Ndzima 14
Ku Aka Vumundzuku Lebyi Nga Heriki Tanihi Ndyangu
1. Leswaku hi kurisa ntsako wa ndyangu, ha yini swi ri swinene ku anakanya hi vumundzuku?
NKARHI wu hambeta wu ya emahlweni. Hi nga ha tsundzuka swilo swo tala leswi tsakisaka swa nkarhi lowu hundzeke, kambe hi nge swi koti ku hanya enkarhini lowu hundzeke. Hi nga kuma dyondzo eka swilo leswi hundzeke, ku katsa ni swihoxo swa nkarhi lowu hundzeke, kambe hi hanya enkarhini wa sweswi ntsena. Naswona hambi loko ndyangu wu hanyisana kahle sweswi, hi fanele hi xiya ntiyiso wa leswaku swilo swa sweswi i swa nkarhinyana; hi ku hatlisa siku ra namuntlha ri vitaniwa tolo, naswona swilo swa sweswi hi ku hatlisa swi vuriwa swa nkarhi lowu hundzeke. Kutani i swa nkoka leswaku hi hambeta hi languta eka vumundzuku, hi byi lunghiselela, leswaku ndyangu wu ta kuma ntsako. Leswaku byi ta va njhani eka hina ni le ka lava va nga maxaka ya hina ya le kusuhi swi ta titshega swinene hi swiboho leswi hi swi endlaka sweswi.
2. (a) Ha yini vanhu vo tala va nga lavi ku anakanya hi vumundzuku? (b) Loko hi navela vumundzuku lebyi tsakisaka, xana hi fanele hi yingisela mani?
2 Xana ku languteriwe yini ke? Eka vanhu vo tala, mianakanyo leyi va nga na yona hi vumundzuku hakanyingi i ya nkarhinyana ntsena. Vo tala va hlawula ku ka va nga languti eka malembe yo tala ngopfu ya nkarhi lowu taka, hikuva leswi va swi vonaka ntsena ka ha ri emahlweni i makumu lama nga tsakisiki, laha ndyangu wu hohlosiwaka hi rifu. Eka vo tala, minkarhi ya vona ya ntsako hi ku hatlisa yi kavanyetiwa hi maxangu ya vutomi. Kambe hi ku yingisa Loyi “ndyangu wun’wana ni wun’wana, ematilweni ni la misaveni, wu vuriwaka [wa yena],” ku nga va ni swo tala swinene evuton’wini.—Vaefesa 3:14, 15.
3. (a) I mintshembo yini leyi Xikwembu xi yi vekeke emahlweni ka vanhu vo sungula? (b) Ha yini swilo swi nga vanga hi ndlela leyi a swi languteriwe ha yona?
3 Loko ku vumbiwa mpatswa wo sungula wa vanhu, a ku nga ri xikongomelo xa Xikwembu leswaku vona kumbe vana va vona va hanya malembe lama nga riki mangani lama teleke ku karhateka ivi eku heteleleni va fa. Xi va nyike kaya ra paradeyisi ivi xi va vekela ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki. (Genesa 2:7-9, 15-17) Kambe va endle leswaku ntshembo wolowo wu lahlekela vona ni vana va vona hi ku tihlawulela ku tlula nawu wa Xikwembu, Lexi vutomi bya vona a byi titshege ha xona. Bibele yi swi hlamusela hi ndlela leyi: “Leswi ku dyoha ku ngheneke emisaveni hi munhu a ri un’we [Adamu], kutani rifu ri ngheneke hikwalaho ka ku dyoha, hi mukhuva wolowo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo, hikuva hinkwavo va dyohile.”—Varhoma 5:12.
4. I lunghiselelo rihi leri Yehovha Xikwembu a ri endleke leswaku xikongomelo xa yena xo sungula malunghana ni vanhu xi ta hetiseka?
4 Hambi swi ri tano, Xikwembu hi rirhandzu xi endle lunghiselelo ro kutsula ndyangu wa vanhu. Yesu Kreste N’wana wa xona, u nyikele vutomi bya yena lebyi hetisekeke hikwalaho ka vana va Adamu hinkwavo. (1 Timotiya 2:5, 6) Xisweswo Yesu u xavile kumbe ku nyikela nkutsulo wa leswi Adamu a endleke leswaku swi hi lahlekela, kutani ku pfuleke ndlela ya leswaku lava lavaka ku kombisa ripfumelo eka lunghiselelo leri va kuma nkarhi wa vutomi lebyi fanaka ni lebyi Xikwembu xi byi vekeke emahlweni ka mpatswa wo sungula wa vanhu. Namuntlha, munhu a nga hanya malembe ya 70 kumbe 80 loko a nga dlayiwi hi vuvabyi lebyikulu kumbe mhangu, naswona lava hanyaka ku tlula kwalaho a va talanga. “Kambe nyiko leyi nyikiwaka ntsena, leyi humaka eka Xikwembu, i vutomi lebyi nga heriki, ha Kriste Yesu Hosi ya hina.”—Varhoma 6:23.
5-7. (a) Loko hi endla ku rhandza ka Xikwembu sweswi, hi nga langutela yini enkarhini lowu taka? (b) I xivutiso xihi lexi u nga xi tlakusaka malunghana ni ku pfuna ndyangu wa wena?
5 Xana leswi swi nga vula yini eka ndyangu wa wena? Eka vanhu lava yingisaka ni ku hlayisa swileriso swa Xikwembu, swi nga vula vutomi lebyi nga heriki. (Yohane 3:36) Eka Rito ra xona leri nga hluriwiki hi nchumu, Xikwembu xi tshembisa leswaku xi ta susa mafambiselo ya swilo ya namuntlha lama tshikilelaka ivi xi endla leswaku timhaka hinkwato ta vanhu ti lawuriwa hi hulumendhe leyi hetisekeke ni leyo lulama leyi nyikeriwaka hi xona. (Daniyele 2:44) Loko ri kombisa leswi, Rito ra xona ri hi byela leswaku xikongomelo xa xona i “ku hlanganisa swivumbiwa hinkwaswo, swa le matilweni ni swa la misaveni, nhloko ya swona a va Kriste.” (Vaefesa 1:10) Ina, kutani ku ta va ni ku twanana evuakweni hinkwabyo, naswona ndyangu wa vanhu wu ta va lowu hlanganeke emisaveni hinkwayo, wu nga ha vi na madzolonga ya tinxaka, ku avana loku vangiwaka hi tipolitiki, vugevenga lebyi nga riki ni ku tsetselela ni vukarhi bya nyimpi. Mindyangu yi ta va yi sirheleriwile, “ku nga ri na loyi a v̌a pfušaka.” (Pisalema 37:29, 34; Mikiya 4:3, 4) Leswi swi ta endleka hikwalaho ka leswi hinkwavo lava va nga ta va va hanya hi nkarhi wolowo va nga ta va vanhu lava ‘tekelelaka Xikwembu, tanihi vana lava rhandziwaka,’ naswona va ta ‘hanya hi moya wa rirhandzu.’—Vaefesa 5:1, 2.
6 Ehansi ka vukongomisi bya vulawuri bya Mfumo wa Xikwembu, ndyangu wa vanhu hi nkarhi wolowo wu ta tirha hi vun’we entirhweni lowu tsakisaka wa ku hundzula misava yi va paradeyisi leyi Muvumbi a yi kunguhateke, kaya ra ntanga leri humeselaka vanhu hinkwavo swakudya leswo tala. Vutomi lebyi hambaneke swinene bya swivumbiwa swa misava, tanihi tinyanyana, tinhlampfi ni swiharhi byi ta lawuriwa hi musa hi vanhu naswona swi ta va tsakisa, hikuva lexi i xikongomelo lexi vuriweke hi Xikwembu. (Genesa 2:9; 1:26-28) Vuvabyi, ku karhateka, swiphiqo leswi vangiwaka hi ku dyuhala, kumbe ku chava ku fa, a swi nge he byi kavanyeti vutomi bya ndyangu lebyi tsakisaka. Hambi ku ri lava nga “masirheni” va ta pfuka leswaku na vona va hlanganyela eka minkarhi leyinene leyi nga ta nyikeriwa hi vutomi enkarhini wolowo.—Yohane 5:28, 29; Nhlavutelo 21:1-5.
7 Xana u nga endla yini leswaku u pfuna ndyangu wa wena ku vona ku hetiseka ka switshembiso leswi?
XANA HI FANELE KU ENDLA YINI?
8. Leswaku hi amukeriwa hi Xikwembu, ku laveka yini eka hina?
8 Na un’we wa hina a nga fanelanga a endla xihoxo hi ku fikelela makumu ya leswaku u ta va un’wana wa lava va kumaka vutomi lebyi nga heriki emafambiselweni ya swilo lamantshwa ya Xikwembu hi ku hanya hi leswi tekiwaka tanihi “vutomi lebyinene” ntsena. A hi hina lava hi faneleke ku endla xiboho xa leswaku swilaveko swa kona hi swihi; Xikwembu xi endla sweswo hi laha ku faneleke. Siku rin’wana loko Yesu a dyondzisa eYudiya, wanuna un’wana u vutisile a ku: “Mudyondzisi, ndzi ta endla yini ku kuma vutomi lebyi nga heriki?” Nhlamulo yi te: “‘Rhandza Hosi Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni [moya-xiviri, NW] wa wena hinkwawo, ni matimba ya wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.’ Naswona: ‘Rhandza munhu-kuloni kukota loko u tirhandza.’” (Luka 10:25-28) Entiyisweni, ku katseka swo tala ku tlula ku vula leswaku ha pfumela eka Xikwembu, kumbe ku ya eminhlanganweni nkarhi na nkarhi laha ku khomiwaka bulo ra Bibele, kumbe ku endlela vanhu vo karhi swilo leswinene nkarhi na nkarhi. Ku ri na sweswo, ripfumelo leri hi vulaka leswaku hi na rona ri fanele ri yi susumeta swinene mianakanyo, ku navela ni swiendlo swa hina minkarhi hinkwayo.
9. I misinya yihi ya milawu ya Matsalwa leyi nga hi pfunaka ku va lava ringaniselaka eka langutelo ra hina hi timhaka leti tolovelekeke ta vutomi?
9 Ku tsundzuka ni ku teka vuxaka lebyi hi nga na byona ni Xikwembu tanihi lebyi nga ni ntikelo swi ta hi pfuna ku endla swilo hi vutlharhi naswona swi ta tiyisekisa ku amukeriwa ni ku pfuniwa ka hina hi xona. (Swivuriso 4:10) Hi ku languta ndlela leyi timhaka hinkwato ta vutomi ti fambelanaka ha yona na xona ni swikongomelo swa xona, hi ta swi kota ku hlayisa ku ringanisela lokunene eka ndlela leyi hi tirhisaka vutomi bya hina ha yona. Hi fanele hi tikarhatela ku khathalela swilaveko swa hina swa moya. Kambe N’wana wa Xikwembu u hi tsundzuxa leswaku ku vilela swinene ni ku hlongorisa swilo leswi vonakaka hi ku gingiriteka a swi nge byi engeteli nikatsongo vutomi bya hina; ku lava Mfumo wa Xikwembu ni ku lulama ka xona ku sungula swi ta byi lehisa, byi nga vi na makumu. (Matewu 6:25-33; 1 Timotiya 6:7-12; Vaheveru 13:5) Xikongomelo xa Xikwembu hi leswaku hi tsakela vutomi bya ndyangu wa hina hi ku hetiseka. Kambe ku khomeka swinene hi timhaka ta ndyangu lerova hi hluleka ku kombisa rirhandzu ra xiviri eka lava nga riki swirho swa ndyangu i ku tidlaya; swi ta endla leswaku ndyangu wa hina wu va ni langutelo leri tsaneke hi vutomi naswona swi nga hi tekela nkateko lowu humaka eka Xikwembu. Ku tihungasa ka ndyangu ku tisa ntsako lowukulu loko ku endliwa hi ndlela leyi faneleke, ku nga pfumeleriwi ku kavanyeta rirhandzu leri kombisiwaka Xikwembu. (1 Vakorinto 7:29-31; 2 Timotiya 3:4, 5) Hi ku endla swilo hinkwaswo, tanihi ndyangu kumbe u ri wexe, hi ku pfumelelana ni misinya leyinene ya milawu ya Rito ra Xikwembu, vutomi bya hina byi ta eneriseka swinene, hi ta titwa hi hetisise swo karhi hakunene, naswona hi ta va hi endla xisekelo lexinene xa vumundzuku lebyi nga riki na ku hela. Kutani “xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, xi endleni hi mbilu hinkwayo, onge hi loko mi tirhela Hosi . . . hikuva ma swi tiva leswaku mi ta nyikiwa ndzhaka hi Hosi, yi ri hakelo ya n’wina.”—Vakolosa 3:18-24.
KU AKA TANIHI NDYANGU
10. Bulo ra Bibele ra le kaya ra nkarhi na nkarhi i ra nkoka ku fikela kwihi?
10 Loko swirho swa ndyangu swi ta hambeta swi tikarhatela ku fikelela tipakani leti fanaka, mabulo ya le kaya ya Rito ra Xikwembu ya laveka hakunene, naswona i ya nkoka swinene. Siku rin’wana ni rin’wana ri nyikela minkarhi yo tala eka munhu leswaku a vona leswaku swilo leswi voniwaka ni leswi endliwaka swi yelanisa ku yini ni swikongomelo swa Muvumbi. (Deteronoma 6:4-9) I swinene ku swi endla mukhuva ku tivekela nkarhi etlhelo wa leswaku hinkwerhu hi ta hlangana, hi hlaya ni ku bula hi Bibele swin’we, kumbexana hi tirhisa tibuku leti hlamuselaka Bibele. Vuyelo bya ku endla leswi i ku hlangana ka ndyangu. Kutani swirho swa ndyangu swi nga tirhisa Rito ra Xikwembu leswaku swi pfunana ku hlangavetana ni swiphiqo leswi nga humelelaka. Loko vatswari va veka xikombiso lexinene, va nga swi pfumeleli leswaku minkarhi yo tano ya bulo ra ndyangu hi Bibele yi kavanyetiwa hi ku olova hi swilo swin’wana, leswi swi endla leswaku vana va vona nkoka lowukulu wa ku va ni xichavo lexikulu ni ku tlangela Rito ra Xikwembu. N’wana wa xona u te: “Munhu a nga ka a nga hanyi hi vuswa ntsena, kambe ú ta hanya hi marito hinkwawo lama humaka enon’weni wa Xikwembu.”—Matewu 4:4.
11. Loko swi ta eka nhluvuko wa moya, i mboyamelo wihi lowu faneleke ku papalatiwa endyangwini?
11 Emirini, “ku nga vi na ku avana,” kambe “swirho hinkwaswo swi tirhelana.” (1 Vakorinto 12:25) Swi fanele swi va tano hi miri wa ndyangu. Munghana un’wana wa vukati a nga fanelanga a tinyiketela swinene eku kuleni ka yena n’wini ka moya hi tlhelo ra vutivi ni ku twisisa, lerova a hluleka ku kombisa nkhathalelo lowunene eku kuleni ka munghana wa yena wa vukati. Hi xikombiso, loko wanuna a nga nyikeli nyingiso lowu eneleke eka swilaveko swa moya swa nsati wakwe, hi ku famba ka nkarhi swi nga endleka leswaku wansati a nga ha tsakeli ku fikelela tipakani leti fanaka ni ta nuna wa yena. Loko vatswari va nga khathaleli nhluvuko wa moya wa vana va vona hi xitalo, va va pfuna ku vona ndlela leyi misinya ya milawu ya Rito ra Xikwembu yi tirhaka ha yona, ni leswaku yi nga wu tisa njhani ntsako lowukulu evuton’wini, va nga kuma leswaku timbilu ni mianakanyo ya vana va vona swi hambukisiwa hi moya wa misava leyi va nga exikarhi ka yona wa ku hlongorisa swilo leswi vonakaka. Leswaku ndyangu wa n’wina hinkwawo swi wu fambela kahle hi laha ku nga riki na makumu, endlani leswaku ku dyondza Rito ra Xikwembu ku va xiphemu xa nkarhi na nkarhi ni xa nkoka evuton’wini bya ndyangu wa n’wina.
12. I vamani lava hi nga fanelangiki hi swi honisa ku tihlanganisa na vona?
12 Loko hakunene ‘rirhandzu ri sungula ekaya,’ a ri fanelanga ri helela kwalaho. Rito ra Xikwembu ri vhumbhe leswaku malandza ya xona ya ntiyiso a ma ta va ndyangu wa vamakwerhu lowu hlanganisaka misava hinkwayo, hambi ku ri hi nkarhi lowu wa mafambiselo ya swilo ya namuntlha. Xi hi byela leswaku “minkarhi hinkwayo loko swi koteka,” hi fanele hi ‘endlela vanhu hinkwavo leswinene, kambe ngopfu-ngopfu lava va nga ni ripfumelo rin’we na hina,’ lava va nga ‘enhlengeletanweni ya vamakwerhu emisaveni hinkwayo.’ (Vagalatiya 6:10; 1 Petro 5:9) Tanihi ndyangu, ku hlangana swin’we nkarhi na nkarhi ni lava va “ndyangu” lowukulu, swi fanele ku va mhaka leyi tisaka ntsako lowu nga lahlekiki hi ku olova hi ku tsakela swilo swin’wana.—Vaheveru 10:23-25; Luka 21:34-36.
13. I vutihlamuleri byihi lebyi hi nga na byona eka vanhu lava nga riki swirho swa vandlha ra Vukreste?
13 Kambe rirhandzu ra hina a ri fanelanga ku hikeriwa eka lava ana se va nga “endyangwini wa Xikwembu” ntsena, ku nga vandlha ra xona. (1 Timotiya 3:15) Hi laha N’wana wa Xikwembu a vuleke ha kona, loko hi rhandza lava hi rhandzaka ntsena, ku nga vamakwerhu ntsena, ‘kutani i yini leswi hlawulekeke leswi hi swi endleke ke?’ Leswaku hi fana ni Tata wa hina wa le tilweni, hi fanele hi amukela vanhu hinkwavo hi timbilu ta hina hinkwato, hi kombisa tintswalo ni ku tiyimisela ku pfuna hinkwavo, handle ko hlawula, nkarhi na nkarhi hi lwela ku avelana na vona mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu, hi teka goza ku sungula. Loko hi kombisa rirhandzu ra Xikwembu hi ndlela leyi tanihi ndyangu, vutomi bya hina byi va ni nkoka ni xikongomelo xa xiviri. Hinkwerhu ka hina, vatswari ni vana hi ku fanana, hi vona leswi ku kombisa rirhandzu hi xitalo swi vulaka swona, hi ndlela leyi Xikwembu xi ri kombisaka ha yona. (Matewu 5:43-48; 24:14) Nakambe hi hlanganyela eka ntsako lowukulu lowu wu nga kumiwaka ntsena hi ku nyika ko tano ka mbilu hinkwayo.—Mintirho 20:35.
14. I ku tirhisiwa ka xitsundzuxo xihi loku kurisaka ntsako wa vutomi bya ndyangu?
14 Vona swilo leswinene swonghasi leswi languteriwaka hi mindyangu leyi kombisaka rirhandzu ro tano! Va dyondze leswaku ndlela yo endla leswaku vutomi bya ndyangu wa vona byi tsakisa i ku tirhisa xitsundzuxo xa Rito ra Xikwembu. Ku nga khathariseki swiphiqo ni mintshikilelo ya vutomi leswi khumbaka vanhu hinkwavo, mindyangu yo tano sweswi yi ni vuyelo byo tala lebyinene lebyi kumiwaka hi ku endla tano. Kambe va languta eka swilo leswi tlulaka swa namuntlha, naswona a va anakanyi hi malembe ma nga ri mangani ya vutomi lama gimetiwaka hi rifu. Hi ku tiyiseka hi ku tshembeka ka switshembiso swa Xikwembu, xirho xin’wana ni xin’wana xa ndyangu xi ta akela vumundzuku lebyi nga heriki hi ntsako.
15. I swivutiso swihi leswi u nga swi vutisaka malunghana ni mimpfuno ya vukongomisi bya Matsalwa lebyi andlariweke ebukwini leyi?
15 Buku leyi yi kombise mhaka leyi humaka eBibeleni ya leswaku xikongomelo xa Xikwembu loko xi vumba misava hi leswaku yi akiwa hi vanhu. Xi vumbe ndyangu leswaku wu ta hetisisa xikongomelo lexi. Yehovha Xikwembu u tlhele a nyika vukongomisi eka vatatana, vamanana ni vana, naswona leswi na swona swi kambisisiwile. Xana u swi kotile ku tirhisa yin’wana ya misinya leyi ya milawu endyangwini wa wena? Xana yi ku pfunile ku endla leswaku vutomi bya ndyangu wa wena byi va lebyi tsakisaka? Hi tshemba tano. Kambe xana i yini leswi vumundzuku byi swi khomeleke wena ni ndyangu wa wena?
16-18. I swiyimo swihi leswinene leswi Yehovha Xikwembu a swi kunguhateleke misava leyi?
16 Xana u nga swi tsakela ku pfuna emhakeni yo khathalela misava, ku endla leswaku masimu ya yona ma humesa swa le masin’wini leswo tala ni mananga ya yona ma humesa swiluva? Xana wa swi tsakela ku vona mitwa ni mahlwehlwe swi siviwa hi masimu ya mihandzu ni swihlahla leswikulu? Xana wena ni ndyangu wa wena mi nga swi tsakela ku fuma swiharhi, hayi hi swibamu, swimoko ni ku swi pfalela ekampeni, kambe hi rirhandzu ni ku swi tshemba hi ku helela?
17 Loko mbilu ya wena yi langutele nkarhi lowu mabanga ma nga ta furiwa ma va swikomu, ni matlhari ma va masikiri, loko ku nga ha vi ni vaendli va tibomo kumbe vahlohloteri va nyimpi, kutani u ta tsakela mafambiselo lamantshwa ya swilo ya Yehovha. Mfumo wa politiki lowu tshikilelaka, makwanga ya bindzu ni vukanganyisi bya vukhongeri swi ta va swi nga ha ri kona. Ndyangu wun’wana ni wun’wana wu ta tshama hi ku rhula ehansi ka murhi wa wona wa vhinyo ni wa nkuwa. Misava yi ta pfuma hi ku huwelela ka ntsako ka vana lava pfuxiweke na hi tinsimu leti nyanyulaka ta tinyanyana leto tala. Naswona moya wu ta va wu tengile hi ku nun’hwela ka swiluva, ematshan’wini yo onhiwa hi ku thyakisiwa hi tindhawu ta vumaki.—Mikiya 4:1-4.
18 Loko ku ri ntshembo wa wena lowu humaka embilwini ku vona xilema xi tlula-tlula ku kotisa nhlangu, u twa ririmi ra mbheveve ri yimbelela, u vona ku pfuleka ka mahlo ya bofu, u xiya ku pfuleka ka tindleve leti feke, u vona ku konya ni ku rila swi siviwa hi ku n’wayitela, mihloti ni ku rila nkosi swi siviwa hi ku hleka, ku karhateka ni rifu swi siviwa hi rihanyo lerinene ni vutomi lebyi nga heriki, kutani tikarhate swinene leswaku u tipfuna ni ku pfuna ndyangu wa wena ku teka goza leri lavekaka leswaku u hanya hi laha ku nga heriki emafambiselweni lamantshwa ya Yehovha, laha swiyimo swo tano swi nga ta va kona hi laha ku nga heriki.—Nhlavutelo 21:1-4.
19. Xana wena ni ndyangu wa wena mi nga swi kotisa ku yini ku va exikarhi ka lava va nga ta tsakela mikateko ya mafambiselo lamantshwa ya Xikwembu?
19 Xana ndyangu wa wena wu ta va kona exikarhi ka mintshungu leyi tsakeke leyi nga ta tata misava enkarhini wolowo? Swi le ka n’wina. Landzela swileriso swa Yehovha malunghana ni vutomi bya ndyangu sweswi. Tirhani tanihi ndyangu leswaku mi swi kombisa sweswi leswaku mi ta ma fanelekela mahanyelo ya mafambiselo wolawo lamantshwa. Dyondzani Rito ra Xikwembu, ri tirhiseni evuton’wini bya n’wina, byelani van’wana hi mintshembo leyi nga emahlweni. Hi ku endla tano, n’wina tanihi ndyangu mi ta tiendlela “v̌ito le’rinene” na Xikwembu. “V̌ito le’rinene ri tlula rifuwo le’rikulu, ku nkhensiwa, na kona, ku tlula silver ni nsuku.” Yehovha a nge ri rivali vito ro tano: “Ku ṭunḍukiwa ka l’a lulameke i ku kateka, kambe v̌ito ra lo’wo biha ri ta bola.” (Swivuriso 22:1; 10:7) Hi tintswalo ta Yehovha leti nga fanelangiki, wena ni ndyangu wa wena mi nga katekisiwa hi vumundzuku lebyi nga heriki lebyi tsakisaka swinene.
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 189]