Ndzima 12

Ntwanano Lowuntshwa Wa Xikwembu Wu Tshinelela Ku Hetiseka Ka Wona

1. (a) A ku ta humelela yini eka misava ya hina loko Xikwembu a xi nga namarhelanga eka ntwanano wa xona malunghana ni nhlekanhi ni vusiku? (b) Leswi Xikwembu hi ku tshembeka xi namarhelaka mintwanano ya xona, hi nga tiyiseka hi yini?

XANA a hi ta endla yini loko Xikwembu a xi nga hlayisanga ntwanano wa xona malunghana ni nhlekanhi na mayelana ni vusiku? Ematshan’wini yo va ni ku cinca-cinca ka nhlekanhi ni vusiku, misava ya hina a yi ta voningiwa hi ku vonakala loku nga hundzukiki kumbe yi phutseriwa hi munyama lowu nga heriki. (Genesa 1:1, 2, 14-19) Kambe hi ku tshembeka Xikwembu xi namarhela mintwanano ya xona. Kutani hi nga tshemba hi ku helela leswaku n’weti, dyambu ni swirimele swa matilo swi nga ka swi nga herisiwi; hambi ku ri pulanete ya hina ya Misava.

2. Xana Yehova u byele Vayuda yini mayelana ni ntwanano wa yena wa nhlekanhi ni lowuya wa vusiku?

² Loko xi vulavula hi ntwanano wa xona wa nhlekanhi na lowuya wa vusiku, Xikwembu xi byele Vayuda lava nga ehansi ka mfumo wa yindlu ya vuhosi ya Davhida xi ku: “Loko mi swi kota ku herisa ntwanano wa mina ni nhlekanhi, ni ntwanano wa mina ni vusiku, leswaku ku nga tshami ku va ni nhlekanhi ni vusiku enkarhini wa kona; na wona ntwanano wa mina na Davhida, nandza wa mina, wu nga hela, leswaku a nga tshuki a va ni n’wana la fumaka exiluvelweni xa yena.”—Yeremia 33:20, 21.

3. Xana marito lawa ya komba yini malunghana ni ntwanano wa xona na Davhida wa Mfumo lowu nga heriki?

³ Emaritweni wolawo hi na vumbhoni lebyi nga kongomangiki leswaku misava ya hina, kun’we ni dyambu ni n’weti, swi ta tshama hi laha ku nga heriki. (Eklesiasta 1:4) Misava ya hina yi ta tshama yi ri ni vaaki va vanhu, leswaku va tsakela vuxongi bya nhlekanhi ni bya vusiku ehansi ka Xikwembu lexi hlayisaka ntwanano, Muvumbi wa vanhu. Naswona tanihi leswi Yehova a namarheleke eka ntwanano wa yena wa nhlekanhi ni lowuya wa vusiku, u tshame a tshembekile eka ntwanano wakwe na Hosi ya khale Davhida wa Mfumo wa hi laha ku nga heriki enxaxamelweni wa Davhida. Leswi i ntiyiso hambi loko xivandla xa Mfumo a xi ta rhurhisiwa emisaveni xi ya ematilweni lama nga vonakiki.—Psalma 110:1-3.

4. (a) Ntwanano wa Xikwembu na Davhida wa Mfumo lowu nga heriki wu fambelana ni ntwanano wihi wun’wana? (b) Xana Yesu Kriste u vule yini mayelana na wona, naswona ehansi ka swiyimo swihi?

⁴ Ntwanano wa Xikwembu wa Mfumo lowu nga heriki erixakeni ra Davhida wu fambisana ni ntwanano wun’wana, “ntwanano lowuntshwa.” Ntwanano lowu a wu ta siva ntwanano wa khale wu boxiwe hi Yesu. Leswi a ku ri endzhaku ka loko a tlangele Paseka ya Vayuda ni vadyondzisiwa vakwe lava tshembekaka evusikwini bya Nisan 14 hi 33 C.E. U sungule leswi swi vuriweke “xilalelo xa Hosi.” U swi tivile leswaku, esikwini rolero ra Paseka, a a ta chulula ngati yakwe egandzelweni. Hikwalaho ka sweswo, u teke xinwelo xa vhinyo yo tshwuka, kambe a nga si xi fambisa eka vaapostola vakwe lava tshembekaka, u te: “Xinwelo lexi i ntwanano lowuntshwa lowu endliwaka hi ngati ya mina.”—Luka 22:20; 1 Vakorinto 11:20, 23-26.

5. Xitshembiso xa Xikwembu xa ntwanano lowuntshwa xi endliwe eka mani, naswona xana Riphabliki ra Israyele ri tivula ku va eka ntwanano lowu?

⁵ Ku fana ni ntwanano wa khale, ntwanano lowuntshwa wu endliwe ni tiko kambe hayi ni matiko yo karhi ya Vujagana. Hambi loko xitshembiso xa ntwanano lowuntshwa xi endliwe hi muprofeta Yeremiya eka tiko ra Israyele malembe lama tlulaka 2 500 lama hundzeke, Riphabliki ra Israyele ra namuntlha a ri tivuli ku va eka ntwanano lowuntshwa. Ku ri na sweswo, Riphabliki ra Israyele ri ve xirho xa UN.

6. Ku ya hi Yeremia ndzima 31, hikwalaho ka yini Xikwembu xi vone xilaveko xo endla ntwanano lowuntshwa, naswona a wu ta vanga yini?

⁶ Hikwalaho ka yini Xikwembu xi lave ntwanano lowuntshwa? Yeremia 31:31-34 ya hlamusela: “Vonani, ku vula Yehova, ma ta ta masiku lawa ndzi nga ta endla ha wona ntwanano lowuntshwa ni yindlu ya Israyele ni yindlu ya Yuda. Ku nga ri kukota ntwanano lowu ndzi wu endleke na vatata wa vona esiku ndzi va khomaka hi voko eku va humesa etikweni ra Egipta, va nga lava nga tshova ntwanano wa mina, kasi a ndzi ri n’wini wa vona, ku vula Yehova. Kambe hi lowu ntwanano lowu ndzi nga ta wu endla ni yindlu ya Israyele endzhaku ka masiku lawa, ku vula Yehova: Ndzi ta veka nawu wa mina exikarhi ka vona, ndzi wu tsala etimbilwini ta vona, ndzi va Xikwembu xa vona, vona va va tiko ra mina. A va nga ha dyondzisi un’wana ni un’wana enakulobye; a ku na munhu la nga ta dyondzisa warikwavo, a ku: Tiva Yehova! hikuva va ta ndzi tiva hinkwavo, ku sungula hi lontsongo ka vona, eku yisa ka lonkulu, ku vula Yehova; hikuva ndzi ta va tshikela eku homboloka ka vona, a ndzi nga ha anakanyi xidyoho xa vona.”

Ntwanano Wo Antswa Hi Muhlanganisi Wo Antswa

7. Xana ntwanano lowuntshwa i mpfuxeto wa ntwanano lowu Vaisrayele va wu tshoveke, naswona hikwalaho ka yini wu antswa ku tlula ntwanano wa Nawu?

⁷ Ntwanano lowuntshwa a hi mpfuxeto ntsena wa ntwanano wo sungula lowu Vaisrayele va wu tshoveke. E-e, hakunene! Hikuva muapostola Pawulo u tsalela Vakriste eRhoma, a ku: “A mi le hansi ka Nawu, kambe mi le hansi ka tintswalo.” (Varhoma 6:14) Kunene i ntwanano lowuntshwa, naswona a wu ta rindzeriwa leswaku wu va wo antswa, hikuva Yehova Xikwembu xa Matimba Hinkwawo wa swi kota ku antswisa timhaka mayelana ni lava a va amukelaka eka ntwanano lowuntshwa. Kahle-kahle, u pfuxile muhlanganisi wo antswa, kumbe mulamuleri, eku tlhomeni ka ntwanano lowuntshwa. Muhlanganisi loyi a a nga ri munhu la nga hetisekangiki, la nga ni xidyoho ku fana na muprofeta Muxe.

8. (a) Xana ntwanano lowuntshwa wu na yini lexi endlaka wu antswa ku tlula ntwanano wa Nawu? (b) I mani Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa wo antswa? (c) Xana Vaheveru 8:6, 13 yi ri yini hi ntwanano lowuntshwa ni vukulukumba bya Muhlanganisi wa wona, naswona wu ri na mbuyelo wihi eka ntwanano wo sungula?

⁸ Ntwanano wa Nawu lowu hlanganisiweke hi muprofeta Muxe wona hi woxe a wu ri lowunene. Hambi swi ri tano, ntwanano wolowo wu pfulele gandzelo ra swiharhi leswi ngati ya swona a yi nga ta swi susa swidyoho swa vanhu. Kutani leswaku Yehova Xikwembu a tlhoma ntwanano wo antswa, a ku fanele ku va na muhlanganisi wo antswa wa gandzelo ro antswa. Muhlanganisi loyi wo fanelekela u tikombe a ri Yesu Kriste. Loko yi komba vukulukumba bya Muhlanganisi loyi loko a ringanisiwa na muprofeta Muxe, Bibele yi hi nyika nhlamuselo leyi landzelaka: “Kambe hi laha timhaka ti yimeke ha kona, Kriste ú kumile ntirho lowu tlulaka ngopfu lowa khale hi ku saseka, tani hi leswi ntwanano lowu nga muyimeri wa wona wu nga wa ku antswa, hikuva lowa khale wu bohiwile hi ku ya hi switshembiso leswi nga swa ku antswa. . . . Loko Xikwembu xi vulavula hi ‘ntwanano lowuntshwa,’ xi teka lowo sungula wu va lowu nga tirhiki.”—Vaheveru 8:6, 13.

Ntwanano Wa Khale Lowu Nga “Tirhiki” Wu Siviwile

9. (a) Ntwanano wa khale wu hundze hi siku rihi ke? (b) Xana ku endleke yini eka mixo wolowo, naswona eku tiyiseni ka yini?

⁹ Ntwanano wolowo lowu nga “tirhiki,” kumbe lowu heleleke hi nkarhi, wu hundzile masiku ya 50 endzhaku ka ku pfuka ka Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa. Leswi swi humelele hi siku ra Pentekosta. Emixweni wa siku rolero, Nkhuvo wa xiviri wa Vayuda wa ku Tleketlela wu sungule ku humelela. Njhani? Kahle, vadyondzisiwa lava tshembekaka va 120 va Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa va hlengeletane kun’we endlwini ya le henhla eYerusalema kutani va amukela moya lowo kwetsima lowu tshembisiweke, eku hetisekeni ka vuprofeta bya Yoel 2:28-32. Swi tiyise masungulo ya ntwanano lowuntshwa hi ku nyika vumbhoni lebyi twalaka, lebyi vonekaka eka vahlaleri hinkwavo.

10. Hi siku rolero ra Pentekosta, xana swi kombisiwe njhani leswaku vadyondzisiwa va Yesu a va totiwile hi moya lowo kwetsima?

¹⁰ Loko Yesu a huma ematini ya nkhuvulo kutani moya lowo kwetsima wu chululeriwe ehenhla ka yena, hi singita moya lowu wu faniseriwile hi xifaniso xa tuva leri tshamaka ehenhla ka nhloko ya yena. Kambe emhakeni ya vadyondzisiwa va Vaheveru va 120 hi siku ra Pentekosta, xana ku totiwa ka vona hi moya lowo kwetsima ku kombisiwe hi ndlela yihi? Hi ku humelela ka tindzimi onge i ndzilo ehenhla ka tinhloko ta vona na hi ku nyikiwa ka vona vuswikoti byo twarisa Rito ra Xikwembu hi tindzimi timbe leti a va nga ti dyondzanga.—Matewu 3:16; Mintirho 2:1-36.

11. (a) I yini a swi fanela ku vonaka eka Vayuda, naswona ha yini? (b) Xana hi swi tivisa ku yini leswaku Vayuda a va byelani va ku, “Tiva Yehova!” naswona i ntsako wihi lowu va nga riki na wona?

¹¹ A swi fanele swi va vumbhoni eka Vayuda ni vafundhisi va vona leswaku ntwanano wa Nawu wa Muxe a wa ha tirhi. Ku sukela eka ndzoviso wa Yerusalema hi mavuthu ya Rhoma hi 70 C.E., a va nga ri na tempele. Enkarhini wolowo, tirhekhodo ta vona ta matimu a ti lahlekile kumbe ti herisiwile. Xisweswo namuntlha a va n’wi tivi loyi a nga wa rixaka ra Levhi ni loyi a nga ntukulu-xinghuwe wa Aroni leswaku a ta tirha tanihi muprista lonkulu wa tiko ra Vayuda. Ematshan’wini yo byelana va ku, “Tiva Yehova!” va languta mavulele ya vito ra Xikwembu tanihi xisandzu. Kutani a va hlanganyeli eka ntsako wa Timbhoni ta Yehova emhakeni ya leswaku ntwanano wa khale lowu nga ‘tirhiki’ wu siviwile hi ntwanano lowuntshwa.

“Ntwanano Lowu Nga Heriki”

12. (a) Hi le ka xikhongelo xihi laha Timbhoni ta Yehova ti hlanganyelaka swi suka embilwini? (b) Xana Yesu u pfuxiwe eku feni a ri na yini?

¹² Ku hambana hi laha ku heleleke ni xiyimo xa Vayuda xa namuntlha, Timbhoni ta Yehova ti na Muprista Lonkulu la hisekaka, la fumaka evokweni ra xinene ra Xikwembu ematilweni. I Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa, muhlanganisi lonkulu ku tlula Muxe. Ku suka embilwini, timbhoni leti ta Yehova ti nga hlanganyela ni xikhongelo xa mutsari eka Vaheveru 13:20, 21: “Sweswi ke, Xikwembu xa ku rhula lexi vuyiseke kambe Hosi ya hina Yesu exikarhi ka vafi—yena loyi a nga Murisi Lonkulu wa tinyimpfu, la nga fungha ntwanano lowu nga heriki hi ngati ya yena,—ingi xi nga mi longela hinkwaswo leswinene leswi nga ta mi pfuna ku endla ku rhandza ka xona.” Leswi ‘murisi yoloye lonkulu’ a nyikeleke vutomi byakwe bya vumunhu eka “tinyimpfu,” u pfuxiwile eku feni a ri ni miri wa moya lowu nga fiki, lowu nga hava ngati kambe a ri ni nxavo wa ngati ya ntwanano lowuntshwa leyi hlayisiweke hi ku tshembeka ni leyi mbuyelo wa yona wa vunene wu nga heriki.

13. (a) Xana rifu ra Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa ri tsundzukiwa njhani hi Timbhoni ta Yehova? (b) Xana swifanekiselo swi yimela yini?

¹³ Rifu ra gandzelo ra Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa, Yesu Kriste, ri tsundzukiwa lembe na lembe hi Timbhoni ta Yehova enkhubyeni wa “xilalelo xa Hosi.” Xinkwa xo ke comela lexi hlanganyeriwaka hi lava va nga eka ntwanano lowuntshwa enkarhini wa “xilalelo” xexo xi fanekisela nyama leyi hetisekeke ya Muhlanganisi, naswona vhinyo yi fanekisela ngati leyi tengeke, leyi nga thyakisiwangiki leyi, ku ya hi Matsalwa, yi tameleke nxavo wa vutomi bya Muhlanganisi hi byoxe.—1 Vakorinto 11:20-26; Levitika 17:11.

14. Loko lava va nga eka ntwanano lowuntshwa va hlanganyela eka swifanekiselo swa Xitsundzuxo, xana va endla yini, hi ku fanekisela?

¹⁴ Loko lava va nga eka ntwanano lowuntshwa va hlanganyela eka xinwelo xa vhinyo ya Xitsundzuxo eka “xilalelo xa Hosi,” i ndlela yo fanekisela ntsena leswaku va nwa ngati, liya ya Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa. Nakambe swi hi ndlela yo fanekisela leswaku va dya miri wakwe loko va hlanganyela eka xinkwa xa Xitsundzuxo lexo ke comela. Hi ku endla leswi, hi ririmi ro fanekisela, va kombisa ripfumelo ra vona eka gandzelo ra nkutsulo ra N’wana wa Xikwembu, Mukutsuri wa vanhu hinkwavo.

15. (a) Xana ntwanano lowuntshwa se wu teke nkarhi wo tanihi kwihi, naswona hakunene wu tikombe wu ri ntwanano wo antswa hi ndlela yihi? (b) Ha yini ntwanano lowuntshwa wu nga tekiwaka tanihi “ntwanano lowu nga heriki”?

¹⁵ Ntwanano lowuntshwa, lowu sweswi wu nga ni malembe lama tlulaka 1950 hi vukhale, wu le kusuhi ni ku hetisisa xikongomelo xa wona. Se wu hete malembe xidzana yo leha ku ri na ntwanano wa Nawu wa Muxe. Hi ku va wu sekeriwe ehenhla ka switshembiso swo antswa ni gandzelo ro antswa leri nga ni Muhlanganisi wo antswa, hakunene wu tikombe wu ri ntwanano wo antswa. Hikwalaho ka ku nga lavi ku bakanyeriwa etlhelo kumbe ku siviwa hi ntwanano lowuntshwa ni wo antswa, ntwanano lowuntshwa lowu humelelaka wu tekiwa tanihi “ntwanano lowu nga heriki.”—Vaheveru 13:20.

16. Xana hi fanele ku tlangela yini eka Yehova Xikwembu?

¹⁶ Inkomu eka Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, Yehova, leswi a pfuxeke Muhlanganisi wo antswa ku tlula Muxe, loyi ha yena A a nga kota ku susa ntwanano wa Nawu wa Muxe ximfumo hi ku wu belela emhandzini ya nxaniso ni ku lunghiselela ngati ya ntwanano lowuntshwa lowu nga heriki!

[Swifaniso leswi nga eka tluka 105]

Ntwanano lowuntshwa lowu hlanganisiweke hi Yesu wu tlakuke swinene eka ntwanano wa khale lowu hlanganisiweke hi Muxe