Manazi A Ma Swi Kotanga Ku Ndzi Cinca

Hi ku vula ka Hermine Liska

EVUTSONGWANINI bya mina ndzi kule kahle hi ku rhula kukondza ku va 1938 loko Adolf Hitler ni ntlawa wakwe wa Manazi va sungula ku fuma eAustria laha a hi tshama kona. Ku nga ri khale mina ni swichudeni-kulorhi hi byeriwe leswaku hi losa Hitler hi ku “Heil Hitler,” hi yimbelela tinsimu ta Manazi hi tlhela hi joyina Ntlawa wa Vantshwa wa Hitler. Kambe a ndzi pfumelanga ku endla tano. I nge ndzi mi hlamusela.

Ndzi kule ni vamakwavo va mune, hinkwavo a va ri majaha naswona hi kulele epurasini ra St. Walburgen eCarinthia, le Austria. Vatswari va mina i Johann na Elisabeth va ka Obweger. Hi 1925, Tatana u ve Bibelforscher kumbe Xichudeni xa Bibele hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona. Manana u khuvuriwe hi 1937. Ku sukela loko ndza ha ri ntsongo, va ndzi dyondzise milawu ya Bibele va tlhela va ndzi pfuna leswaku ndzi rhandza Xikwembu ni ntumbuluko wa xona. Hi xikombiso, va ndzi dyondzise leswaku ku gandzela vanhu swi bihile. Yesu Kreste u te: “U fanele ku gandzela Yehovha Xikwembu xa wena, naswona u fanele ku endlela yena ntsena ntirho wo kwetsima.”—Luka 4:8.

Manana na Tatana a va ri ni malwandla. A hi tshama hi ri ni vaendzi vo tala naswona vatirhi vo hlayanyana va le purasini a va tshama ni ndyangu wa ka hina. A hi rhandza ku yimbelela, ku nga nchumu lowu tolovelekeke eCarinthia naswona a hi bula hi swilo swo tala swa le Bibeleni. Ndza ha swi tsundzuka leswi a hi swi endla tanihi ndyangu, Sonto yin’wana ni yin’wana nimixo a hi tshama etafuleni leswaku hi dyondza Bibele.

Ntshunxeko Wu Siviwa Hi Ku Chava

Loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka nhungu, Jarimani yi sungule ku fuma Austria. Ku sukela kwalaho, vanhu a va sindzisiwa ku endla swilo hi ndlela ya Manazi naswona vaaka-tiko hinkwavo a va fanele va xewetana hi ku vula va ku, “Heil Hitler.” Ndzi arile ku endla tano hikuva hi Xijarimani rito “heil” ri vula “ku ponisiwa” naswona a ndzi nga langutelanga ku ponisiwa hi Hitler! A ndzi swi tiva leswaku Yesu Kreste i Muponisi wa mina. (Mintirho 4:12) Vadyondzisi ni vadyondzi-kulorhi a va ndzi hlekula hikwalaho ko yimela ripfumelo ra mina. Loko ndzi ri ni malembe ya 11, nhloko ya xikolo xa laha a ndzi dyondza kona yi te: “Hermine, ndzi ta ku tlherisela eka gredi yo sungula. A ndzi nge dyondzisi n’wana wo oma nhloko etlilasini ya mina!”

Tatana u boheke ku ya ehubyeni hileswi mina ni va buti va mina hi aleke ku losa Hitler. U komberiwe ku sayina fomo ya leswaku a landzula ripfumelo rakwe. Fomo yoleyo yi tlhele yi vula leswaku u fanele a kurisa vana va yena hi ku ya hi milawu ya Manazi. Leswi a aleke ku sayina, u tekeriwe vana naswona ndzi yisiwe laha a ndzi ta dyondzisiwa tidyondzo letintshwa ekule ni le kaya hi tikhilomitara ta kwalomu ka 40.

Ku nga ri khale ndzi tsundzuke ekaya naswona ndzi ririle swinene. Wansati loyi a a hi langutela u ringete ku ndzi sindzisa leswaku ndzi joyina ntlawa wa Vantshwa wa Hitler kambe ndzi arile. Vanhwanyana van’wana va ringetile ku khoma voko ra mina ra xinene va ri yimisa loko ku losiwa mujeko wa Manazi kambe va tsandzekile. Ndzi titwe hi ndlela leyi malandza ya Xikwembu ya khale ma titweke ha yona loko ma ku: “A hi swinene eka hina ku siya Yehovha leswaku hi ya tirhela swikwembu swin’wana.”—Yoxuwa 24:16.

Vatswari va mina a va nga pfumeleriwi ku ndzi endzela. Kambe, a va lava tindlela to va hi vonana loko ndzi ya exikolweni niloko ndzi ri exikolweni. Ku va hi vonana swi ndzi khutaze swinene leswaku ndzi tshama ndzi tshembekile eka Yehovha. Siku rin’wana loko hi hlangana, Tatana u ndzi nyike Bibele leyitsongo leyi a ndzi yi tumbeta emubedweni wa mina. A ndzi swi tsakela swinene ku yi hlaya hambileswi a ndzi yi hlayela exihundleni. Kambe siku rin’wana a ku sele katsongo leswaku va ndzi kuma kambe ndzi hatle ndzi yi tumbeta ehansi ka minkumba.

Ndzi Rhumeriwa Ekaya Ra Tinani

Leswi matshalatshala hinkwawo ya ku va ndzi dyondzisiwa tidyondzo letintshwa ma nga humelelangiki, valawuri a va anakanya leswaku ndza ha kuceteriwa hi vatswari va mina. Kutani hi September 1942, va ndzi rhumele edorobeni ra Munich, le Jarimani hi xitimela, laha ndzi yisiweke exikolweni xa Khatoliki lexi vuriwaka Adelgunden lexi na xona a ku ri xa tinani. Kwalaho tinani ti vone Bibele ya mina hiloko ti yi teka.

Hambiswiritano, a ndzi tiyimisele ku tshama ndzi tshembekile naswona ndzi arile ku ya ekerekeni. Loko ndzi byele un’wana wa lava a va hi langutela leswaku Sonto yin’wana ni yin’wana vatswari va mina a va ndzi hlayela Bibele, leswi a swi endleke swi ndzi hlamarisile. U ndzi nyike Bibele ya mina naswona swi le rivaleni leswaku leswi ndzi swi vuleke swi n’wi khumbile. Entiyisweni, u ndzi pfumelele leswaku ndzi n’wi hlayela Bibele.

Siku rin’wana mudyondzisi u ndzi byele a ku: “Hermine u ni misisi ya ribungwana naswona u ni mahlo ya wasi. Wena a wu Muyuda u Mujarimani. Yehovha i Xikwembu xa Mayuda.”

Kambe ndzi te: “Yehovha i mutumbuluxi wa swilo hinkwaswo. I Muvumbi wa hina hinkwerhu!”

Nhloko ya xikolo na yona yi ringete ku ndzi tshikilela. Siku rin’wana yi te: “Hermine, un’wana wa vabuti va wena u joyine vusocha. U ku vekele xikombiso lexinene.” A ndzi swi tiva leswaku se u joyinile kambe a ndzi nga swi lavi ku landzela xikombiso xa yena.

Ndzi te: “A ndzi mulandzeri wa buti wa mina. Ndzi mulandzeri wa Yesu Kreste.” Nhloko ya xikolo yi ndzi xungete hi ku vula leswaku yi ta ndzi yisa endhawini ya vanhu lava nga ni vuvabyi bya mianakanyo, yi tlhele yi lerisa nani leswaku yi lunghekela ku ndzi yisa endhawini yoleyo. Kambe a yi swi endlanga sweswo.

Hi ximumu xa 1943, doroba ra Munich ri hlaseriwe hi tibomo naswona vana va le Adegunden va rhurhiseriwe ematiko-xikaya. Hi nkarhi wolowo a ndzi tshamela ku tsundzuka marito ya manana lama nge: “Loko swo endleka leswaku hi hambanisiwa naswona u nga ma kumi mapapila ya mina, tsundzuka leswaku Yehovha na Yesu va ta va na wena. A va nge pfuki va ku siyile. Kutani tshama u ri karhi u khongela.”

Ndzi Pfumeleriwa Ku Tlhelela Ekaya

Hi March 1944, ndzi tlheriseriwe eAdelgunden, laha hi heteke nkarhi wa hina wo tala—vusiku ni nhlikanhi—hi ri endhawini leyi hlaseriweke hi swihaha-mpfhuka swa nyimpi swa le Munich. Hi nkarhi wolowo, vatswari va mina a va kombela leswaku ndzi tlheriseriwa eka vona. Xikombelo xa vona xi hlamuriwile naswona ndzi tlhelele ekaya eku heleni ka April 1944.

Loko ndzi lela nhloko ya xikolo yi te: “Hermine, loko u fika ekaya u hi tsalela naswona u nga cinci.” Hakunene langutelo ra nhloko ya xikolo a ri cincile! Loko ndza ha ku suka endhawini yoleyo ndzi twe leswaku vanhwanyana va kaye ni tinani tinharhu ti dlayiwe hi bomo. Hakunene nyimpi i nchumu wo biha!

Hambiswiritano, a ndzi tsakile ku tlhela ndzi hlanganisiwa ni ndyangu wa ka hina. Hi May 1944, loko nyimpi ya ha tinyike matimba, ndzi tinyiketele eka Yehovha hi ku khuvuriwa ebhavhini lerikulu ro hlambela eka rona. Loko yi hela hi 1945, ndzi ve muchumayeri wa nkarhi hinkwawo naswona a ndzi tiyimisele ku byela van’wana hi mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu, ku nga wona ntsena lowu nga ta tisela vanhu ku rhula ka hilaha ku nga heriki ni nsirhelelo.—Matewu 6:9, 10.

Hi 1950, ndzi hlangane na Erich Liska, la humaka eVienna le Austria, la endzelaka mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Hi cate hi 1952, naswona hi hete nkarhinyana hi endzela mavandlha leswaku hi ma tiyisa hi tlhelo ra moya.

N’wana wa hina wo sungula u velekiwe hi 1953, naswona endzhaku ka yena hi ve ni van’wana vambirhi. Leswi se a hi ri ni vutihlamuleri byo tala, hi tshike ntirho wo endzela mavandlha kutani hi kurisa vana va hina. Ndzi swi vonile leswaku loko u titshega hi Yehovha, a nge pfuki a ku lahlile naswona u ta ku nyika matimba. Sweswo swi ve tano eka mina, ngopfu-ngopfu hi 2002, endzhaku ka ku fa ka nuna wa mina loyi a ndzi n’wi rhandza swinene, Yehovha u ndzi chavelerile swinene ni ku ndzi nyika matimba.

Loko ndzi languta endzhaku evuton’wini bya mina, ndzi va nkhensa swinene vatswari va mina hi ku va va ndzi dyondzise ku sukela evutsongwaneni bya mina ku rhandza Xikwembu ni Rito ra xona, leri ku nga xihlovo xa vutlhari bya ntiyiso. (2 Timotiya 3:16, 17) Kambe eka hinkwaswo, ndzi nkhensa Yehovha loyi a yaka emahlweni a ndzi nyika matimba yo langutana ni miringo evuton’wini.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 19]

“A ndzi mulandzeri wa buti wa mina. Ndzi mulandzeri wa Yesu Kreste”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Ndzi ri ni ndyangu wa ka hina epurasini ra St. Walburgen

[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]

Vatswari va mina Elisabeth na Johann Obweger

[Xihlovo Xa Kona]

Both photos: Foto Hammerschlag

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri ni nuna wa mina Erich