“Endlani Hinkwaswo Ku Dzunisa Xikwembu”

Tinhla-nkulu To Huma Eka Vakorinto Vo Sungula

KU KWETSIMA ka Yehova Xikwembu i ka nkoka ngopfu eka hinkwavo lava n’wi gandzelaka hi “moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:23, 24) Hikwalaho, muapostola Pawulo u byele Vakriste-kulobye eKorinto wa khale: “Hambi ma dya, hambi ma nwa, hambi mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu.” (1 Vakorinto 10:31) Leswaku hi endla leswi, swi lava leswaku hi amukela ndlela ya Xikwembu ya ku tlhantlha swiphiqo swa hina eka misava leyi ya swilo leswi vonekaka, yo biha, leyi ngheneke evukhongerini bya mavunwa.

Vakriste va le Korinto a va lava mpfuno wa Xikwembu leswaku va tlhantlha swiphiqo tanihi leswi a va tshama emutini lowu humelelaka, wa mahanyelo yo biha lowu taleke hi vukhongeri bya mavunwa. Wu kumeka exihlala-nkolweni (isthmus) xa matiko-nkulu ya Greece na Peloponnisos, Korinto a a wu ri ntsindza wa xifundzha-nkulu xa Rhoma xa Achaia naswona a wu ri ni vaaki lava ringaniseriwaka kwalomu ka 400 000. Pawulo u sungule bandlha kwalaho kwalomu ka 50 C.E.—Mintirho 18:1-11.

Vakorinto va tsalele Pawulo va n’wi vutisa hi ta vukati ni ku dya nyama leyi tlhaveriweke swifaniso. (7:1) A a karhatekile hikuva ku avana ni nandzu wa ku tikhoma ko biha lokukulu a a wu ri kona exikarhi ka vona. A va lava xitsundzuxo hi ndlela leyi fanelekaka yo tlangela Xilalelo xa Hosi. A ku ri na nxungeto wa vugwinehi, kutani bandlha a ri lava xitsundzuxo ehenhleni ka rirhandzu. Hi xivangelo xo tano, Pawulo u tsale papila ra yena ro sungula leri huhuteriweke ri ya eka Vakorinto a ri aEfesa kwalomu ka 55 C.E. Kambe, na hina hi nga pfuneka ha rona.

Vun’we Ni Ku Tenga eMahanyelweni I Swa Nkoka

Loko hi “endl[a] hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu,” a hi nge landzeli munhu loyi a lavaka ku vanga ku avana ebandlheni—i xin’wana xa swiphiqo leswi Vakorinto a va langutane na swona. (1:1–4:21) Pawulo a a va khongetela leswaku va ‘vulavula hi ku twanana, va va van’we eku anakanyeni ni le makungwini ya vona.’ Vun’we byi ta va kona loko hi landzela xitsundzuxo lexi ni ku hlakulela timfanelo ta moya. Ematshan’wini ya ku tibuma hi xidyohi xihi ni xihi, hi fanele ku tsundzuka leswaku hambi leswi hi ‘byalaka hi tlhela hi cheleta, Xikwembu xa swi kurisa’ hi tlhelo ra moya. Lava tikukumuxaka eKorinto a a va nga ri na nchumu lexi va nga xi nyikiwangiki; kutani hi nga ti languti hi antswa ku tlula vapfumeri-kulorhi. Moya wo tano wa ku titsongahata wu ta hi pfuna ku kurisa vun’we.

Loko vun’we byi ta va kona, vakulu lava hlawuriweke va fanele ku tirha leswaku va hlayisa bandlha ri basile hi tlhelo ra moya. (5:1–6:20) Tanihi hi leswi “comelanyana lexintsongo xi kukumuxaka mbila hinkwayo,” vaoswi, vanhu va makwanga, vagandzeri va swikwembu swa hava, varhukani, swidakwa kumbe vaxisi lava nga hundzukiki va fanele ku susiwa. Ku tikhoma loko biha, loku nyamisaka tempele ya Xikwembu, a ku fanelanga ku tiyiseleriwa exikarhi ka vanhu va Yehova. Ematshan’wini ya sweswo, va fanele va endla swilo leswi dzunisaka Xikwembu.

Anakanyela Van’wana

Leswaku hi “endl[a] hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu,” hi fanele ku tirhisa nsinya wa nawu wa muapostola Pawulo eka vatekani ni lava nga nghenelangiki vukati. (7:1-40) Lava hlanganeke hi vukati va fanele va tirhisa timfanelo ta rimbewu hi ku anakanyelana. Mukriste la ngheneleke vukati a nga fanelanga a hambana ni munghana wa yena la nga riki mupfumeri, hikuva ku tshama swin’we swi nga ha pfuna loyi un’wana ku kuma ku ponisiwa. Hambi loko vukati byi tisa mivilelo leyikulu, ku titshamela wexe ku nga pfuna munhu loyi a lavaka ku pfuna van’wana hi tlhelo ra moya leswaku a tirhela Hosi handle ko kavanyetiwa.

Ku komba ku anakanyela xiyimo lexinene xa moya xa van’wana i ntirho wa Vakriste hinkwavo, hambi va nghenela vukati kumbe e-e. (8:1–10:33) Hikwalaho, Vakorinto a a va nyikiwe nawu leswaku va nga khunguvanyisi van’wana hi ku dya swakudya leswi a swi tlhaveriwe swikwembu swa hava. Leswaku a papalata ku sivela wihi na wihi eku amukeleni ka mahungu lamanene, Pawulo a nga yi tirhisanga hambi ku ri mfanelo ya yena yo kuma swilo swo n’wi pfuna. Kambe u ‘xanise miri wa yena leswaku a nga kumeki a ri la tsandzekaka, endzhaku ka loko yena a ta va a dyondzise van’wana.’ Ku tsundzuka ntokoto wa le mananga wa Israyele wo homboloka swi ta hi pfuna ku papalata ku gandzela swifaniso ni ku endla swilo swo biha. Ku tlula kwalaho, ku ‘endla hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu’ swi ta hi pfuna ku papalata ku khunguvanyisa wihi ni wihi.

Kombisa Xichavo U Hlayisa Nhleleko

‘Ku endla swilo hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu’ swi lava leswaku hi kombisa xichavo lexi faneleke. (11:1-34) Mukriste wa xisati wa lembe xidzana ro sungula u kombise xichavo xa vunhloko hi ku ambala xo funengeta nhloko loko a khongela kumbe a profeta ebandleni. Xichavo lexi fanaka eka vunhloko xa kombisiwa hi vavasati lava chavaka Xikwembu namuntlha. Ku tlula kwalaho, leswaku hi papalata ku fana ni Vakorinto lava a va lava xitsundzuxo, hinkwerhu hi fanele ku kombisa xichavo eka Xilalelo xa Hosi.

Leswaku hi “endl[a] hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu,” hi fanele ku fambisa minhlangano hi ndlela leyi hlelekeke. (12:1–14:40) Loko Vakriste vo sungula va hlangana, tinyiko ta moya to tanihi ku vulavula hi tindzimi a ti fanele ku tirhisiwa hi xichavo ni ku nkhensa laha ti humaka kona ni xikongomelo xa tona. Hambi leswi sweswi hi nga riki na tona tinyiko leti, hi dzunisa Xikwembu hi ku kombisa rirhandzu, leri tlulaka tona. Nakambe hi dzunisa Yehova hikuva minhlangano ya hina yi hleleke kahle, naswona hi xichavo hi tirhisa nsinya wa nawu wa Pawulo: “Hinkwaswo a swi endliwe hi mukhuva lowo saseka, hi nawu wa kona.”

Ku ‘endla hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu’ swi lava leswaku hi xixima dyondzo ya Bibele ni ku yima hi tiyile hi tlhelo ra moya. (15:1–16:24) Hi nkucetelo lowu nga ha vaka wu huma eka filosofi ya Magriki, van’wana ebandlheni ra Korinto va te: “Ku hava ku pfuka ka vafi.” (Ringanisa Mintirho 17:18, 32.) Va nga ha va va ve ni vonelo ra vugwinehi ra leswaku a ku nge vi na ku pfuka ka vafi enkarhini lowu taka, va vula leswaku Vakriste lava va hanyaka va tokote ku pfuka ka vafi ko fanekisela, ka moya. (2 Timotiya 2:16-18) Pawulo u seketele ntshembo wa xiviri hi ku kombetela eka ku pfuka ka Yesu eku feni, a tlhela a kombisa leswaku Vakriste lava totiweke va fanele ku fa leswaku va ta pfuxeriwa evuton’wini lebyi nga heriki etilweni. Nakambe hi tindlela tin’wana, marito ya yena ma hi pfuna leswaku hi papalata vugwinehi kutani hi “tiya swinene eku pfumeleni.”

Minkarhi Hinkwayo Endla Swilo Ku Dzunisa Xikwembu

Xitsundzuxo xa Pawulo eka Vakorinto vo Sungula, xa pfuna namuntlha hi laha a xi ri ha kona hi lembe xidzana ro sungula C.E. Xi susumeta Timbhoni ta Yehova ta manguva lawa ku tirhela Xikwembu hi vun’we tanihi vanhu vo tenga. Marito ya muapstola ma fanele ku hi susumetela leswaku hi anakanyela van’wana ni ku kombisa xichavo lexinene. Leswi Pawulo a swi vuleke swi nga hi tiyisa nakambe leswaku hi ala vugwinehi kutani hi yima hi tiyile eripfumelweni ra ntiyiso.

Hakunene, ku n’wi dzunisa, ku tivisa Mfumo wa yena swin’we ni ku kwetsimisa vito ra yena, i ku navela loku humaka embilwini ka muhuweleri un’wana ni un’wana wo tshembeka wa Yehova. (Psalma 145:1, 2, 10-13) Entiyisweni, papila ra Pawulo ro sungula ro ya eka Vakorinto ri hi pfuna ku “endl[a] hinkwaswo ku dzunisa Xikwembu.”

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

VA TIYISEKA LESWAKU VA TA FA: Ku tlula kan’we epapileni ra yena ro ya eka Vakorinto, Pawulo, u vulavule hi ku fa endhawini ya mintlangu. Hi xikombiso, u tsarile a ku: “Mina ndzi vona onge Xikwembu xi vekile hina vaapostola ku yima hi le ndzhaku ka hinkwavo, hi fana ni vanhu lava xa vona ku nga ku dlawa ntsena, hikuva hi hundzukile xihlamariso emisaveni hinkwayo, emahlweni ka tintsumi ne mahlweni ka vanhu.” (1 Vakorinto 4:9) Pawulo a nga ha va a a ehleketa hi nkombiso wa ti-bestiarii (vanhu lava lwaka ni swivandzana) ni ma-gladiators (vanhu lava lwaka ni van’wana). Van’wana a va lwela hakelo, kambe swigevenga a swi sindzisiwa ku lwa. A va pfumeleriwa ku tirhisa matlhari eku sunguleni, endzhaku vakhotsiwa lava va humeseriwe erivaleni va nga ambalangi, va nga ri na xo tisirhelela, va tiyiseka leswaku va ta fa.

Va hlaleriwe hi “tintsumi” ni “vanhu” (ku nga ri ‘misava’ ya vanhu ntsena), vaapostola a va fana ni lava va nga ekusuhi ni ku fa eka xivono xo hetelela xa ndhuma. Pawulo u ri u “lwile ni swivandzana le Efesa,” kambe van’wana va kanakana leswaku muaki wa le Rhoma a nga va a katsekile eka leswi naswona va vula leswaku a a vulavula hi vakaneti vo fana ni swivandzana. (1 Vakorinto 15:32) Kambe, marito ya Pawulo ya leswaku Xikwembu xi va ponisile “emakhombyeni layo tano lama vangaka rifu” exifundzeni xa Asiya (laha Vaefesa a a va ake kona) ma fanele ntokoto wa xiviri wa swivandzana endhawini ya mintlangu, ku tlula leswi nkaneto wa vanhu wu swi endlaka.—2 Vakorinto 1:8-10; 11:23; Mintirho 19:23-41.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

TSUNDZUKA HAKELO: Pawulo u tirhise swivumbeko swa mintlango ya khale ya Magriki ku kombisa tinhla ta nkoka. (1 Vakorinto 9:24-27) Emphikizanweni wo tano, wo fana ni Mintlangu ya le Isthmus leyi a yi endliwa endzhaku ka malembe man’wana ni man’wana mambirhi le Korinto, nongonoko a wu katsa ku tsutsuma, xibakele ni mintlangu yin’wana. Loko ku ri karhi ku lunghiseleriwa mphikizano lowu, vatsutsumi ni vabi va xibakele a va fanele va tixanisa, va hanya hi swakudya leswi hungutaka miri leswi nga ni rihanyo ni ku tshama tin’hweti ta khume va nga nwi vhinyo. Ematshan’wini ya xidlodlo lexi nga bolaka xa muphayi kumbe xa murhi wa ivy lexi rhwexiwaka vawini va Mintlango ya le Isthmus, hambi swi ri tano, Mukriste la totiweke u tikarhatela xidlodlo lexi nga boriki xa vutomi lebyi nga riki na ku fa. Leswaku a wina hakelo yoleyo, u fanele ku hambeta a nyikela nyingiso eka yona ni ku tikhoma. Nsinya wa nawu lowu fanaka wa tirhisiwa eka Timbhoni ta Yehova leti languteleke vutomi lebyi nga heriki.