Xivutiso Xa Nkoka Swinene Ku Tlula Hinkwaswo
FRANCIS S. COLLINS, mutivi wa switekela u te: “Xana xi kona xivutiso xa nkoka swinene ku tlula hinkwaswo lexi vanhu va nga xi vutisaka ku tlula lexi nge, ‘Xana Xikwembu xi kona?’” U boxe mhaka ya nkoka swinene. Loko Xikwembu xi nga ri kona, sweswo swi vula leswaku a ka ha ri na vutomi byin’wana handle ka lebyi sweswi hi byi hanyaka naswona a ku na milawu leyi tlakukeke ya mahanyelo leyi hi faneleke hi hanya ha yona.
Xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku vanhu va nga pfumeli leswaku Xikwembu xi kona hileswi vativi va sayense va nga pfumeriki leswaku xi kona. Kambe minkarhi yin’wana mavonelo lama dumeke ma nga ha va ma hoxile hilaha xihloko lexi nga ta landzela xi nga ta swi kombisa hakona.
Lexi twisaka ku vava hileswaku vukhongeri byo tala byi pfilunganye vanhu hi ku dyondzisa swilo leswi fambisanaka ni sayense. Xikombiso lexi xiyekaka emhakeni leyi i dyondzo leyi nga riki kona eBibeleni ya leswaku Xikwembu xi tumbuluxe misava hi masiku ya tsevu lawa a ma lehe 24 wa tiawara eka malembe ma nga ri mangani lama hundzeke.
Leswi vanhu vo tala va pfilunganyiwaka hi tidyondzo ni tifilosofi ta vanhu, va tshike ku lavisisa ntiyiso malunghana ni loko Xikwembu xi ri kona. A ku na nchumu wa nkoka wo fana ni ku va munhu a kuma nhlamulo ya xivutiso lexi nga laha henhla, lexi nga xa nkoka swinene ku tlula hinkwaswo. I ntiyiso leswaku a ku na munhu la tshameke a vona Xikwembu naswona a hi nga ri kona loko swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwa. Kutani ku nga khathariseki leswaku ha pfumela leswaku Xikwembu xi kona kumbe a xi kona, langutelo ra hina ri titshege hi ripfumelo. I ripfumelo ra muxaka muni?
Ripfumelo Ra Xiviri Leri Sekeriweke Eka Vumbhoni
Ripfumelo i ra nkoka swinene evuton’wini bya hina. Loko hi thoriwa hi langutele ku hakeriwa. Loko hi byala mbewu hi langutele leswaku yi mila. Vanghana va hina ha va tshemba. Ha yi tshemba milawu leyi lawulaka vuako bya hina. Leri i ripfumelo ra xiviri hikuva ri sekeriwe eka vumbhoni. Hilaha ku fanaka, ku ni vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona.
Eka Vaheveru 11:1 Bibele yi ri: “Ripfumelo i . . . vumbhoni lebyi tiyeke bya leswi nga swa xiviri hambiloko swi nga voniwi.” Vuhundzuluxeri byin’wana byi ri: “Ripfumelo . . . ri endla leswaku hi khorwiseka hi swilo leswi hi nga swi voniki.” (The New English Bible) Hi xikombiso: A hi nge u le ku fambeni eribuweni, kutani hi xitshuketa u twa misava yi tsekatseka. Endzhaku ka sweswo, u vona mati ma tlula ku suka elwandle. Xikan’we-kan’we wa swi xiya leswaku swiendlakalo leswi i swilemukiso swa tsunami. Ku tsekatseka koloko ni mati swi ku nyika “vumbhoni lebyi tiyeke” bya swilo leswi u nga si tshamaka u swi vona, ku nga magandlati lama ku tshinelelaka. Ripfumelo leri u nga na rona ri ku susumetela ku balekela endhawini leyi hlayisekeke leswaku u ta pona.
Ripfumelo eka Xikwembu na rona ri fanele ri va ri sekeriwe eka vumbhoni lebyi khorwisaka. Hi ndlela yoleyo, Xikwembu xi ta va ‘lexi nga vonakiki’ eka wena. Kambe, xana u fanele u va mutivi wa sayense leswaku u kota ku kambisisa vumbhoni byo tano? Vladimir Prelog, muwini wa Sagwadi ra Nobel u vule leswaku hambi ku ri “vanhu lava wineke Sagwadi ra Nobel a va tivi nchumu hi Xikwembu, vukhongeri ni leswaku ku endleka yini endzhaku ka rifu.”
Mbilu leyinene ni torha ra ntiyiso swi fanele swi ku susumetela ku kambisisa vumbhoni lebyi handle ko yengiwa naswona u pfumelela vumbhoni byebyo byi ku kongomisa. Hi byihi vumbhoni lebyi faneleke byi kambisisiwa?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]
Murimi u ni ntshembo wa leswaku mbewu leyi a yi byaleke yi ta mila kutani yi kula