Ndzima 19

Leswi Nawu Wa Muxe Wu Vulaka Swona Eka Wena

1. (a) I yini lexi kombiseke leswaku, ku sukela hi 36 C.E., Vamatiko lava nga yimbangiki a va amukeleka eka Yehovha tanihi Vakreste? (b) Kambe hi yihi mhaka leyi Vakreste van’wana vo sungula a va yi seketela ngopfu?

MHAKA leyi ku vulavuriweke ha yona ngopfu emasikwini ya muapostola Pawulo, a yi ri ya leswaku xana Vakreste va Vamatiko a va boheka ku fambisana ni swilaveko swa Nawu wa Muxe. I ntiyiso leswaku hi 36 C.E. moya wo kwetsima wu nyikiwe ni Vamatiko lava nga yimbangiki. Kambe Vakreste van’wana va Vayuda a va seketela ngopfu mhaka ya leswaku vadyondzisiwa va Vamatiko va fanele va yimbisiwa va tlhela va dyondzisiwa ku hlayisa Nawu wa Muxe. Xana, kahle-kahle, a swi boha leswaku va hlayisa Nawu wolowo, kumbe va hlayisa xiphemu xo karhi xa wona? Kwalomu ka 49 C.E. mhaka leyi yi yisiwe eka huvo leyi fumaka le Yerusalema.—Mint. 10:44-48; 15:1, 2, 5.

2. Ha yini mhaka leyi yi ri ya nkoka eka hina?

² Vuyelo bya kona i bya nkoka swinene eka hina. Hikwalaho ka yini? A swi vangiwi ntsena hi leswi minkarhi yin’wana hi hlanganaka ni vanhu lava vulaka leswaku Vakreste va fanele va fambisana ni swilaveko swo karhi swa Nawu lowu, tanihi ku hlayisa Savata, kambe na hi leswi Bibele hi yoxe yi nge “nawu hi woxe wu hlawulekile, na xona xileriso xi hlawulekile, xi lulamile, hi lexinene.” (Rhom. 7:12) Hambi leswi wu vuriwaka Nawu wa Muxe hikwalaho ka leswi Muxe a a ri muhlanganisi wa ntwanano wa Nawu, nxaxamelo wolowo wa Nawu kahle-kahle a wu huma eka Yehovha Xikwembu.—Eks. 24:3, 8.

XANA NAWU LOWU I WA YINI?

3. Ha yini Israyele a nyikiwe Nawu lowu?

³ Ndlela leyi hi langutaka Nawu lowu ha yona yi titshege hi leswaku ha xi twisisa lexi vangeke leswaku Yehovha a nyika Israyele nxaxamelo wa Nawu kumbe e-e. Matsalwa ma hlamusela ma ku: “Wu tisiwile endzhaku [ka ntwanano wa Abrahama] ku komba leswi ku dyoha ku nga swona, ku ko ku humelela loyi ‘wa [mbewu, NW]’, loyi xitshembiso xi endleriweke yena. . . . Hikokwalaho, Nawu a wu ri murisi wa hina ku fikela loko Kriste a tile, leswaku hi ta endliwa lava lulameke hi mhaka ya ku pfumela.” (Gal. 3:19, 24) Xana Nawu wu swi endlise ku yini leswi?

4. (a) Xana Nawu wu ‘paluxe swidyoho’ hi ndlela yihi? (b) Lavo tshembeka wu va yise njhani eka Kreste?

⁴ Hi ku endla xikombiso lexi hetisekeke lexi hlanganisaka swiphemu swo hambana-hambana swa vutomi, wu kombise Vayuda tanihi vadyohi. Swi ve erivaleni leswaku, ku nga khathariseki makungu lamanene ni matshalatshala lamakulu lawa a va ta ma endla, a va nga ta swi fikelela swilaveko swa wona. Hi ku tirhisa Vayuda tanihi xikombiso xa ndyangu wa vanhu lowu nga hetisekangiki, Nawu wu paluxe leswaku misava hinkwayo, ku katsa ni un’wana ni un’wana wa hina, i mudyohi, la faneleke ku xupuriwa hi Xikwembu. (Rhom. 3:19, 20) Xisweswo wu kandziyise xilaveko xa muponisi wa vanhu, naswona wu yise vanhu vo tshembeka eka Yesu Kreste tanihi yena a nga Muponisi. Hi ndlela yihi? Wu n’wi hlamusele tanihi yena ntsena loyi a hlayiseke Nawu hi ku hetiseka, xisweswo hi yena munhu loyi a a nga ri na xidyoho. Magandzelo ya swiharhi ehansi ka Nawu a ma ri ni nkoka wutsongo, kambe Yesu tanihi munhu la hetisekeke, u swi kotile ku nyikela vutomi byakwe byi va gandzelo leri a ri ta susa xidyoho ivi ri pfula ndlela ya ku kuma vutomi lebyi nga heriki, eka hinkwavo lava kombisaka ripfumelo.—Yoh. 1:29; 3:16; 1 Pet. 1:18, 19.

5. Hi ku tirhisa matsalwa lama kombisiweke, hlamula swivutiso leswi nga eka ndzimana leyi.

⁵ Loko u ri karhi u tsundzuka leswi, xana a wu ta swi hlamurisa ku yini swivutiso leswi landzelaka?

Xana Nawu wa Muxe a wu endleriwe leswaku wu landzeleriwa hi vanhu hinkwavo? (Ps. 147:19, 20; Eks. 31:12, 13)

Xana Yehovha u ri nyikile tiko ra Israyele xikombiso xo karhi xa leswaku hi ku famba ka nkarhi ntwanano wa Nawu a wu ta hela? (Yer. 31:31-33; Hev. 8:13)

Xana Milawu ya Khume, ku katsa ni xilaveko xo hlayisa Savata ya vhiki na vhiki, swi hambete swi tirha endzhaku ka loko Nawu lowun’wana wu herisiwile? (Kol. 2:13, 14, 16; 2 Kor. 3:7-11 [hi laha swi hlamuseriwaka kahle ha kona hi Eksoda 34:28-30]; Rhom. 7:6, 7)

Xana Yehovha u tirhise yini leswaku a herisa ntwanano wa Nawu? (Kol. 2:13-17; Mt. 5:17, 18; Rhom. 10:4)

6. Xana ku vuriwa yini hi timhaka leti seketelaka leswaku Nawu wa Muxe wa ha tirha?

⁶ Hi ku ya hi leswi, xana swi kombisa yini ku vula leswaku Nawu wa Muxe wa ha tirha? Kahle-kahle, leswi swi kombisa ku landzula ripfumelo eka Yesu Kreste. Ha yini swi ri tano? Hikuva mavonelo yo tano ma kaneta mhaka ya leswaku Yesu u hetisise Nawu, xisweswo a pfula ndlela ya leswaku Xikwembu xi wu herisa. Vanhu lava a va tivula Vakreste kambe va ri karhi va lawuriwa hi timhaka leti seketelaka ku hlayisiwa ka Nawu, kumbe xiphemu xa wona, muapostola Pawulo u va tsalele leswi: “Mi tihambanisile na Kriste, n’wina hinkwenu lava rhandzaka ku endliwa lava lulameke emahlweni ka Xikwembu hi mhaka ya ku hlayisa Nawu; mi wele kule ni tintswalo ta Xikwembu.”—Gal. 5:4; nakambe vona Varhoma 10:2-4.

7. (a) I yini lexi nga twisisiwiki kahle hi lava vulaka leswaku swiphemu swo karhi swa Nawu swi fanele swi ya emahlweni? (b) Mintirho ya Vukreste i ya nkoka ku fikela kwihi, naswona xana yi yelana njhani ni ku kuma ka hina nyiko ya vutomi lebyi nga heriki?

⁷ Lava vulaka leswaku swiphemu swo karhi swa Nawu swi fanele swi yisiwa emahlweni a va swi twisisi kahle leswaku ku va ni xiyimo lexi lulameke ni Xikwembu a swi titsheganga hi ku landzelela ka munhu Nawu, kambe swi titshege hi ripfumelo ra yena eka nkoka wa gandzelo ra Yesu. (Gal. 3:11, 12) Va vona onge munhu u fanele a tikombisa a lulamile hi mintirho yo tano—ku nga nchumu lowu nga kotekiki eka vanhu lava nga ni xidyoho. Hakunene, i swa nkoka ku endla mintirho yo karhi hi ku yingisa swileriso swa Xikwembu na Kreste, leswi tirhaka eka Vakreste. (Yak. 2:15-17; Mt. 28:19, 20) Ku ni tindlela ta ku kombisa rirhandzu ra hina ni ripfumelo ra hina, naswona loko hi nga ri na tona, swi ta kombisa leswaku ripfumelo ra hina ri file. Kambe ku pona a hi nchumu wo tikumela wona, ku nga khathariseki leswaku hi tikarhata ku fikela kwihi. Ku hava ku ponisiwa exidyohweni ni rifu loku ku nga vaka kona handle ka gandzelo ra Yesu Kreste. Xisweswo vutomi lebyi nga heriki i nyiko leyi humaka eka Xikwembu ha Yesu Kreste, ku nga xikombiso xa tintswalo letikulu, ku nga ri hakelo ya mintirho ya hina.—Ef. 2:8, 9; Rhom. 3:23, 24; 6:23.

8. Huvo leyi fumaka ya lembe xidzana ro sungula yi fikelele xiboho xihi malunghana ni mhaka leyi khumbaka matirhelo ya Nawu wa Muxe eka Vakreste va Vamatiko?

⁸ Loko mhaka leyi khumbaka matirhelo ya Nawu wa Muxe eka Vakreste va Vamatiko yi yisiwe eka huvo leyi fumaka le Yerusalema hi lembe xidzana ro sungula, xiboho xa vona a xi pfumelelana ni mintiyiso leyi. Va lemuke leswaku Yehovha a a nga lavi swona leswaku vapfumeri va Vamatiko va endla mintirho yo karhi hi ku landza Nawu wa Muxe, moya lowo kwetsima wu nga si chuluriwa eka vona. Xiboho xa huvo yoleyo leyi fumaka xi xaxamete swipimelo swo karhi leswi a swi pfumelelana ni Nawu wolowo tanihi ‘leswi nga swa nkoka,’ kambe a yi sekeriwe eka rhekhodo ya Bibele leyi khumbaka swiendlakalo leswi a swi endla Nawu wu va wa nkarhi lowu hundzeke. Kutani Vakreste va Vamatiko a va nga sindzisiwi ku byarha vutihlamuleri bya ku fambisana ni Nawu wa Muxe kumbe xiphemu xa wona, kambe ematshan’weni ya sweswo, a ku tiyisiwa mimpimanyeto leyi a yi hlayisiwa emahlweni ka Muxe.—Mint. 15:28, 29; ringanisa Genesa 9:3, 4; 34:2-7; 35:2-5.

9. (a) Xana Xikwembu xa ha lava leswaku Vayuda va yingisa Nawu wa Muxe? (b) Hi rihi lunghiselelo ro hlawuleka leri va endleriweke rona, hi mukhuva lowu Kreste a feke ha wona?

⁹ Endzhaku ka Pentekosta ya 33 C.E., Vayuda hi voxe, hi ku ya hi Xikwembu a va nga ha boheki ku landzela nxaxamelo wa Nawu wa Muxe. Naswona Vayuda lava kombiseke ripfumelo va tsakile swinene hi leswi. Hikwalaho ka yini? Hambi leswi Vamatiko na vona a va ri vadyohi, xisweswo a va fa, Vayuda hi voxe a va rhukaniwe hi Xikwembu hikwalaho ka leswi a va tlule ntwanano wa Nawu. Kambe hi mukhuva lowu Kreste a feke ha wona—a beleriwa emhandzini onge i xigevenga—u teke ndhawu ya Vayuda lava a va ta pfumela eka yena kutani a va ntshunxa eka nxupulo lowu vangiweke hi ku ka va nga yingisi Nawu. (Gal. 3:10-13) Xisweswo u endle leswaku va kuma ndzivalelo lowu a va nga ta wu kuma ehansi ka Nawu wa Muxe.—Mint. 13:38, 39.

10. Ku susiwa ka Nawu ku ve yinhla ya nkoka eku gandzeleni hi vun’we hi ndlela yihi?

¹⁰ Entiyisweni, Nawu a wu veke rihlampfu exikarhi ka Vayuda ni Vamatiko. Swilaveko leswi a swi nga tirhi eka Vamatiko a swi tirha eka Vayuda, naswona Vamatiko lava nga yimbangiki a va nga pfumeleriwi ku hlangana ni Vayuda evugandzerini bya vona. (Ringanisa Eksoda 12:48; Mintirho 10:28.) Kambe loko Nawu se wu hetisise xikongomelo xa wona naswona wu susiwile, a swi koteka leswaku Vayuda ni Vamatiko lava yimbeke va hlangana ha Kreste eku gandzeleni ka Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso.—Ef. 2:11-18.

KU TIVA NAWU LOWU SWA HI PFUNA

11. Xana ku tiva Nawu lowu swi hi pfuna njhani ku twisisa tidyondzo ta Kreste?

¹¹ Hambi leswi hina namuntlha hi nga riki kona ehansi ka Nawu, ku wu tiva i mpfuno lowukulu eka un’wana ni un’wana wa hina. Hi ndlela yihi? Tsundzuka, Yesu u velekiwe hi manana wa Muyuda naswona a ri ehansi ka Nawu wa Muxe. Swilo swin’wana leswi a swi endleke hi nga swi twisisa ntsena loko hi tiva swilaveko swa Nawu wolowo. (Gal. 4:4; vona Luka 22:7, 8.) Naswona vutirheli byakwe u byi endle exikarhi ka vanhu lava a va ri ehansi ka Nawu lowu. Kutani tidyondzo takwe hakanyingi a ti vumbiwa hi swiyimo leswi yelanaka ni Nawu lowu.—Ringanisa Matewu 5:23, 24.

12. (a) Xana Yesu u kombise ku yelana kwihi loku nga kona, exikarhi ka vutomi byakwe ni Nawu wa Muxe? (b) Xana muapostola Pawulo u wu kombisise ku yini ntikelo wa ku tiva Nawu? (c) Ku xiya ka hina nkoka wa moya wa swilaveko swa wona swi nga va ni vuyelo byihi?

¹² Endzhaku ka ku pfuxiwa kakwe, Yesu u tsundzuxe vadyondzisiwa vakwe leswaku vutomi bya yena tanihi munhu wa nyama byi hetisise swilo leswi tsariweke malunghana na yena eNawini, Vaprofeta ni Tipisalema. (Lk. 24:44) Nakambe, muapostola Pawulo u kombetele eka swiyenge leswi fambelanaka ni ntwanano wa Nawu tanihi leswi nga “xifaniso ni ndzhuti wa leswi tirhiwaka ematilweni” naswona u vule leswaku “Nawu [i] ndzhuti ntsena wa leswo saseka leswi nga ta humelela.” (Hev. 8:4, 5; 10:1) Vuxokoxoko lebyi hlamarisaka lebyi hetisekaka eka vuprista bya Yesu Kreste ni le ka gandzelo ra vutomi byakwe bya nyama byi kona eka Nawu wa Muxe. Loko hi byi twisisa hi nga kumisisa nkoka wa malunghiselelo yo tano eka hina. Eka vuprofeta ku ni vuxokoxoko lebyi kombetelaka eka lunghiselelo ra ku gandzela Yehovha hi laha ku amukelekaka namuntlha, etempeleni yakwe leyikulu ya moya. Loko ku byi twisisa ka hina ku ya ku kula, ku tlangela vandlha leri totiweke hi moya ni xiphemu xa rona ehansi ka Yesu Kreste malunghana ni vugandzeri bya hina na kona ku ta kula.

13. Ha yini swi pfuna ku anakanyisisa hi misinya ya milawu leyinene, leyi kombisiwaka hi Nawu lowu?

¹³ Nawu wa Muxe i xiphemu xa Matsalwa lama huhuteriweke hi Xikwembu, lawa hinkwawo ma “pfuna[ka] ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa.” (2 Tim. 3:16) Loko hi lavisisa ni ku anakanyisisa hi misinya ya milawu leyi tshamaka hi masiku, leyi Nawu lowu wu sekeriweke eka yona, swi nga hi pfuna leswaku hi navela ku endla swilo leswi tsakisaka Xikwembu. Loko hi xiya moya lowu Nawu lowu wu kombeteleke eka wona naswona hi kombisa moya wolowo evuton’wini bya hina, vona ndlela leyi sweswo swi nga hi pfunaka ha yona!

14. (a) Xana Yesu u wu kombise njhani ntikelo wa ku twisisa moya lowu swilaveko swa Nawu a swi kombetela eka wona? (b) Hlamusela misinya ya milawu yin’wana leyinene leyi nga kona eNawini, hi laha yi kombisiweke ha kona eka tluka 152. (c) Xana ku twisisa swilo leswi swi nga hi pfunisa ku yini leswaku hi tsakisa Xikwembu?

¹⁴ Yesu u kombise leswi hi laha ku humelelaka eka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni. Loko a vulavula ni vanhu lava enkarhini wolowo a va ri ehansi ka Nawu, u kombise leswaku, ematshan’weni ya ku tshika ku dlaya ntsena, a va fanele va susa ni mboyamelo wihi na wihi wa ku tshamela ku hlundzuka, va tlhela va tshika ku tirhisa ririmi ra vona ku tsongahata vamakwavo. Ematshan’weni ya ku eneriseka ntsena hi leswi va nga si tshamaka va endla vuoswi, a va nga fanelanga va languta wansati hi ku n’wi navela. Ku fana na vona, na hina, hi fanele hi lwela ku tirhisa swirho swa hina hinkwaswo swa miri hi ku pfumelelana ni tindlela ta Yehovha to lulama. (Mt. 5:21, 22, 27-30; nakambe vona Varhoma 13:8-10.) Loko hi endla leswi, hi ta kombisa leswaku na hina hi twisisa nhlamuselo ya xileriso lexikulu xa Nawu, lexi nge: “Rhandza [Yehovha] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.” (Mt. 22:36, 37) Hakunene leswi swi ta hi tshineta eka Yehovha Xikwembu. Hambi leswi hi nga riki kona ehansi ka nxaxamelo wa Nawu wa Muxe, hi ta pfuniwa swinene hi vutivi lebyi kongomeke bya misinya ya milawu leyi wu sekeriweke eka yona ni vuprofeta lebyi wu byi tameleke.

BULO RO PFUXETA

● Ha yini vanhu lava sindzisaka leswaku ku landzeleriwa Nawu wa Muxe kahle-kahle va ala Kreste?

● Xana ku tiva Nawu lowu swi hi pfuna njhani leswaku hi vona xiphemu xa Yesu eka xikongomelo xa Yehovha?

● Hambi leswi hi nga riki kona ehansi ka Nawu, hi swihi swilo swa nkoka leswi hi nga swi kumaka loko hi wu dyondza?

[Bokisi leri nga eka tluka 152]

Yin’wana Ya Misinya Ya Milawu Ya Xisekelo Eka Nawu Wa Muxe

Vutihlamuleri Eka Xikwembu

Gandzela Yehovha ntsena Eks. 20:3; 22:20

Xixima vito rakwe Eks. 20:7; Levh. 24:16

Swiendlo Swa Vukhongeri Leswi Nga Amukelekiki

Ku gandzela swifaniso Eks. 20:4-6; Det. 7:25

Vukati Ni Vutomi Bya Ndyangu

Vuoswi a byi fanelanga Eks. 20:14; Levh. 20:10

Papalata rimbewu leri thyakeke Levh. 18:23; 20:13

Mintirho Leyi Khumbaka Vanhu Van’wana

Anakanyela lava dyuhaleke Levh. 19:32

Tshembeka etimhakeni ta bindzu Levh. 19:35, 36; 25:14

U nga naveli swa van’wana Eks. 20:17

Paluxa vadyohi Levh. 5:1; Det. 13:6-11