Mpfuno Eka Lava Feriweke

“Yehovha u le kusuhi ni lava va tshovekeke mbilu.”—Pisalema 34:18.

ENDZHAKU ko feriwa hi munhu loyi u n’wi rhandzaka, u nga ha titwa u tshikilelekile hi tindlela to hambana-hambana, to tanihi ku chuha, ku fa vusindza, gome hambi ku ri ku titwa nandzu kumbe ku hlundzuka. Hilaha swi boxiweke ha kona exihlokweni lexi hundzeke, vanhu va rila hi tindlela to hambana. Hikwalaho, a wu nge langutani ni tindlela leti hinkwato naswona a wu nge kombisi ndlela leyi u twaka ku vava ha yona ku fana ni vanhu van’wana. Xisweswo, loko u lava ku kombisa ndlela leyi u titwaka ha yona, a swi bihanga ku endla tano.

“Loko U Feriwile Rila!”

Heloisa, dokodela la tshahiweke eku sunguleni u ringete ku tikhoma endzhaku ko feriwa hi mana wakwe. U ri: “Eku sunguleni ndzi ririle kambe swi nga siya kwihi ndzi fihle ndlela leyi a ndzi titwa ha yona, hilaha a ndzi endla hakona loko ndzi feriwa hi xigulana. Sweswo swi endle leswaku ndzi tshamela ku vabya. Xikhutazo xa mina eka lava feriweke hi varhandziwa va vona hi lexi: Loko u feriwile rila! Phofula ndlela u titwaka ha yona. Sweswo swi ta endla leswaku u titwa u antswa.”

Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi u nga ha titwa ku fana na Cecília loyi nuna wakwe a feke hi vuvabyi bya khensa. U ri: “Minkarhi yin’wana ndzi hela matimba hikuva swi tikomba onge a ndzi swi endlanga swilo swin’wana leswi van’wana va ehleketaka leswaku a ndzi fanele ndzi swi endlile.”

Loko u tshame u titwa hi ndlela yoleyo, tsundzuka leswaku ku hava ndlela leyi “faneleke” yo rila. Van’wana va swi kota ku langutana ni ku feriwa hikwalaho ko chaveleriwa hi maxaka kambe van’wana a va swi koti. Loko u ri exiyinweni xo tano, u nga hatlisisi swilo, u nga titwi u boheka ku tivekela nkarhi lowu u lavaka ku va exiyin’weni lexinene ha wona.a

Kambe ku vuriwa yini loko u titwa onge gome leri u nga na rona a ri nge heli naswona ri ku endla u titwa u tshikilelekile? Swi nga ha endleka leswaku u titwa ku fana ni wanuna wo lulama Yakobe loyi loko a byeriwa leswaku n’wana wakwe Yosefa u file ‘a a nga chaveleleki.’ (Genesa 37:35) Loko ku ri leswaku u titwa hi ndlela yoleyo, hi wahi magoza lama pfunaka lawa u nga ma tekaka leswaku u hlula ntshikilelo wolowo?

Tikhathalele. Cecília u ri: “Minkarhi yin’wana ndzi titwa ndzi karhele swinene naswona ndza swi xiya leswaku ndzi va ndzi tirhe ku tlula mpimo.” Leswi a swi vuleke swi kombisa ndlela leyi gome ri nga tshikilelaka munhu ha yona emirini ni le mintlhavekweni. Hikwalaho, u ta va u endla kahle loko u tikarhatela ku khathalela rihanyo ra miri wa wena. Etlela nkarhi lowu eneleke u tlhela u dya swakudya leswi akaka miri.

Handle ko kanakana, a wu nge swi tsakeli ngopfu swakudya, ku ya exitolo ni ku sweka. Nilokoswiritano, ku tshika ku dya swi nga ku vangela mavabyi naswona swi nga endla leswaku u tshikileleka ngopfu. Ringeta ku dyanyana leswaku u hlayisa rihanyo ra wena ri va exiyin’weni lexinene.b

Loko swi koteka, endla vutiolori byo karhi hambi ko va ku famba-famba kunene. Ku gingiriteka swi ta endla leswaku u nga tshami endlwini. Ku tlula kwalaho, vutiolori lebyi ringaniseriweke byi endla leswaku ku huma endorphin ku nga khemikhali leyi nga ebyongweni leyi nga endlaka leswaku u titwa u antswa.

Amukela mpfuno wa van’wana. Leswi swi nga va swa nkoka ngopfu-ngopfu loko u feriwe hi munghana wa vukati. Swi nga ha endleka leswaku a ku ri ni mintirho yo tala leyi a a yi endla kutani sweswi mintirho yoleyo a ya ha endliwi hi munhu. Hi xikombiso, loko ku ri leswaku munghana wa wena wa vukati a a langutela timhaka ta macheleni ya ndyangu kumbe mintirho ya le ndlwini, eku sunguleni u nga ha kuma leswaku swa ku tikela ku khathalela swilaveko sweswo hi wexe. Eka xiyimo xo tano, xitsundzuxo xa vanghana va wena lava anakanyelaka xi nga ha va mpfuno lowukulu.—Swivuriso 25:11.

Bibele yi hlamusela munghana wa ntiyiso tanihi munhu “la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Xisweswo, u nga tihambanisi ni van’wana hi ku ehleketa leswaku u ta va ndzhwalo eka vona. Ku hambana ni sweswo, ku tihungasa ni van’wana swi nga fanisiwa ni buloho leri nga ku pfunaka ku tlulela endhawini yin’wana ivi u huma eka gome leri u nga na rona. Endzhaku ka rifu ra mana wakwe, nhwana un’wana la vuriwaka Sally u kume leswaku ku tihlanganisa ni van’wana swa pfuna swinene. Wa hlamusela: “Vanghana va mina vo tala a va ndzi katsa eka swinkhubyana swa vona. Sweswo swi ndzi pfunile leswaku ndzi kota ku langutana ni xivundza lexi a ndzi ri na xona. Minkarhi hinkwayo a ndzi swi tsakela loko vanhu va ndzi vutisa swivutiso swo olova swo fana ni leswi, ‘U titwa njhani hi rifu ra mana wa wena?’ Ndzi xiye leswaku ku vulavula hi manana swi ndzi pfunile leswaku ndzi kota ku hlula gome leri a ndzi ri na rona.”

Tsundzuka swilo leswi a mi swi endla. Tsundzuka minkarhi yo tsakisa leyi u tshameke u tiphina ha yona ni murhandziwa wa wena, u nga ha endla tano hi ku langutisa swinepe. I ntiyiso leswaku eku sunguleni ku tsundzuka minkarhi yoleyo swi nga ha vava. Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi ku endla tano swi nga ku pfuna leswaku u hlakarhela ematshan’weni yo ku twisa ku vava.

Tshama ni buku leyi eka yona u nga tsalaka swilo swo tsakisa leswi u swi tsundzukaka ni swilo leswi u navelaka onge a wu fanele u swi byele murhandziwa wena loko a ha hanya. Loko u hlaya leswi u swi tsaleke swi ta ku pfuna leswaku u titwa u antswa. Ku swi tsala swi ta endla leswaku u kombisa ndlela leyi u titwaka ha yona.

Xana i swinene ku hlayisa swilo swa mufi? Mavonelo ya hambana emhakeni leyi, naswona a swi hlamarisi hikwalaho ka leswi munhu un’wana ni un’wana a rilaka hi ndlela yakwe. Van’wana va vona onge ku hlayisa swilo leswi a swi ri swa mufi swi endla leswaku va teka nkarhi wo leha ku hlakarhela. Van’wana va kuma leswaku swa pfuna. Sally la tshahiweke eku sunguleni u ri: “Ndzi hlayise swilo swo tala swa manana. Ku endla tano swa pfuna swinene!”c

Titshege hi “Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo.” Bibele yi ri: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, u ta ku seketela.” (Pisalema 55:22) Ku khongela eka Xikwembu a hi ndlela yo endla leswaku u titwa u antswa. I nchumu wa xiviri ni wa nkoka wo vulavurisana ni “Xikwembu xa nchavelelo hinkwawo, lexi hi chavelelaka enhlomulweni wa hina hinkwawo.”— 2 Vakorinto 1:3, 4.

Rito ra Xikwembu ku nga Bibele, ri nyikela nchavelelo lowukulu ku tlula hinkwaswo. Muapostola Pawulo la nga Mukreste u te: “Ndzi ni ntshembo eka Xikwembu . . . leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.” (Mintirho 24:15) Ku anakanya hi ntshembo lowu sekeriweke eBibeleni wa ku pfuxiwa ka vafi swi nga ha va nchavelelo lowukulu loko hi ri karhi hi rila ku feriwa hi loyi hi n’wi rhandzaka.d Leswi hi leswi Lauren la feriweke hi makwavo wa xinuna eka mhangu a swi kumeke swi ri ntiyiso. U ri: “Ku nga khathariseki ku vava loku a ndzi ku twa, a ndzi hlaya Bibele, hambi ku ri ndzimana yin’we ntsena. A ndzi hlawula tindzimana leti khutazaka kutani ndzi ti hlaya hi ku phindha-phindha. Hi xikombiso, ndzi khutaziwe hi marito lawa Yesu a ma byeleke Marta endzhaku ka rifu ra Lazaro. U te: ‘Makwenu u ta pfuka.’”—Yohane 11:23.

“U Nga Ri Pfumeleli Ri Ku Tshikilela”

Mintlhontlho yi nga ha va kona, kambe ku langutana ni gome leri u nga na rona swi nga ku pfuna leswaku u ya emahlweni ni vutomi. U nga titwi nandzu hi ku endla tano, onge hiloko ku endla tano ku ta va ku ri ku xenga murhandziwa wa wena kumbe ku rivala hi yena. Ntiyiso hi leswaku a wu nge pfuki u rivale murhandziwa wa wena. Minkarhi yin’wana u nga ha tsundzuka ndlela leyi vutomi a byi ri ha yona, kambe hi ku famba ka nkarhi ntshikilelo wolowo wu ta hela.

Nakambe u nga ha tsundzuka minkarhi yo tsakisa ni yo vava. Hi xikombiso, Ashley la tshahiweke exihlokweni lexi hundzeke u ri: “Ndzi tsundzuka tolo xa kona loko manana a nga si fa. A a ti komba a antswa swinene naswona hi siku rero u sisimukile endzhaku ka nkarhi wo leha. Loko sesi wa mina a ri karhi a n’wi luka misisi, ha vunharhu bya hina hi sungule ku hlekisiwa hi nchumu wo karhi naswona ndzi vone manana a n’wayitela endzhaku ka nkarhi wo leha ndzi nga si n’wi vona a endla tano. Hakunene a tsake ngopfu ku va a tshame na hina tintombhi takwe!”

U ta tlhela u kombisa tidyondzo ta nkoka leti u ti dyondzeke eka murhandziwa wa wena. Hi xikombiso, Sally u ri: “Manana a a ri mudyondzisi la nga ni vuswikoti. A nyikela switsundzuxo swa nkoka handle ko sindzisa leswaku munhu a endla leswi a swi lavaka naswona u ndzi dyondzise ndlela yo tiendlela swiboho leswinene ku nga ri leswi yena na tatana a va swi vula.”

Ku tsundzuka murhandziwa wa wena ku nga va nchumu wa nkoka lowu nga ku pfunaka leswaku u ya emahlweni ni vutomi. Leswi hi leswi jaha leri vuriwaka Alex ri swi kumeke swi pfuna. Ri ri: “Endzhaku ka rifu ra tatana, a ndzi tiyimisele ku hambeta ndzi hanya hilaha a ndzi dyondziseke ha kona—u nga tshuki u rivala ku titlonya hi vutomi. Eka lava feriweke hi vatswari ndzi nga vula leswi: A mi nge pfuki mi ri rivarile rifu ra vatswari va n’wina kambe a mi fanelanga mi swi pfumelela swi mi tshikilela sweswo. Rila hi laha u nga kotaka ha kona, kambe u nga rivali leswaku ka ha ri ni swo tala leswi u faneleke u swi endla evuton’wini.”

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

“Ku nga khathariseki ku vava loku a ndzi ku twa, a ndzi hlaya Bibele, hambi ku ri ndzimana yin’we ntsena”—Lauren

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

KU LANGUTANA NI KU TIVONA NANDZU

Hi laha swi kombisiweke ha kona eku sunguleni, van’wana va tivona nandzu endzhaku ko feriwa hi murhandziwa wa vona. Leswi swi nga ha pfuna ku hlamusela mbitsi lowukulu wa munhu wo tshembeka Yakobo loko a khorwisiwe ku pfumela leswaku n’wana wakwe Yosefa u dlayiwe hi ‘xivandzana xa vukarhi.’ Yakobo a a rhume Yosefa ku ya kamba vamakwavo loko va hlayisekile. Kutani swi nga ha endleka leswaku Yakobo u tivone nandzu, a ku ‘Ha yini ndzi rhume Yosefa a ri swakwe? Ha yini ndzi n’wi rhume endhawini leyi teleke swivandzana?’—Genesa 37:33-35.

Kumbexana u vona onge mihoni yo karhi ya wena hi yona yi vangeke rifu ra murhandziwa wa wena. Ku lemuka leswaku ku tivona nandzu—ka xiviri kumbe loku anakanyiwaka—i ndlela leyi tolovelekeke ya ku rila swi nga pfuna. Laha na kona, u nga tshuki u tumbeta mintlhaveko yo tano. Ku vulavula hi ndlela leyi u tivonaka nandzu ha yona swi nga ku phyuphyisa hi laha ku faneleke.

Kambe, xiya leswaku ku nga khathariseki leswaku munhu hi n’wi rhandzisa ku yini, a hi nge byi lawuli vutomi byakwe, naswona “nkarhi ni khombo” a hi nge swi siveli leswaku swi nga weli varhandziwa va hina. (Eklesiasta 9:11) Handle ka sweswo, a swi kanakanisi leswaku a wu nga ri na minsusumeto yo biha. Hi xikombiso, leswi u nga hlwela ku n’wi yisa eka dokodela, xana a wu lava leswaku murhandziwa wa wena a vabya ni ku fa? Kunene a wu nga lavi swona! Kutani xana hakunene u ni nandzu wa rifu ra yena? E-e.

Manana un’wana u kote ku langutana ni ku tivona nandzu endzhaku ka loko nhwana wakwe a ?le emhangwini ya movha. Wa hlamusela: “Ndzi tivone nandzu leswi ndzi n’wi rhumeke. Kambe ndzi xiye leswaku a ku ri vuphukuphuku ku titwa hi ndlela yoleyo. A swi nga hoxanga ku n’wi rhuma swin’we ni tata wakwe va ya endla xintirhwana. A ko va khombo leri chavisaka.”

U nga ha ku, ‘Kambe ku ni swilo swo tala leswi ndzi navelaka onge loko a ndzi swi vurile kumbe ndzi swi endlile.’ Entiyisweni, i mani exikarhi ka hina loyi a nga vulaka leswaku u ve tatana, manana kumbe n’wana la hetisekeke? Bibele ya hi tsundzuxa: “Hina hinkwerhu hi ni swihoxo leswo tala, kambe loko munhu a nga hoxi eku vulavuleni ka yena munhu yoloye ú hetisekile.” (Yakobo 3:2; Varhoma 5:12) Kutani amukela yinhla ya leswaku a wu hetisekanga. Ku tshamela ku ehleketa u ku, “loko a ndzi lo endla leswi” a swi nge hundzuli nchumu, swi nga hlwerisa ku hlakarhela ka wena.e

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Minkarhi yin’wana mutswari la nga ni gome la dyuhaleke u fanele a chavelela n’wana wakwe loyi a feriweke

[Swifaniso leswi nga eka tluka 9]

Ku tsala ebukwini, ku langutisa swinepe ni ku amukela mpfuno i tindlela to langutana ni ku feriwa hi munhu loyi u n’wi rhandzaka