Nkhuvulo
Nhlamuselo: Rito leri nge “khuvula” ri huma eka ra Xigriki leri nge ba·ptiʹzein, leri vulaka “ku mbombometa, ku nyuperisa.” (A Greek-English Lexicon, hi Liddell na Scott) Nkhuvulo wa mati wa Vukreste i xikombiso xa le handle xa leswaku loyi a khuvuriwaka u tinyiketele hi ku helela, hi ku tshembeka ni hi laha ku kongomeke ha Yesu Kreste leswaku a endla ku rhandza ka Yehovha Xikwembu. Matsalwa nakambe ma vulavula hi nkhuvulo wa Yohane, nkhuvulo wa moya wo kwetsima, ni nkhuvulo wa ndzilo, exikarhi ka minkhuvulo yin’wana.
Xana vanhu lava hakunene va pfumelaka eRitweni ra Xikwembu va kanakana hi ku khuvuriwa?
Mt. 28:19, 20: “Hikokwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.”
Mint. 2:41: “Lava amukeleke marito ya yena, va khuvuriwa.”
Mint. 8:12: “Loko va pfumerile marito ya Filipi lawa a nga ma vula ehenhla ka Evhangeli ya Mfumo wa Xikwembu, ni ka vito ra Yesu Kriste, va khuvuriwa, vavanuna ni vavasati.”
Mint. 8:36-38: “Va ku va ha famba endleleni, va fika laha a ku ri ni mati, kutani ndhuna [ya Muetiyopiya] yi ku: ‘Vona, mati hi lawa; ku nga sivela yini leswaku ndzi khuvuriwa xana?’ Kuteloko a lerisile leswaku golonyi yi yima, . . . Filipi a yi khuvula.”
Nkhuvulo wa mati wa Vukreste—xana i ku n’wan’wasela kumbe i ku nyuperisa hi ku helela?
Mar. 1:9, 10: “Yesu . . . a ya khuvuriwa [“nyuperisiwa,” ED, Ro] hi Yohane [eNambyeni wa] Yordani. Kutani loko a ri karhi a huma ematini, a vona tilo ri pfuleka.”—Xiitaliki i xerhu.
Mint. 8:38: “Va ngirimela ematini hi vumbirhi bya vona, Filipi ni ndhuna; kutani Filipi a yi khuvula [“nyuperisa,” ED, Ro].”—Xiitaliki i xerhu.
Xana Vakreste va lembe-xidzana ro sungula a va wu endla nkhuvulo wa swihlangi?
Mt. 28:19: “Hikokwalaho, yanani . . . mi va endla vadyondzisiwa . . . mi va khuvula.”—Xiitaliki i xerhu.
Mint. 8:12: “Loko va pfumerile marito ya Filipi . . . va khuvuriwa, vavanuna ni vavasati.”—Xiitaliki i xerhu.
Hambi swi ri tano, endzhaku ka nkarhi, Origen (185-254 C.E.) u tsarile: “I mukhuva wa kereke leswaku nkhuvulo wu endliwa ni le ka swihlangi.” (Selections From the Commentaries and Homilies of Origen, Madras, India; 1929, tl. 211) Mukhuva lowu wu tiyisiwe hi Third Council of Carthage (253 C.E.).
N’wamatimu wa vukhongeri Augustus Neander u tsarile: “Ripfumelo ni nkhuvulo nkarhi hinkwawo a swi hlanganile; kutani swi nga ha endleka . . . leswaku mukhuva lowu wa nkhuvulo wa swihlangi a wu nga tiviwi enkarhini lowu [eka lembe-xidzana ro sungula]. . . . Leswaku wu sungule ku tekiwa tanihi endlelo ra vuapostola eka lembe-xidzana ra vunharhu, swi lwisana ni vumbhoni bya leswaku wu sunguriwe hi vuapostola ematshan’wini yo swi seketela.”—History of the Planting and Training of the Christian Church by the Apostles (New York, 1864), tl. 162.
Xana nkhuvulo wa mati wa Vukreste wu tisa ku rivaleriwa ka swidyoho?
1 Yoh. 1:7: “Loko hi famba eku vonakaleni, kukota leswi xona xi nga eku vonakaleni, . . . ngati ya Yesu N’wana wa xona ya hi hlantswa yi susa swidyoho hinkwaswo.” (Xisweswo, a hi mati ya nkhuvulo kambe i ngati ya Yesu leyi hi hlantswaka eswidyohweni.)
Mt. 3:11: “Mina [Yohane Mukhuvuri], ndzi mi khuvula hi mati hi ku ya hi ku hundzuka ka n’wina, kambe loyi a taka endzhaku ka mina [Yesu Kreste], wa ndzi tlula hi matimba; a swi ndzi fanelanga ku n’wi hluvula tintanghu.” (Tindzimana 5, 6, na Mintirho 13:24, ti kombisa leswaku leswi Yohane a swi endleke a swi nga kongomanga eka vanhu hinkwavo, kambe a swi kongome eka Vayuda. Hikwalaho ka yini? Hikwalaho ka swidyoho swa Vayuda ehenhla ka ntwanano wa Nawu ni ku va endla va lunghekela Kreste.)
Mint. 2:38: “Hundzukani, kutani un’wana ni un’wana wa n’wina a khuvuriwa hi vito ra Yesu Kriste, leswaku mi rivaleriwa swidyoho swa n’wina.” (Xana nkhuvulo wu endle leswaku va rivaleriwa? Xiya: Leswi a swi byeriwa Vayuda lava a va ri ni nandzu wa rifu ra Kreste. [Vona tindzimana 22, 23.] Nkhuvulo wa vona a wu ta kombisa swin’wana. A wu ta kombisa yini? A wu ta kombisa leswaku sweswi va pfumela eka Yesu tanihi Mesiya, Kreste. A va ta rivaleriwa swidyoho swa vona ntsena loko va endle leswi. [Mint. 4:12; 5:30, 31])
Mint. 22:16: “Suka u yima, u khuvuriwa leswaku u basisiwa eswidyohweni swa wena, [hi ku vitana vito ra yena, NW].” (Na Mintirho 10:43)
I vamani lava khuvuriwaka hi moya wo kwetsima?
1 Kor. 1:2; 12:13, 27: “Lava vitaniweke ku va [vakwetsimi, NW] ni ku basisiwa eka Kriste Yesu . . . Hinkwerhu, hambi hi ri Vayuda kumbe Vagriki, mahlonga kumbe lava tifumaka, hi hundzukile miri wun’we, hi ku khuvuriwa ka hina eMoyeni wun’we; hinkwerhu hi nyikiwile ku nwa Moya wun’we ntsena. Sweswi ke, n’wina mi miri wa Kriste.” (Hi laha Daniyele 7:13, 14, 27 yi kombisaka ha kona, ‘vakwetsimi’ vo tano va swin’we ni N’wana wa munhu, Yesu Kreste, eMfun’weni.)
Yoh. 3:5: “Loko munhu a nga tswariwi hi mati ni Moya, a nga ka a nga ngheni eMfun’weni wa Xikwembu.” (Munhu u ‘tswariwa hi moya’ enkarhini wa ku khuvuriwa ka yena hi moya wolowo. Luka 12:32 yi kombisa leswaku i “ntlhambinyana” ntsena lowu nga ni lunghelo rero. Nakambe vona Nhlavutelo 14:1-3.)
Xana hinkwavo lava khuvuriwaka hi moya lowo kwetsima va vulavula hi tindzimi kumbe va kuma nyiko ya ku hanyisa?
1 Kor. 12:13, 29, 30: “Hinkwerhu . . . hi hundzukile miri wun’we, hi ku khuvuriwa ka hina eMoyeni wun’we . . . Xana hinkwavo i vaapostola ke? . . . Xana hinkwavo hi lava endlaka mahlori ke, kumbe lava nga ni nyiko yo hanyisa kumbe lava vulavulaka hi tindzimi leti nga tiviwiki ke?”
Nakambe vona “Ku Hanyisa” na “Tindzimi, Ku Vulavula Hi Tona.”
‘Ku khuvuriwa ematshan’weni ya vafi’—swi vula yini?
1 Kor. 15:29, KJ: “Kutani xana va ta endla yini lava khuvuriwaka ematshan’weni ya vafi, loko vafi va nga pfuki nikatsongo? kutani ha yini va khuvuriwa ematshan’weni ya vafi?”
Rihlanganisi ra Xigriki leri nge hy·perʹ, leri laha ri hundzuluxeriweke va ku “ematshan’weni ya,” ri vula “exikhundlheni xa,” “hikwalaho ka,” “ehenhleni ka,” “hi xikongomelo xa,” ni swin’wana. (A Greek-English Lexicon, hi Liddell na Scott) Xana swi vula yini eka ndzimana leyi? Xana Pawulo a a vula leswaku ku khuvuriwa vanhu lava hanyaka, va khuvuriwela ku yimela lava feke va nga si khuvuriwa?
Matsalwa man’wana lama boxaka rifu malunghana ni nkhuvulo hi ku kongoma ma vula nkhuvulo lowu munhu hi yexe a wu nghenelaka, hayi ku khuvuriwa ematshan’weni ya munhu loyi a feke
Rhom. 6:3: “Xana a mi tivi leswaku hina hinkwerhu lava khuvuleriweke eka Kriste Yesu, hi khuvuleriwe ku fa ka yena xana?” (Na Marka 10:38, 39)
Kol. 2:12: “Hi ku khuvuriwa [n’wina swirho leswi hanyaka swa vandlha ra Kolosa] mi lahliwile esirheni swin’we na yena, mi tlhela mi pfuxiwa eku feni swin’we na yena, hi ku pfumela leswaku i matimba ya Xikwembu lama nga n’wi pfuxa exikarhi ka vafi.”
Nhlamuselo ya “New World Translation” yi kongomile hi tlhelo ra ririmi ni hi ku pfumelelana ni tindzimana letin’wana ta Bibele
1 Kor. 15:29: “Xana vanhu va lava yini, loko va khuvuriwa ematshan’wini ya lava feke xana? Loko vafi va nga pfuki nikutsongo, swi pfuna yini ku khuvuleriwa vona ke?” (Kutani va khuvuriwa, kumbe ku nyuperisa, va nghena endleleni ya vutomi leyi nga ta yisa eka rifu ra vutshembeki ku kotisa ra Kreste endzhaku ka sweswo ri yisa eka ku pfuxeriwa vutomi bya moya ku fana na yena.)
Ku endleka yini eka nkhuvulo wa ndzilo?
Lk. 3:16, 17: “Yena [Yesu Kreste] ú ta mi khuvula hi . . . ndzilo. Rihlelo ri le vokweni ra yena; ú ta hlela swinene hinkwaswo leswi nge xivuyeni xa yena a heta . . . mungu wona, ú ta wu hisa endzilweni lowu nga timekiki.” (Ku lovisiwa ka wona ku ta va ka makumu.)
Mt. 13:49, 50: “Swi ta va tano eku heleni ka minkarhi; tintsumi ti ta huma, ti ta hlawula lavo biha eka lavo lulama, ti va cukumeta ekheleni ra ndzilo.”
Lk. 17:29, 30: “Siku leri Lota a humeke eSodoma ha rona, ndzilo ni xivavula swi wa hi le tilweni, swi va lovisa hinkwavo. Swi ta va tano hi siku leri N’wana-wa-Munhu a nga ta humelela ha rona.”
A ku fani ni ku khuvuriwa hi moya lowo kwetsima, loku a ku ri ka vadyondzisiwa
Mint. 1:5: “Yohane u khuvurile hi mati, kambe n’wina [vaapostola vo tshembeka va Yesu] mi ta khuvuriwa hi Moya lowo Kwetsima, endzhaku ka masiku ma nga ri mangani.”
Mint. 2:2-4: “Hi nomu lo, ku twakala mpfumawulo lowu humaka etilweni wu fana ni ku hunga ka xidzedze, wu tata yindlu hinkwayo leyi a va tshamile ka yona. Kutani va vona [tindzimi leti] fanaka ni malangavi ya ndzilo, [ti] avana, [ti] tshama ehenhla ka un’wana ni un’wana wa vona [kambe a ti va funengetanga kumbe ti va pfala]. Hinkwavo va tala hi Moya lowo Kwetsima, kutani va sungula ku vulavula hi tindzimi tin’wana, hilaha Moya wu nga va nyika ku vulavula hakona.”