Buku Ya Bibele Ya Vu-46—1 Vakorinto

Mutsari: Pawulo

Ndhawu Ya Vutsari: Efesa

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 55 C.E.

1. Korinto a wu ri muti wa njhani emasikwini ya Pawulo?

KORINTO a wu ri “muti lowu dumeke ni wa mintsako, laha tinghwavava ta le Vuxeni ni le Vupela-dyambu a ti hlangana kona.”a Hikwalaho ka ku va eka xihlala-nkolo xo lala exikarhi ka Peloponnesus na Greece ra tiko-nkulu, Korinto ri lawule ndlela ya laha ku omeke yo ya eka tiko-nkulu. Emasikwini ya muapostola Pawulo, vaaka-tiko va rona va kwalomu ka 400 000 a va tluriwa ntsena hi Rhoma, Alexandria na Antiyoka ya le Siriya. Evuxeni bya Korinto ku ni Lwandle ra Aegean, naswona evupela-dyambu, ku ni Nsonga-nkulu ra Korinto ni Lwandle ra Ionia. Kutani Korinto, ntsindza wa xifundza xa Akaya, ni mahlaluko ya rona mambirhi ya Kenikriya na Lekayama, a wu ri ni xiyimo xa ntikelo lowukulu hi tlhelo ra mabindzu. Nakambe a ku ri ntsindza wa dyondzo ya Magriki. “Rifuwo ra rona,” hi laha swi vuriweke ha kona, “ri tlangeriwe ngopfu lerova ri va xivuriso; a swi ri tano hi vunghwavava ni vutondolo bya vaaki va rona.”b Exikarhi ka mikhuva ya rona ya vukhongeri bya vuhedeni a ku ri ni vugandzeri bya Apafrodito (mufanekiseri wa Venus xikwembu xa xisati xa Rhoma). Mapfekepfeke a ku ri vuyelo bya vugandzeri bya le Korinto.

2. Bandlha ra le Korinto ri simekisiwe ku yini, naswona i xiboho xihi lexi ri veke na xona na Pawulo?

² A ku ri edorobeni leri ri humelelaka kambe leri ri thyakeke emahanyelweni ra vanhu va le Rhoma laha muapostola Pawulo a fambeke kona kwalomu ka 50 C.E. Enkarhini wa ku tshama ka yena ka tin’hweti ta 18, bandlha ra Vukriste ri simekiwile kwalaho. (Mintirho 18:1-11) Mayana rirhandzu leri Pawulo a ri tweke eka vapfumeri lava a va yiseleke mahungu lamanene ehenhleni ka Kriste ro sungula! U va tsundzuxe hi xiboho xa moya lexi a xi ri kona hi papila a ku: “Hikuva hambi mi nga va ni vadyondzisi va madzana-dzana eka Kriste, a mi na vatatana lavo tala; hikuva, eka Kriste Yesu, ndzi hundzukile tata wa n’wina hi ku mi tivisa Mahungu Lamanene.”—1 Vakor. 4:15.

3. I yini lexi susumeteleke Pawulo ku tsala papila rakwe ro sungula leri yaka eka Vakorinto?

³ Ku khathalela lokukulu ka vuhlayiseki bya vona bya moya ku susumetele Pawulo ku tsala papila rakwe ro sungula leri yaka eka Vakriste va le Korinto loko a ri endleleni ya pfhumba ra yena ra vunharhu ra vurhumiwa. Malembe ma nga ri mangani a ma hundzile ku sukela loko a tshame eKorinto. Sweswi a ku ri kwalomu ka 55 C.E. naswona Pawulo a a ri aEfesa. Swi le rivaleni leswaku a a amukele papila leri kahle-kahle ri humaka ebandlheni lerintshwa eKorinto, naswona ri lave nhlamulo. Nakambe, swiviko leswi kavanyetaka a swi fikile eka Pawulo. (7:1; 1:11; 5:1; 11:18) Leswi a swi khomisa gome swonghasi lerova muapostola a nga vulavulanga hi papila ra vona ra ku vutisa ku ya fika eka ndzimana yo sungula ya ndzima 7 ya papila rakwe. Ngopfu-ngopfu hikwalaho ka swiviko leswi a a swi amukerile, Pawulo u titwe a susumeteleka ku tsalela Vakriste-kulobye eKorinto.

4. I yini lexi kombaka leswaku Pawulo u tsale Vakorinto vo Sungula a ri aEfesa?

⁴ Kambe hi swi tivisa ku yini leswaku Pawulo u tsale Vakorinto vo Sungula a ri aEfesa? Hi xikombiso, loko a dlayelela papila hi marungula, muapostola u katsa lamaya ya Akwila na ya Priska (Prisila). (16:19) Mintirho 18:18, 19 yi komba leswaku a va sukile eKorinto va ya aEfesa. Tanihi leswi Akwila na Prisila a va tshama kwalaho na leswi Pawulo a va katseke eka ku xeweta ko hetelela ka Vakorinto vo Sungula, u fanele a ve aEfesa loko a tsala papila leri. Hambi swi ri tano, yinhla leyi yi nga siyiki ku kanakana i nhlamuselo ya Pawulo eka 1 Vakorinto 16:8 leyi nge: “Ndza ha ta xwa kwala Efesa ku fikela nkarhi wa Pentekosta.” Kutani Vakorinto vo Sungula yi tsariwe hi Pawulo aEfesa, laha handle ko kanakana a ku ri ekusuhi ni ku hela ka ku tshama ka yena kwalaho.

5. I yini lexi tiyisaka vutshembeki bya mapapila lama yaka eka Vakorinto?

⁵ Vutshembeki bya Vakorinto vo Sungula, ni bya Vakorinto va Vumbirhi, a byi kanakanisi. Mapapila lawa ma nyikiwe Pawulo ivi ma amukeriwa tanihi lawa ya nga ya nxaxamelo wa tibuku hi Vakriste vo sungula, lava va ma katseke eka minhlengeleto ya vona. Entiyisweni, ku vuriwa leswaku Vakorinto vo Sungula ya tirhisiwa ni ku tshahiwa kwalomu ka makhamba ya tsevu eka papila leri humaka eRhoma ri ya eKorinto leri tsariweke kwalomu ka 95 C.E. ni leri ri vuriwaka First Clement. Hi ku kombetela loku nga erivaleni eka Vakorinto vo Sungula, mutsari u khutaze vaamukeri va papila leri ku “teka epistola ya Pawulo muapostola la katekisiweke.”c Vakorinto vo Sungula nakambe yi tshahiwa hi ku kongoma hi Justin Martyr, Athenagoras, Irenaeus na Tertullian. Ku ni vumbhoni bya matimba bya leswaku ntlawa wa matsalwa kumbe nhlengeleto wa mapapila ya Pawulo, ku katsa na Vakorinto vo Sungula ni va Vumbirhi, “wu vumbiwile ivi wu hangalasiwa eka khume ra malembe yo hetelela ya lembe xidzana ro sungula.”d

6. I swirhalanganya swihi leswi veke kona ebandlheni ra Korinto, naswona ngopfu-ngopfu Pawulo a a tsakela yini?

⁶ Papila ro sungula ra Pawulo leri yaka eka Vakorinto ri hi nyika nkarhi wo languta endzeni ka bandlha ra Korinto hi roxe. Vakriste lava a va ri ni swiphiqo swo langutana na swona, naswona a va ri ni swivutiso leswi faneleke ku hlamuriwa. A ku ri ni ku hambana exikarhi ka bandlha, hikuva van’wana a va landzelela vanhu. Mhaka leyi tsemaka nhlana ya rigangugangu a yi tlhekekile. Van’wana a va hanya emindyangwini leyi avaneke hi tlhelo ra vukhongeri. Xana a va fanele ku tshama ni vanghana va vona lava nga pfumeriki kumbe va hambana na vona ke? Kutani ku vuriwa yini hi ku dya nyama leyi tlhaveriweke swifaniso? Xana va fanele ku yi dya? Vakorinto a va lava xitsundzuxo ehenhleni ka ku fambisa minhlagano ya vona, ku katsa ni ku tlangela Xilalelo xa Hosi. Xiyimo xa vavasati ebandlheni xi fanele ku va xihi? Kutani ke, nakambe, a ku ri ni lava exikarhi ka vona va landzuleke ku pfuka ka vafi. Swirhalanganya a swi tele. Hambi swi ri tano, ngopfu-ngopfu muapostola a a tsakela ku tisa ku pfuxetiwa ka moya ka Vakorinto.

7. Hi rihi langutelo ra mianakanyo leri hi faneleke ku kambisisa Vakorinto vo Sungula ha rona, naswona hikwalaho ka yini?

⁷ Hikwalaho ka leswi swiyimo endzeni ka bandlha ni matshamelo ehandle ka Korinto ya khale, kun’we ni ku humelela ni mapfekepfeke ya rona swi nga ni ku fana ka manguva lawa, xitsundzuxo lexi khutazaka xa Pawulo lexi xi tsariweke ehansi ko huhuteriwa hi Xikwembu xi lava nyingiso wa hina. Leswi Pawulo a swi vuleke i swa nkoka swinene esikwini ra hina vini lerova ku kambisisa ka vukheta ka papila rakwe ro sungula leri yaka eka vamakwavo va xinuna ni va xisati lava rhandzekaka va Korinto ku ta tikombisa ku ri loku pfunaka hakunene. Sweswi tsundzuka moya wa nkarhi ni ndhawu. Anakanya hi ku lavisisa, hi laha Vakriste va le Korinto va faneleke va endle ha kona, loko hi ri karhi hi pfuxeta marito lama dzikaka, lama nyanyulaka ni lama huhuteriweke ya Pawulo lama yaka eka vapfumeri-kulobye eKorinto ra khale.

LESWI NGA ENDZENI KA VAKORINTO VO SUNGULA

8. (a) Pawulo u paluxa vuhunguki bya vupambukwa ebandlheni hi ndlela yihi? (b) Pawulo u kombisa leswaku i yini leswi lavekaka leswaku hi twisisa swilo swa Xikwembu?

⁸ Pawulo a paluxa vupambukwa, a khutaza vun’we (1:1–4:21). Pawulo u navelela Vakorinto leswinene. Kambe ku vuriwa yini hi mintlawa, ku avana, exikarhi ka vona? “Xana Kriste u avanile xana?” (1:13) Muapostola wa tlangela leswi a khuvuleke va nga ri vangani va vona, kutani va nga ka va nga vuli leswaku va khuvuriwe evitweni rakwe. Pawulo u chumayela hi ta Kriste la beleriweke. Lexi i xivangelo xa ku khunguvanyeka eka Vayuda ni vuhunguki eka matiko. Kambe Xikwembu xi hlawule swihunguki ni swilo leswi tsaneke swa misava leswaku xi khomisa tintlhari ni lava matimba tingana. Kutani Pawulo a nga tirhisi ku vulavula ka ku hundzeleta kambe u pfumelela vamakwavo ku vona moya ni matimba ya Xikwembu hi ku tirhisa marito yakwe, leswaku ripfumelo ra vona ri nga vi eka vutlhari bya vanhu kambe ri va eka matimba ya Xikwembu. Hi vulavula hi swilo leswi paluxiweke hi moya wa Xikwembu, ku vula Pawulo, “hikuva Moya wu lavisisa hinkwaswo, hambi swi ri swihundla leswi enteke swa Xikwembu.” Leswi swi nga ka swi nga twisisiwi hi munhu wa nyama kambe swi nga twisisiwa hi munhu wa moya ntsena.—2:10.

9. I njhekanjhekisano wihi lowu ha wona Pawulo a kombaka leswaku ku hava loyi a fanelaka ku tinyungubyisa hi vanhu?

⁹ Va landzelela vanhu—van’wana Apolosi, van’wana Pawulo. Kambe lava i vamani ke? I vatirheli lava Vakorinto va veke vapfumeri ha vona ntsena. Lava va byalaka ni ku cheleta a hi nchumu, hikuva “Xikwembu hi xona xi miriseke,” naswona i ‘vatirhi-kulobye’ va xona. Ndzingo wa ndzilo wu ta kombisa leswaku i mintirho ya mani leyi tiyeke. Pawulo wa va byela a ku, “Mi tempele ya Xikwembu,” laha moya wa xona wu tshamaka kona. “Vutlhari bya misava leyi i vuhunguki emahlweni ka Xikwembu.” Kutani ke, munhu a nga tshuki a tinyungubyisa hi vanhu, hikuva hakunene swilo hinkwaswo i swa Xikwembu.—3:6, 9, 16, 19.

10. Hikwalaho ka yini ku tinyungubyisa ka Vakorinto ku nga ri kunene, naswona i magoza wahi lawa Pawulo a ma tekaka ku lulamisa xiyimo lexi?

¹⁰ Pawulo na Apolosi i malandza lama titsongahataka ya swihundla leswo hlawuleka swa Xikwembu, naswona malandza ma fanele ku kumeka ma tshembekile. I vamani vamakwerhu lava faneleke ku tinyungubyisa eKorinto, naswona i yini leswi va nga na swona leswi va nga nyikiwangiki ke? Xana va ve lava fumeke, va sungula ku fuma tanihi tihosi, naswona va va lava tlhariheke ni ku va ni matimba, loko vaapostola, lava va veke swihlaleriwa swa le ndlwini ya mintlangu eka tintsumi ni le ka vanhu, va ri swihunguki ni lava tsaneke, lava landzuriwaka eka swilo hinkwaswo? Pawulo u rhumela Timotiya ku va pfuna ku tsundzuka tindlela ta yena mayelana na Kriste ni ku va vatekeleri vakwe. Loko Yehova a swi rhandza, Pawulo hi byakwe u ta ta ku nga ri khale ivi a tiva, hayi ku vulavula ka lava va tikukumuxaka ntsena, kambe ni matimba ya vona.

11. I vunghwavava byihi lebyi tlhekekeke exikarhi ka vona, ku fanele ku endliwa yihi ha swona, naswona hikwalaho ka yini?

¹¹ Eku basiseni ka bandlha (5:1–6:20). Mhaka leyi tsemaka nhlana ya vunghwavava exikarhi ka Vakorinto yi vikiwile! Wanuna u teke nsati wa tata wakwe. U fanele ku nyiketiwa Sathana hikuva comelanyana xi virisa mbila hinkwayo. Va fanele ku tshika ku hlangana na mani na mani la vuriwaka makwerhu loyi a nga lowo biha.

12. (a) Pawulo u endla njhekanjhekisano wa yini ehenhleni ka ku yisana ehubyeni? (b) Ha yini Pawulo a ku, “Chavani vuoswi”?

¹² Kunene, Vakorinto a va yisana ehubyeni! Xana a swi nga ta antswa leswaku va tivona va ri ni nandzu? Tanihi leswi va nga ta avanyisa misava ni tintsumi, xana va nga ka va nga kumi un’wana exikarhi ka vona leswaku a avanyisa exikarhi ka vamakwavo? Ku tlula kwalaho, va fanele ku va lava baseke, hikuva vaoswi, vagandzeri va swifaniso ni lava fanaka va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu. Hi leswi van’wana va vona a va ri swona, kambe va hlantswiwile va basa ni ku kwetsimisiwa. “Chavani vuoswi!” ku vula Pawulo. “Mi xaviwile hi nxavo lowukulu; hikokwalaho, dzunisani Xikwembu hi miri wa n’wina.”—6:18, 20.

13. (a) Hikwalaho ka yini Pawulo a tsundzuxa van’wana ku nghenela vukati? Kambe loko va kala va nghenela vukati, va fanele ku endla yini? (b) Munhu la titshameleke yexe u “endla leswi antswaka” hi ndlela yihi?

¹³ Xitsundzuxo ehenhleni ka ku titshamela-wexe ni vukati (7:1-40). Pawulo u hlamula xivutiso ehenhleni ka vukati. Hikwalaho ka ku andza ka vuoswi, swi nga va swinene eka wanuna kumbe wansati ku nghenela vukati, naswona lava va tekaneke a va fanelanga ku tsonana timfanelo ta vukati. I swinene eka lava va nga nghenangiki evukatini ni tinoni ku tshama va ri voxe, ku fana na Pawulo; kambe loko va hluleka ku tikhoma, a va nghenele vukati. Loko va kala va nghenela vukati, va fanele ku tshama kun’we. Hambi loko munghana wa munhu a nga ri mupfumeri, mupfumeri a nga fanelanga ku n’wi tshika, hikuva hi ndlela yoleyo mupfumeri a nga ponisa munghana la nga pfumeriki. Malunghana ni ku yimba ni vuhlonga, un’wana ni un’wana a a aneriseke hi ku tshama exiyin’weni lexi a vitaneriweke xona. Malunghana ni munhu la ngheneleke vukati, u avanile hikuva u lava ku amukeriwa hi munghana wa yena, kasi munhu la titshameleke yexe u tikarhatela swilo swa Hosi ntsena. Lava va tekaka a va dyohi, kambe lava va nga tekiki, va “endla leswi antswaka.”—7:38.

14. Pawulo u ri yini ehenhleni ka “swikwembu” ni “tihosi,” kambe hi rini laha ku nga vutlhari ku papalata swakudya leswi nyikeriweke swikwembu swa hava?

¹⁴ Ku endla swilo hinkwaswo hikwalaho ka mahungu lamanene (8:1–9:27). Ku vuriwa yini hi swakudya leswi nyikeriwaka swifaniso? Xifaniso a hi nchumu! Ku ni “swikwembu” ni “tihosi” to tala emisaveni, kambe eka Mukriste ku ni “Xikwembu xin’we ntsena, Tatana” ni “Hosi yin’we ntsena, Yesu Kriste.” (8:5, 6) Kambe un’wana a nga ha khunguvanyeka loko a ku vona u dya nyama leyi tlhaveriweke swifaniso. Eswiyin’weni leswi, Pawulo wa tsundzuxa, swi papalateni leswaku mi nga khunguvanyisi makwenu.

15. Pawulo u hanyisa ku yini evutirhelini?

¹⁵ Pawulo u titsona swilo swo tala hikwalaho ka vutirheli. Tanihi muapostola, u ni lunghelo ro ‘tihanyisa hi ntirho wo twarisa mahungu lamanene,’ kambe u papalate ku endla tano. Hambi swi ri tano, mfanelo yo chumayela yi vekiwa ehenhla ka yena; entiyisweni, u ri, “Khombo loko ndzi nga twarisi Mahungu Lamanene!” Kutani u tiendla hlonga ra hinkwavo, a va “hinkwaswo eka vanhu lava hinkwavo” leswaku a ta “ponisa van’wana,” a endla swilo hinkwaswo “hikwalaho ka Mahungu Lamanene.” Leswaku a hlula emphikizanweni ni ku kuma harhi leyi nga boriki, u xanisa miri wakwe leswaku endzhaku ka loko a chumayele van’wana, yena hi byakwe “a nga kumeki [a] ri la tsandzekaka.”—9:14, 16, 19, 22, 23, 27.

16. (a) I xitsundzuxo xihi lexi Vakriste va faneleke ku xi teka eka “vatata[na]”? (b) Malunghana ni ku gandzela swikwembu swa hava, Vakriste va nga ha endla swilo hinkwaswo eku dzunisiweni ka Xikwembu hi ndlela yihi?

¹⁶ Xitsundzuxo ehenhleni ka swilo leswo biha (10:1-33). Ku vuriwa yini hi “vatata[na]”? Lava a va ri ehansi ka papa naswona va khuvuriwile eka Muxe. Vunyingi bya vona a byi kumanga ku amukeriwa hi Xikwembu kambe byi lovisiwile emananga. Hikwalaho ka yini? Va navele swilo leswo biha. Vakriste va fanele ku kuma xitsundzuxo eka leswi ivi va papalata swikwembu swa hava ni vuoswi, va tshika ku ringa Yehova ni ku n’unun’uta. Loyi a ehleketaka leswaku wa ha yimile u fanele ku tivonela leswaku a nga wi. Ndzingo wu ta ta, kambe Xikwembu xi nga ka xi nga pfumeri leswaku malandza ya xona ma ringiwa hi leswi ya hlulekaka ku swi byarha; xi ta pfula ndlela leswaku va kota ku tiyisela. “Hikokwalaho,” ku tsala Pawulo, “chavani ku phahla swikwembu swa hava.” (10:1, 14) Hi nga ka hi nga swi koti ku dya etafuleni ra Yehova ni le tafuleni ra mademona. Hambi swi ri tano, loko u dya ekaya, u nga vutisi ehenhleni ka laha nyama yi humaka kona. Kambe ke, loko un’wana a ku tsundzuxa leswaku yi tlhaveriwe swifaniso, tshika ku yi dya hikwalaho ka ripfalo ra yoloye. “Endlani hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu,” ku tsala Pawulo.—10:31.

17. (a) I nsinya wihi wa nawu lowu Pawulo a wu andlaleke malunghana ni vunhloko? (b) U yi hlanganisa ku yini mphikamakaneta ya ku avana ebandlheni ni bulo ra Xilalelo xa Hosi?

¹⁷ Vunhloko; Xilalelo xa Hosi (11:1-34). “Tekelelani mina, kukotisa leswi na mina ndzi tekelelaka Kriste,” ku vula Pawulo, naswona endzhaku u ya emahlweni a andlala nsinya wa nawu wa Xikwembu wa vunhloko: Nhloko ya wansati i wanuna, nhloko ya wanuna i Kriste, nhloko ya Kriste i Xikwembu. Hikwalaho ke, wansati u fanele ku va ni “xikombiso [xa vuhosi]” ehenhla ka nhloko yakwe loko a khongela kumbe loko a profeta ebandlheni. Pawulo a nga swi koti ku bumabumela Vakorinto, hikuva ku avana ku kona exikarhi ka vona loko va hlangana. Exiyin’weni lexi, va nga dyisa ku yini Xilalelo xa Hosi? U pfuxeta leswi swi humeleleke loko Yesu a simeke Xitsundzuxo xa rifu ra yena. Un’wana ni un’wana u fanele ku tikambela loko a nga si dya, leswaku a nga titiseli ku avanyisa hikwalaho ka ku hluleka ku twisisa “miri.”—11:1, 10, 29.

18. (a) Hambi leswi ku nga ni ku hambana ka tinyiko ni vutirheli, hikwalaho ka yini ku nga fanelanga ku va ni ku avana emirini? (b) Hikwalaho ka yini rirhandzu ri ri lerikulu?

¹⁸ Tinyiko ta moya; rirhandzu ni ku phikelela ka rona (12:1–14:40). Ku ni ku hambana ka tinyiko ta moya, kambe moya i wun’we; ku ni ku hambana ka vutirheli ni mintirho, kambe Hosi i yin’we ni Xikwembu i xin’we. Hi ku fanana ku ni swirho swo tala emirini wun’we lowu hlanganeke wa Kriste, xirho xin’wana ni xin’wana xi tiseketele hi xin’wana, tanihi le mirini wa munhu. Xikwembu xi veke xirho xin’wana ni xin’wana emirini hi laha xi rhandzaka ha kona, naswona xin’wana ni xin’wana xi ni ntirho wa xona wo wu endla, kutani “ku nga vi na ku avana emirini.” (12:25) Vatirhisi va tinyiko ta moya a va nchumu loko va ri hava rirhandzu. Rirhandzu ra tiyisela ni ku va ni musa, a ri na vukwele, naswona a ri tikukumuxi. Ri tsakelana ni ntiyiso ntsena. “Rirhandzu a ri heli.” (13:8) Tinyiko ta moya, ku fana ni ku profeta ni tindzimi, swi ta herisiwa, kambe ripfumelo, ntshembo ni rirhandzu swi ta sala. Eka leswi, lexikulu i rirhandzu.

19. I xitsundzuxo xihi lexi Pawulo a xi nyikaka ku aka bandlha ni lunghiselelo ra ku hleleka ka swilo?

¹⁹ “Tikarhateleni ku va ni rirhandzu,” ku tsundzuxa Pawulo. Tinyiko ta moya ti fanele ku tirhisiwa hi rirhandzu ku aka bandlha. Hikwalaho ka leswi, ku profeta ku fanele ku hlawuriwa ematshan’wini yo vulavula tindzimi. A nga ha vulavula marito ya ntlhanu hi ku twisisa leswaku a dyondzisa van’wana ematshan’wini ya khume ra magidi hi ririmi leri nga tiviwiki. Tindzimi ti endleriwa ku va xikombiso eka lava nga pfumeriki, kambe ku profeta i ka vapfumeri. A va fanelanga ku va “vana [lavantsongo]” eku twisiseni ka vona timhaka leti. Loko va ri vavasati, va fanele ku titsongahata ebandlheni. “Ntsena hinkwaswo a swi endliwe hi mukhuva lowo saseka, hi nawu wa kona.”—14:1, 20, 40.

20. (a) Hi byihi vumbhoni lebyi Pawulo a byi nyikaka ehenhleni ka ku pfuxiwa ka Kriste? (b) Hi rihi endlelo ra ku pfuxiwa ka vafi, naswona i valala vahi lava va faneleke ku herisiwa?

²⁰ Ku tiyiseka ka ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi (15:1–16:24). Kriste la pfuxiweke u humelele eka Kefasi, eka lava 12, ku ya fika eka vamakwerhu lava va tlulaka 500 eka khamba rin’wana, eka Yakobo, eka vaapostola hinkwavo, naswona emakumu ka hinkwavo eka Pawulo. ‘Loko Kriste a nga pfuxiwanga,’ ku tsala Pawulo, ‘ku chumayela ni ripfumelo ra hina i swa hava.’ (15:14) Un’wana ni un’wana u pfuxiwa hi nkarhi wa yena n’wini, Kriste xirhangana, endzhaku ku landzela lava va nga va yena enkarhini wa vukona byakwe. Eku heteleleni u nyiketa Mfumo eka Tata wakwe endzhaku ka loko valala hinkwavo va vekiwe ehansi ka minkondzo yakwe. Hambi ri ri rifu, nala wo hetelela, ri fanele ku herisiwa. Swi pfuna yini eka Pawulo ku langutana ni maxangu ya rifu nkarhi na nkarhi loko ku ri hava ku pfuka ka vafi?

21. (a) Lava va nga ta kuma ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu va pfuxisiwa ku yini? (b) Hi xihi xihundla xo hlawuleka lexi Pawulo a xi paluxaka, naswona u ri yini ehenhleni ka ku hluriwa ka rifu?

²¹ Kambe lava feke va ta pfuxisiwa ku yini? Leswaku miri wa ximilana wu kula, mbewu leyi byariweke yi fanele ku fa. Swa fana ni le ku pfuxiweni ka vafi. “Wu lahliwa wu ri miri wa ntumbuluko, wu pfuxiwa wu ri miri wa moya. . . . Nyama ni ngati swi nga ka swi nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (15:44, 50) Pawulo u vulavula hi xihundla lexo hlawuleka a ku: A hi hinkwavo lava nga ta etlela eku feni, kambe eku chayiweni ka mhalamhala yo hetelela, va ta hundzuriwa hi ku copeta ka tihlo. Loko leswi swi faka swi ambala ku nga fi, rifu ri ta miteriwa makumu. “Wena rifu, ku hlula ka wena ku kwihi ke? Wena rifu, ndzhombo wa wena wu kwihi ke?” Pawulo u huwelela ku suka embilwini a ku: “Kambe a ku nkhensiwe Xikwembu lexi hi nyikaka ku hlula hi Hosi ya hina Yesu Kriste.”—15:55, 57.

22. Hi xihi xitsundzuxo xo hetelela ni xikhutazo leswi Pawulo a swi nyikelaka?

²² Loko a gimeta, Pawulo u tsundzuxa ku hleleka eku hlengeleteni ka minyikelo yo yi rhumela eYerusalema ku pfuna vamakwerhu lava pfumalaka. U vulavula hi riendzo ra yena leri taka ro hundza hi le Makedoniya ivi a kombisa leswaku Timotiya na Apolosi na vona va nga ha endza. “Hitekani,” ku khutaza Pawulo. “Mi tiya swinene eku pfumeleni, mi va vavanuna, mi tinyika matimba. Hinkwaswo leswi mi swi endlaka, a swi endliwe hi rirhandzu.” (16:13, 14) Pawulo u rhumela marungula lama humaka emabandlheni ya le Asia, naswona endzhaku u tsala rungula ro hetelela hi voko ra yena n’wini, a hundzisela rirhandzu rakwe.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

23. (a) Pawulo u kombisa mimbuyelo leyi lovisaka ya ku navela loko biha ni ku titshemba hi ndlela yihi? (b) Hi wahi matimba lawa Pawulo a kombetelaka eka wona loko a tsundzuxa hi ta Xilalelo xa Hosi ni swakudya leswi faneleke?

²³ Papila leri ra muapostola Pawulo ra pfuna swinene eku kuriseni ka ku twisisa ka hina ka Matsalwa ya Xiheveru, lawa ri endlaka mintshaho yo tala eka wona. Eka ndzima ya vukhume, Pawulo u komba leswaku Vaisrayele ehansi ka Muxe va nwe eribyeni ra moya, leswi swi fanekiseleke Kriste. (1 Vakor. 10:4; Tinhl. 20:11) Endzhaku u ya emahlweni a vulavula hi vuyelo lebyi lovisaka bya ku navela swilo leswo biha, hi laha swi kombisiweke ha kona hi Vaisrayele ehansi ka Muxe, kutani a tlhandlekela a ku: “Swilo leswi swi va humelerile ku endla xitsundzuxo, naswona swi tsariwile leswaku na hina hi tsundzuxiwa ha swona, hina lava hi nga emasikwini ya ku hetelela ka minkarhi.” Hi nga tshuki hi titshemba, hi ehleketa leswaku hi nga ka hi nga wi! (1 Vakor. 10:11, 12; Tinhl. 14:2; 21:5; 25:9) Nakambe, u tshaha xifaniso lexi humaka eNawini. U vulavula hi magandzelo ya ntwanano eIsrayele ku komba ndlela leyi lava va dyaka Xilalelo xa Hosi va fanelaka ku dya ha yona hi laha ku faneleke etafuleni ra Yehova. Kutani ke, ku seketela nhlamuselo yakwe ya leswaku i swinene ku dya xin’wana ni xin’wana lexi xavisiwaka evuxaviselweni bya nyama, u tshaha eka Psalma 24:1, a ku, “Misava i ya Yehova ni leswi nga ka yona.”—1 Vakor. 10:18, 21, 26; Eks. 32:6; Lev. 7:11-15.

24. Hi kwihi ku kombetela kun’wana loku Pawulo a ku endlaka eka Matsalwa ya Xiheveru ku seketela minjhekanjhekisano ya yena ke?

²⁴ Loko a kombisa vukulukumba bya “leswi Xikwembu xi swi lunghiseleke lava va xi rhandzaka” ni vuhava bya “mianakanyo ya lavo tlhariha” va misava leyi, Pawulo nakambe u tshaha Matsalwa ya Xiheveru. (1 Vakor. 2:9; 3:20; Esa. 64:4; Ps. 94:11) Tanihi matimba ya swiletelo swakwe eka ndzima 5 ehenhleni ka ku susa mudyohi, u tshaha nawu wa Yehova wo ‘susa lowo biha exikarhi ka n’wina.’ (Deut. 17:7) Loko a vulavula hi mfanelo yakwe yo hanya hi vutirheli, Pawulo nakambe u vulavula hi Nawu wa Muxe, lowu vuleke leswaku swiharhi leswi tirhaka a swi fanelanga ku pfariwa nomu ku sivela ku dya ka swona ni leswaku Valevhi lava nga entirhweni wa tempele a va fanele ku amukela xiyenge xa vona lexi humaka ealtarini.—1 Vakor. 9:8-14; Deut. 25:4; 18:1.

25. Hi tihi tinhla tin’wana leti hlawulekeke ta vuleteri lebyi pfunaka leti ti nga eka Vakorinto vo Sungula?

²⁵ Mayana mimpfuno yonghasi ya vuleteri lebyi huhuteriweke leyi hi yi kumeke epapileni ro sungula ra Pawulo leri yaka eka Vakriste va le Korinto! Anakanyisisa hi xitsundzuxo lexi nyikeriweke ehenhleni ka ku avana ni ku landzela vanhu. (Tindzima 1-4) Tsundzuka mhaka ya vunghwavava ni ndlela leyi Pawulo a kandziyiseke xilaveko xa ku tenga ni ku basa exikarhi ka bandlha ha yona. (Tindzima 5, 6) Xiya xitsundzuxo xakwe lexi huhuteriweke mayelana ni ku titshamela-wexe, vukati ni ku hambana. (Ndzima 7) Anakanya hi bulo ra muapostola ra swakudya leswi nyikeriweke swikwembu swa hava kun’we ni ndlela leyi xilaveko xo tivonela eku khunguvanyiseni ka van’wana ni ku wela eka swikwembu swa hava yi vekiweke emahlweni hi matimba ha yona. (Tindzima 8-10) Xitsundzuxo malunghana ni ku titsongahata loku faneleke, ku xiyisisa tinyiko ta moya, bulo leriya ri tirhaka ra vunene bya mfanelo leyi tiyiselaka, leyi nga tsandzekiki ya rirhandzu—swilo leswi na swona swi pfuxetiwile. Muapostola u kombise xilaveko xa ku hleleka eminhlanganweni ya Vukriste hi ndlela leyinene swonghasi! (Tindzima 11-14) Mayana ku lweriwa loku hlamarisaka ka ku pfuxiwa ka vafi loku a ku tsaleke ehansi ka ku huhuteriwa! (Ndzima 15) Hinkwaswo leswi ni swin’wana swi fambe emahlweni ka tihlo ra mianakanyo—naswona i swa ntikelo eka Vakriste esikwini rerhu!

26. (a) Hi wihi ntirho lowu vhumbiweke khale lowu Kriste la pfuxiweke a wu endlaka loko a fuma tanihi Hosi? (b) Exisekelweni xa ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, i xikhutazo xihi xa matimba lexi Pawulo a xi nyikaka?

²⁶ Papila leri hi laha ku xiyekaka ri tlhandlekela ku twisisa ka hina ka nhloko-mhaka leyi vangamaka ya Bibele ya Mfumo wa Xikwembu. Ri nyika xitsundzuxo lexi tiyeke xa leswaku vanhu lavo homboloka va nga ka va nga ngheni eMfun’weni, naswona ri xaxameta swilo swo tala leswi a swi ta endla leswaku munhu a nga faneleki. (1 Vakor. 6:9, 10) Kambe xa nkoka ngopfu, ri hlamusela vuxaka exikarhi ka ku pfuxiwa ka vafi ni Mfumo wa Xikwembu. Ri kombisa leswaku Kriste, “xirhangana” xa ku pfuxiwa ka vafi, u fanele ku “fuma, Xikwembu xi kondza xi veka valala hinkwavo ehansi ka minkondzo ya yena.” Endzhaku, loko xi herise valala hinkwavo, ku katsa ni rifu, “a [nyiketa] mfumo eka Xikwembu Tatana, . . . leswaku Xikwembu xi va lexi fumaka ehenhla ka hinkwaswo-nkwaswo.” Eku heteleleni, eku hetisekeni ka xitshembiso xa Mfumo lexi endliweke aEdeni, ku pfotlosiwa loku heleleke ka nhloko ya Nyoka ka endliwa hi Kriste, kun’we ni vamakwavo va moya lava pfuxiweke. Hakunene, ku langutela ka ku pfuxiwa ka lava va nga ta hlanganyela eka leswi nga boriki na Kriste Yesu eMfun’weni wa matilo i kunene swonghasi. Hi le xisekelweni xa ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi laha Pawulo a tsundzuxaka a ku: “Hikokwalaho, vamakwerhu lava rhandzekaka, tiyani swinene mi nga tsekatsekeni; tiyiselani swinene, mi tirhela Hosi masiku hinkwawo, mi ri karhi mi swi tiva leswaku eHosini mintirho ya n’wina a yi nga weli ehansi.”—1 Vakor. 15:20-28, 58; Gen. 3:15; Varhoma 16:20.

[Tinhlamuselo ta le hansi]