lembe ku humelele rifu leri, Nathaniel a a nga si swi amukela hi ku helela leswaku u feriwile. U ri: “Minkarhi yin’wana Tatana a ndzi vitana leswaku a ta phofula ku karhateka kakwe eka mina. A a lava ku vulavula ha swona naswona a ndzi tsakela ku n’wi pfuna. Kambe loko ndzi lava ku chaveleriwa, a ndzi titwa onge a ku na munhu la nga ndzi chavelelaka.”
Vanhu lava khathalelaka vavabyi, ku katsa ni madokodela lawa nkarhi na nkarhi ma bohekaka ku langutanaka ni ku feriwa, na wona ma nga twa ma chava ku kombisa ndlela leyi ma titwaka ha yona. Anakanya hi mhaka ya Heloisa, la nga ni malembe yo tlula 20 a ri dokodela. A a tirha emugangeni lowu vanhu vo tala a va tolovelanile naswona a ri ni vuxaka ni swigulana swakwe. U ri: “Vo tala va vona a ndzi ri na vona hi nkarhi lowu va feke ha wona naswona van’wana va vona a va ri vanghana lava rhandzekaka.”
Heloisa u swi xiyile leswaku ku rila i ndlela ya ntumbuluko yo hunguta gome. Wa hlamusela: “Ndzi kume leswaku a swi ndzi tikela ku rila. A ndzi karhateka hi ku lava ku va la tiyeke eka van’wana lerova ndzi titwa leswaku ndzi fanele ndzi siva ndlela leyi ndzi titwaka ha yona. Ndza tshemba leswaku van’wana a va langutele sweswo eka mina.”
“A Ndzi Nga Ha Tsaki Loko Ndzi Ri Ekaya”
Kumbexana xivundza i xiphiqo lexikulu lexi lava feriweke hi varhandziwa va vona va langutanaka na xona. Hi xikombiso, Ashley a ri ni malembe ya 19 loko mana wakwe a fa hi vuvabyi bya khensa. U ri: “Endzhakunyana, ndzi titwe ndzi lahlekile naswona ndzi ri ni xivundza. Manana a ri munghana wa mina lonkulu. A hi heta nkarhi wo tala hi ri swin’we!”
A swi hlamarisi leswi Ashley a swi n’wi tikela ku vuya ekaya siku ni siku a kuma leswaku mana wakwe a nga kona. U ri: “A ndzi nga ha tsaki loko ndzi ri ekaya. Minkarhi yo tala a ndzi ya ekamareni ra mina ndzi fika ndzi rila loko ndzi languta swifaniso swa yena kutani ndzi ehleketa hi swilo leswi a hi tala ku swi endla swin’we.”
Ku nga khathariseki leswaku u feriwe hi xirho xa ndyangu kumbe munghana la rhandzekaka, tiyiseka leswaku a wu wexe u titwaka u ri na gome. Vo tala va kume tindlela leti va pfuneke leswaku va langutana na rona, hilaha hi nga ta swi vona ha kona.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Leswi munhu un’wana ni un’wana a nga ni marilelo yakwe, swi ta va swi nga ri swinene eka van’wana loko vo vula swo karhi malunghana ni lava nga swi kombisiki erivaleni ku karhateka ka vona endzhaku ka loko va feriwe hi loyi va n’wi rhandzaka.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]
“Ndzi titwe ndzi lahlekile naswona ndzi ri ni xivundza. Manana a ri munghana wa mina lonkulu”—Ashley