Vuswikoti Bya Nyoxi Byo Phatsama

TINYOXI ti nga kota ku phatsama kahle hi ndlela yin’wana ni yin’wana. Xana ti swi kotisa ku yini sweswo?

Xiya: Leswaku tinyoxi ti kota ku phatsama kahle, swi lava leswaku ti hunguta rivilo hi ku helela ti nga si phatsama. Leswaku ti kota ku endla leswi ti fanele ti pima swilo swimbirhi, ku nga rivilo leri ti hahaka ha rona ni mpfhuka wo ya laha ti nga ta phatsama kona, kutani ti hunguta rivilo. Hambiswiritano, endlelo rero ri nga ha tikela switsotswana swo tala, tanihi leswi mahlo ya swona ma nga kotiki ku pima mpfhuka.

Matihlo ya tinyoxi ma hambanile swinene ni ya vanhu lama kotaka ku hlayela mpfhuka. Loko tinyoxi ti ya eka nchumu wo karhi leswaku ti phatsama eka wona ti ya ti wu vona wu ri wu kulu. Loko ti ya ti ri karhi ti wu tshinelela, wu sungula ku kula hi ku hatlisa. Nkambisiso lowu endliweke eYunivhesiti ya Australia, wu kombisa leswaku tinyoxi ti hunguta rivilo leri ti hahaka ha rona leswaku ndlela leyi nchumu lowu ti wu tshinelelaka wu kulaka ha yona yi nga cinci. Loko ti fika laha ti nga ta phatsama kona, rivilo ra tona ri va se ri hunguteke hi ku helela, leswi endlaka leswaku ti kota ku phatsama kahle.

Phephahungu leri nge Proceedings of the National Academy of Sciences ri ri: “Ndlela yo olova leyi tinyoxi ti kotaka ku phatsama ha yona . . . [yi nga pfuna] loko yo tirhisiwa ku kongomisa tirhoboto leti hahaka.”

U anakanya yini? Xana vuswikoti bya nyoxi byo phatsama byi lo endliwa kumbe byi lo ti endlekela?