DYONDZO 5

Nkoka Wo Leteriwa Hi Vanhu Lavakulu

XANA KU LETERIWA SWI KATSA YINI?

Vana va fanele va leteriwa ni ku layiwa hi vanhu lavakulu. Leswi u nga mutswari hi wena u faneleke u letela ni ku laya n’wana wa wena. Hambiswiritano, vanhu van’wana lavakulu va nga ha ku pfuna ku letela vana va wena va tlhela va va laya.

HIKWALAHO KA YINI SWI RI SWA NKOKA KU LETERIWA HI VANHU LAVAKULU?

Etindhawini to tala, vantshwa a va heti nkarhi wo tala ni vanhu lavakulu. Xiya leswi:

Vana va heta nkarhi wo tala exikolweni laha ku teleke swichudeni kambe vadyondzisi ni vanhu lavakulu a va tati ni xandla.
Vantshwa van’wana loko xikolo xi humile, a va kumi munhu ekaya hikuva vatswari va va va ye entirhweni.
Ndzavisiso wun’wana wu kume leswaku eUnited States, hi xiringaniso vana lava nga ni malembe ya nhungu ku ya eka 12 va heta tiawara ta kwalomu ka tsevu eka switirhisiwa swa elektroniki.a

Buku leyi nge, Hold On to Your Kids, yi ri: “Namuntlha vantshwa vo tala va kombela tintangha ta vona leswaku ti va pfuna ematshan’weni yo kombela vanhu lavakulu.”

NDLELA YO LETELA VANA

Heta nkarhi ni vana va wena.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Letela mufana hi ndlela leyi nga yakwe; hambiloko a kurile a nge hambuki eka yona.”—Swivuriso 22:6.

Hi ntolovelo vana va lava ku leteriwa ni ku pfuniwa hi vatswari va vona. Swidyondzeki swin’wana swi vula leswaku loko vana va fika emalembeni ya vuntshwa va lava ku leteriwa hi vatswari va vona ku nga ri hi tintangha ta vona. Ebukwini leyi nge, You and Your Adolescent, Dokodela Laurence Steinberg u tsale leswi: “Ku sukela loko vana va ha ri emalembeni ya vuntshwa kukondza va kula, va yingisa ngopfu vatswari va vona loko va va letela ni ku va pfuna. Vantshwa va lava ku tiva leswi mutswari wa vona a swi ehleketaka naswona va yingisela leswi a swi vulaka hambiloko mikarhi yin’wana va nga pfumelelani na swona.”

Leswi hi ntumbuluko vana va navelaka ku leteriwa, endla hinkwaswo leswaku u va letela. Heta nkarhi ni vana va wena u va byela ndlela leyi u titwaka ha yona, leswi u swi tekaka swi ri swa nkoka swin’we ni mintokoto ya wena.

Va kumele munhu loyi va nga n’wi tekelelaka.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha.”—Swivuriso 13:20.

Xana ku ni munhu lonkulu loyi a nga vaka xikombiso lexinene eka n’wana wa wena loyi a ha riki muntshwa? Swi nga va njhani loko wo hlela leswaku munhu yoloye a hungasa ni n’wana wa wena? Leswi a swi vuli swona leswaku u ta namba u n’wi byarhisa vutihlamuleri byo letela n’wana wa wena. Munhu yoloye loyi u n’wi tshembaka loyi a nga taka a nga n’wi khomi hi ndlela yo biha n’wana wa wena a nga n’wi pfuna ntsena loko na wena u ri karhi u n’wi pfuna. Bibele yi hlamusela leswaku loko Timotiya se a kurile u vuyeriwe swinene hileswi a ri munghana wa muapostola Pawulo, kasi Pawulo na yena u vuyeriwile hileswi a ri munghana wa Timotiya.—Vafilipiya 2:20, 22.

Namuntlha, mindyangu yo tala a ya ha tshami swin’we, vakokwana, vamalume, vahahani ni maxaka man’wana u kuma leswaku va tshama etikweni rin’wana. Loko swi ri tano, ringeta ku endla leswaku vana va wena va dyondza eka vanhu van’wana lavakulu lava nga ni mahanyelo lawa u tsakelaka leswaku va ma tekelela.

a Ndzavisiso wolowo wu tlhela wu kombisa leswaku hi xiringaniso vantshwa va heta tiawara ta kwalomu ka kaye hi siku eka switirhisiwa swa vona swa elektroniki. Tiawara teto hinkwato a ti katsi leti va ti hetaka eka Inthanete loko va ri exikolweni kumbe loko va endla mitirho ya xikolo ekaya.

Leswi Hi Swi Endleke . . .

“Mikarhi yin’wana loko ndzi ri karhi ndzi endla swin’wana n’wana wa hina wa nhwanyana u vula leswaku u lava ku vulavula na mina. Mikarhi hinkwayo ndza n’wi yingisela hambiloko ndzi pfa ndzi n’wi byela leswaku a ndzi rindza timinete ti nga ri tingani leswaku ndzi ta n’wi yingisela kahle. Mina ni nsati wa mina hi tikarhatela ku n’wi vekela xikombiso lexinene leswaku a ta swi vona leswaku hi endla leswi hi n’wi dyondzisaka swona.”—David.

“Loko ntombhi ya hina yi velekiwa, mina ni nuna wa mina hi endle xiboho xa leswaku ndzi tshika ntirho leswaku ndzi ta tshama ekaya ndzi kurisa n’wana. A ndzi ti soli hikwalaho ka xiboho xexo. I swa nkoka ku va ni n’wana wa wena leswaku u ta n’wi letela kahle. Xa nkoka swinene, loko u va na yena u ta swi vona leswaku wa khathala hi yena.”—Lisa.

KU HUNGASA NI VANHU LAVAKULU

“Vana va mina va kule ni vanhu vo hambanahambana lavakulu lava rhandzaka swilo leswi nga faniki naswona leswi swi va pfune leswaku va dyondza vutomi eka mintokoto ya vanhu van’wana. Hi xikombiso va hlamarile loko kokwana wa vona a va byela leswaku loko a ha ri xinhwanyetana ndyangu wa ka vona wu ve wo sungula ku kuma rivoni ra gezi. U va byele leswaku vanhu va le ndhawini ya ka vona a va ta va ta yima ekhixini va vona loko rivoni ri lumekiwa ni loko ri timiwa. Xitori xexo xi endle va swi vona leswaku vutomi bya khale a byi fani ni bya namuntlha. Ku yingisela xitori xa kokwa wa vona swi tlhele swi va pfuna leswaku va n’wi xixima ni ku xixima vadyuhari. Loko vana va nga hungasi ni tintangha ta vona ntsena kambe va hungasa ni vanhu lava kuleke va ta dyondza swo tala eka vona.”—Maranda.