Buku Ya Bibele Ya Vu-54—1 Timotiya

Mutsari: Pawulo

Ndhawu Ya Vutsari: Makedoniya

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 61–64 C.E.

1, 2. (a) I ku hambana kwihi loku ku voniwaka exikarhi ka tinhlamuselo ta ku khotsiwa ka Pawulo eka Mintirho na Timotiya wa Vumbirhi? (b) Swi tikomba onge Timotiya wo Sungula yi tsariwe rini, naswona ha yini?

MHAKA ya Luka ya vutomi bya Pawulo ebukwini ya Mintirho yi dlayelela hi Pawulo a ri eRhoma a rindzele vuyelo bya xikombelo xakwe eka Khezari. Pawulo u kombisiwa a ri loyi a tshamaka endlwini ya yena leyi hirhiweke, a chumayela hi Mfumo wa Xikwembu eka hinkwavo lava va taka eka yena, naswona a endla tano “a nga chavi nchumu, naswona a nga siveriwi hi nchumu.” (Mintirho 28:30, 31) Kambe epapileni ra yena ra vumbirhi leri yaka eka Timotiya, Pawulo wa tsala: “Ndzi ko ndzi bohiwa hi tinketani kukota xigevenga,” naswona u vulavula hi rifu rakwe ri ri leri nga kusuhi. (2 Tim. 2:9; 4:6-8) Vona ku hundzuka konghasi! Eka mhaka yo sungula, a a tekiwa tanihi mubohiwa la xiximekaka, eka ya vumbirhi, tanihi mudyohi. Ku endleke yini exikarhi ka nkarhi wa nhlamuselo ya Luka hi xiyimo xa Pawulo hi 61 C.E., eku heleni ka malembe mambirhi eRhoma, ni vutsari bya Pawulo hi byakwe hi xiyimo xa yena eka Timotiya, ri nga papila leri vonakaka ri tsariwe emahlweninyana ka rifu rakwe ke?

² Ku nonon’hwa ka ku pima vutsari bya mapapila ya Pawulo eka Timotiya na Tito enkarhini lowu hlanganisiweke eka buku ya Mintirho ku vangele vahlamuseri van’wana va Bibele ku heta hi leswaku Pawulo u humelerile exikombelweni xa yena eka Khezari naswona u ntshunxiwile kwalomu ka 61 C.E. The New Westminster Dictionary of the Bible yi ri: “Ndzimana yo hetelela ya Mintirho yi pfumelelana khwatsi ni langutelo leri [leswaku Pawulo u ntshunxiwile endzhaku ka ku khotsiwa malembe mambirhi] ku tlula ku ehleketiwa ka leswaku ku khotsiwa loku ku hlamuseriweke ku hetelele hi ku avanyisiwa ni ku dlayiwa ka muapostola. Luka u kandziyisa ntiyiso wa leswaku ku hava loyi a siveleke ntirho wa yena, sweswo entiyisweni swi nyika langutelo ra leswaku makumu ya ntirho wa yena a ma nga ri kusuhi.”a Kutani ke, hi le nkarhini lowu nga exikarhi ka ku ntshunxiwa ka yena eku khotsiweni ka yena ko sungula eRhoma ni ku khotsiwa ka yena ko hetelela, kwalaho, kumbe kwalomu ka 61-64 C.E., laha vutsari bya Timotiya wo Sungula byi welaka kona.

3, 4. (a) Loko a ntshunxiwa ekhotsweni, Pawulo entiyisweni u endle yini? (b) U tsale Timotiya wo Sungula a ri kwihi?

³ Eku ntshunxiweni ka yena ekhotsweni, Pawulo entiyisweni u yise ntirho wa yena wa vurhumiwa emahlweni a ri na Timotiya na Tito. Loko Pawulo a kale a fika eSpain, hi laha van’wana va ringanyetaka ha kona, a swi tiyiseki. Clement wa Rhoma u tsarile (c. 95 C.E.) leswaku Pawulo u fike “empin’weni wa le kule le V[upela-dyambu],” lowu wu nga ha vaka wu katse na Spain.b

⁴ Pawulo u ri tsalele kwihi papila ra yena ro sungula leri yaka eka Timotiya? Timotiya wo Sungula 1:3 yi kombisa leswaku Pawulo u lunghiselele Timotiya ku khathalela timhaka to karhi ta bandlha aEfesa loko yena hi byakwe a kongome eMakedoniya. Swi tikomba onge loko a ri laha, u tsale papila a tsalela Timotiya le ndzhaku aEfesa.

5. Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya ku tshembeka ka mapapila lama yaka eka Timotiya?

⁵ Mapapila mambirhi lama yaka eka Timotiya ma amukeriwile ku sukela eminkarhini ya khale tanihi lawa ma tsariweke hi Pawulo ni ku va xiyenge xa Matsalwa lama huhuteriweke. Vatsari vo sungula va Vukriste, ku katsa na Polycarp, Ignatius na Clement wa Rhoma hinkwavo va pfumela eka leswi, naswona mapapila lawa ma katsiwile eka tikhataloko ta malembe xidzana ma nga ri mangani yo sungula tanihi matsalwa ya Pawulo. Mulawuri un’wana wa tsala: “Ku ni matsalwa ma nga ri mangani ya T[estamente] L[eyintshwa] lama ma nga ni vumbhoni bya matimba . . . Swisolo swa vutshembeki hikwalaho swi fanele ku langutiwa tanihi mianakanyo ya manguva lawa leyi lwisanaka ni vumbhoni bya matimba lebyi humaka ekerekeni yo sungula.”c

6. (a) Pawulo u tsale Timotiya wo Sungula hi swivangelo swihi swo hlayanyana? (b) Masungulo ya Timotiya a ma ri wahi, naswona i yini lexi kombisaka leswaku a a ri mutirhi loyi a vupfeke?

⁶ Pawulo u tsale papila leri ro sungula leri yaka eka Timotiya leswaku a andlala khwatsi maendlelo yo karhi ya nhlengeletano ebandlheni. Nakambe a ku ri ni xilaveko eka yena xo tsundzuxa Timotiya ku tivonela eka tidyondzo to hemba ni ku tiyisa vamakwerhu ku lwisana ni ‘vutivi bya mavunwa.’ (1 Tim. 6:20) Muti wa mabindzu wa Efesa na wona a wu ta nyikela mindzingo ya rifuwo ni “ku rhandza ngopfu mali,” kutani a swi ta va enkarhini ku nyika xitsundzuxo xo karhi ni le ka leswi. (6:10) Timotiya hakunene a a ri ni xisekelo lexinene xa ntokoto ni vuleteri lexi a xi ta tirhisiwa entirhweni lowu. U tswariwe hi tatana wa Mugriki ni manana wa Muyuda la chavaka Xikwembu. A swi tiveki hi ku kongoma leswaku Timotiya u kume Vukriste ro sungula rini. Loko Pawulo a endzele eListra epfhumbeni ra yena ra vumbirhi ra vurhumiwa, kumbexana eku heleni ka 49 C.E. kumbe eku sunguleni ka 50 C.E., Timotiya (kumbexana a ri eku heleni ka malembe yakwe ya kondlo-a-ndzi-dyi kumbe eku sunguleni ka va-20) ana se “a a nkhenseka eka vamakwavo va le Listra ni va le Ikoniya.” Kutani Pawulo u lunghiselele leswaku Timotiya a famba na Silasi na yena hi byakwe. (Mintirho 16:1-3) Timotiya u vuriwa hi vito eka 11 wa mapapila ya 14 ya Pawulo kun’we ni le bukwini ya Mintirho. Pawulo minkarhi hinkwayo u ve ni ku tsakela ka tatana eka yena naswona hi makhamba yo hlayanyana u n’wi avele ku endzela ni ku tirhela mabandlha yo hambana-hambana—ku nga vumbhoni bya leswaku Timotiya a a endle ntirho lowunene exivandleni xa vurhumiwa naswona a a fanelekela ku tamela vutihlamuleri byo nonon’hwa.—1 Tim. 1:2; 5:23; 1 Vates. 3:2; Fil. 2, 19.

LESWI NGA ENDZENI KA TIMOTIYA WO SUNGULA

7. Ha yini Pawulo a khutaza Timotiya ku tshama aEfesa?

⁷ Xikhutazo xa ripfumelo hi ripfalo lerinene (1:1-20). Endzhaku ka ku xeweta Timotiya tanihi “n’wananga wa xiviri eku pfumeleni,” Pawulo u n’wi khutaza ku tshama aEfesa. U fanele ku lulamisa lava va dyondzisaka ‘dyondzo ya mavunwa,’ leyi yi yisaka eku kanetaneni loku nga pfuniki nchumu ematshan’wini ya ku hangalasa ku pfumela. Pawulo u vula leswaku xikongomelo xa vukongomisi lebyi i “rirhandzu leri humaka embilwini leyo tenga ni le ripfalweni lerinene, ni le ku pfumeleni ka xiviri.” Wa tlhandlekela a ku: “Van’wana, hi mhaka ya ku tshika swilo leswi, va pepetsekile va ya nghena eku vulavuleni loku nga pfuniki nchumu.”—1:2, 3, 5, 6.

8. Ku va Pawulo a kombisiwe musa a swi kandziyisa yini, naswona i nyimpi yihi leyinene leyi a khutazaka Timotiya ku yi lwa?

⁸ Hambi leswi Pawulo eku sunguleni a a ri musandzi ni muxanisi, hambi swi ri tano, musa lowu nga fanelangiki wa Hosi wu “[n’wi] tale[rile], swin’we ni ku pfumela ni rirhandzu, swi nga leswi nga eka Kriste Yesu,” lerova a kombisiwa musa. A a ri lowo rhanga eka vadyohi; kutani xisweswo u ve xikombiso xa ku tiyisela ka Kriste Yesu, loyi “a [teke] emisaveni ku ta ponisa vadyohi.” Hosi leyi nga heriki yi faneleka swonghasi ku amukela ku dzuneka ni ku kwetsima hi masiku! Pawulo u byarhisa Timotiya ku lwa nyimpi leyinene, “[a] hlayisa ku pfumela hi ripfalo leri ntshunxekeke.” A nga fanelanga ku fana ni lava va “onhakeri[weke] hi ku pfumela,” vo fana na Himenayo na Aleksandro, lava Pawulo a va tshinyeke hikwalaho ka ku sandza.—1:14, 15, 19.

9. (a) Hi swihi swikhongelo leswi fanelaka ku endliwa, naswona ha yini? (b) I yini leswi vuriwaka malunghana ni vavasati ebandlheni?

⁹ Swiletelo malunghana ni vugandzeri ni ku hleleka ebandlheni (2:1–6:2). Swikhongelo swi fanele ku endleriwa vanhu va tinxaka hinkwato, ku katsa ni lava va nga exikhundleni lexi tlakukeke, leswaku Vakriste va kota ku hanya hi ku rhula hi ku chava Xikwembu. I ku rhandza ka Xikwembu, Muponisi, leswaku “vanhu hinkwavo va ponisiwa, va fika laha va kotaka ku tiva leswi swi nga ntiyiso. Hikuva ku ni Xikwembu xin’we, naswona ku ni Muyimeri un’we loyi a hlanganisaka Xikwembu ni vanhu, yena Kriste Yesu munhu wa xiviri, loyi a tinyiketeke ku va mukutsuri wa vanhu hinkwavo.” (2:4-6) Pawulo u vekiwile ku va muapostola ni mudyondzisi wa swilo leswi. Kutani u rhamba vavanuna ku khongela hi vutshembeki ni vavasati ku ambala hi ku ringanisela ni ku xiximeka, hi laha swi fanelaka lava va chavaka Xikwembu ha kona. Wansati u fanele ku dyondza ku miyela naswona a nga tirhisi matimba ehenhla ka wanuna, “hikuva ku rhangile Adamu a vumbiwa, ku landza Evha.”—2:13.

10. Hi tihi timfanelo ta valanguteri ni malandza ya vutirheli, naswona ha yini Pawulo a tsala swilo leswi?

¹⁰ Wanuna la lwelaka ku fikelela ku va mulanguteri u navela ntirho lowunene. Pawulo endzhaku u xaxameta timfanelo ta valanguteri ni malandza ya vutirheli. Mulanguteri “u fanele ku va munhu la nga riki na xisandzu, a teka nsati un’we ntsena, a dya hi ku pima, a tikhoma, a chaviseka, a tsakela vaendzi, a kota ku dyondzisa. A nga vi xidakwa, kumbe munhu wa tinyimpi, kambe a va lowo rhula, a nga vi na vuntswaka, naswona a nga vi loyi a rhandzaka ngopfu mali. U fanela ku fambisa ndyangu wa yena swinene, a vona leswaku vana va yena va dyondzisiwa ku yingisa, va va ni xichavo hi matlhelo hinkwawo . . . , a nga vi munhu loyi a ha ku pfumelaka . . . naswona u fanele ku va loyi vanhu va le handle va n’wi xiximaka.” (3:2-7) Ku na swilaveko leswi fanaka eka malandza ya vutirheli, naswona va fanele ku ringetiwa ku vona loko va faneleka va nga si tirhela. Pawulo u tsala swilo leswi leswaku Timotiya a ta tiva ndlela yo hanya ha yona ebandlheni ra Xikwembu, leri ri nga “mhandzi leyikulu ni xisekelo xa leswi nga ntiyiso.”—3:15.

11. (a) I swiphiqo swihi leswi nga ta humelela endzhakunyana? (b) Timotiya u fanele a yisa nyingiso eka yini, naswona ha yini?

¹¹ Eminkarhini ya le ndzhakunyana van’wana va ta wa eku pfumeleni hi tidyondzo ta mademona. Vavanuna va vukanganyisi lava vulavulaka mavunwa va ta sivela ku tekana ni ku lerisa ku tshika swakudya leswi Xikwembu xi swi vumbeleke ku dyiwa hi ku nkhensa. Tanihi mutirheli lonene, Timotiya u fanele ku lwisana ni timhaka ta mavunwa ni ‘mintsheketo ya vakhegula.’ Hi tlhelo rin’wana, u fanele ku tiletela hi ku chava Xikwembu tanihi xikongomelo xa yena. Pawulo u ri: “Hi tirha swinene ni ku tikarhatela swona leswi, hikuva hi vekile ku tshemba ka hina eka Xikwembu lexi hanyaka, lexi nga muponisi wa vanhu hinkwavo, ngopfu-ngopfu wa lava pfumelaka.” Hikwalaho Timotiya u fanele ku ya emahlweni a nyika swileriso leswi ni ku swi dyondzisa. A nga fanelanga ku pfumelela munhu a tsan’wa vuntshwa bya yena kambe, hi laha ku hambaneke, a va xikombiso hi mahanyelo ni ntirho wa Xikwembu. U fanele ku tinyiketela eka swilo leswi, ivi a tikhathalela swinene ni ku khathalela dyondzo ya yena, hikuva hi ku tshama eka swilo leswi, u ta ‘ponisa yena ni lava va n’wi yingisaka.’—4:7, 10, 16.

12. I xitsundzuxo xihi lexi nyikeriwaka malunghana ni ku hanyisana ni tinoni ni van’wana ebandlheni?

¹² Pawulo u tsundzuxa Timotiya ehenhleni ko hanyisana ni vanhu: vakulukumba tanihi vatatana, vantshwa tanihi vamakwavo, vavasati lava kuleke tanihi vamanana, vavasati lavantsongo tanihi vamakwavo. Lunghiselelo leri fanelaka ri fanele ku endleriwa lava va nga tinoni hakunene. Hambi swi ri tano, ndyangu wa noni wu fanele ku n’wi khathalela loko swi koteka. Ku tsandzeka eka leswi a ku ta va ku tshika ripfumelo. Loko yi ri na 60 wa malembe hi vukhale, noni yi nga ha nghenisiwa enxaxamelweni loko ku ri ni “vumbhoni lebyi twalaka hi tlhelo ra mintirho leyinene ya yena.” (5:10) Hi tlhelo rin’wana, tinoni letintshwa, leti ti pfumelelaka ku hiseka ka tona ka rimbewu ku ti lawula, ti fanele ku tshikiwa. Ematshan’wini yo tsendzeleka ni ku hleva, a va tekiwe va tswala vana, leswaku va nga nyiki mukaneti nkarhi.

13. I xichavo xihi lexi faneleke ku kombisiwa eka vakulukumba, naswona vanhu lava dyohaka va fanele ku tamerisiwa ku yini, naswona i vutihlamuleri byihi lebyi nga emakatleni ya mahlonga?

¹³ Vakulukumba lava langutelaka hi ndlela leyinene va fanele ku tekiwa va ri lava faneriwaka hi ku xiximiwa kambiri, “ngopfu-ngopfu lava tikarhataka ku twarisa Rito ni ku dyondzisa.” (5:17) Xihehlo xo lwisana ni nkulukumba a xi fanelanga ku amukeriwa handle ka loko ku ri ni ku tiyisa ka timbhoni timbirhi kumbe tinharhu. Vanhu lava va dyohaka va fanele ku tshinyiwa emahlweni ka vahlaleri hinkwavo, kambe a ku fanelanga ku va ni ku avanyisa ka le mahlweni kumbe ku hambuka eka swilo leswi. Mahlonga ma fanele ku xixima vini va wona, ma nyikela ntirho lowunene, ngopfu-ngopfu eka vamakwerhu, lava va nga “vapfumeri [ni] lava rhandzekaka.”—6:2.

14. Pawulo u vula yini ehenhleni ka ku tinyungubyisa ni ku rhandza mali malunghana ni ‘ku tinyikela eka Xikwembu ni ku aneriseka’?

¹⁴ Xitsundzuxo ehenhleni ka ‘ku tinyiketela eka Xikwembu ni ku aneriseka’ (6:3-21). Munhu loyi a nga amukeriki marito lamanene wa tidzunisa hi ku tinyungubyisa naswona u na vuvabyi bya mianakanyo hi tlhelo ra ku kanetana, leswi yisaka eku holoveni ka vukari ehenhleni ka swilo leswi nga pfuniki nchumu. Hi tlhelo rin’wana, ‘ku tinyikela eka Xikwembu kun’we ni ku aneriseka’ i ndlela yo kuma rifuwo lerikulu. Munhu u fanele ku aneriseka hi swakudya ni swiambalo. Ku tiyimisela ku fuma i ntlhamu lowu yisaka eku loveni, naswona ku rhandza mali i “rimitsu ra leswo biha hinkwaswo.” Pawulo u khutaza Timotiya tanihi munhu wa Xikwembu leswaku a balekela swilo leswi, a landzela vunene bya Vukriste, a lwa nyimpi leyinene ya ripfumelo ni ku “tamela hi mandla mambirhi vutomi lebyi nga heriki.” (6:6, 10, 12) U fanele ku hlayisa nawu lowu “[a] nga vi ni xivati ni xisandzu” ku fikela loko Hosi Yesu Kriste a humelela. Lava va fumeke va fanele “va nga . . . [veki] ku tshemba ka vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va veka ku tshemba ka vona eka Xikwembu,” leswaku va ta namarhela swinene evuton’wini bya xiviri. Pawulo, loko a gimeta, u khutaza Timotiya ku tivonela eka dyondzo ya yena leyi a byarhisiweke yona ni ku fularhela ku vulavula loku onhaka ni “ku kanetana hi leswi vuriwaka ‘vutivi’, kasi a hi byona.”—6:14, 17, 20.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

15. I xitsundzuxo xihi lexi nyikeriwaka xa ku lwisana ni ku mbambela ni ku phikisana?

¹⁵ Papila leri ri nyikela xitsundzuxo lexi tiyeke eka lava va tlangaka hi ku phikisana ka ku mbambela ni filosofi leyi nga pfuniki nchumu. “Ku kanetana ehenhla ka marito” ku fambisana ni ku tinyungubyisa naswona swi fanele ku papalatiwa, hikuva Pawulo u hi byela leswaku swi sivela ku kula ka Vukriste, swi vanga ntsena “ku kanetana, ematshan’wini ya ku seketela makungu ya Xikwembu lama tirhaka hi ku pfumela.” (6:3-6; 1:4) Kun’we ni mintirho ya nyama, ku kanetana loku ku ‘lwisana ni dyondzo leyinene leyi yelanaka ni mahungu lamanene lama kwetsimaka ya Xikwembu lexi tsakeke.’—1:10, 11.

16. I xitsundzuxo xihi lexi Pawulo a xi nyikeke ehenhleni ka ku hlongorisa swilo leswi vonakaka?

¹⁶ Vakriste va le Efesa leri nga ni makwanga ya mali handle ko kanakana a va lava xitsundzuxo ehenhleni ka ku lwisana ni ku hlongorisa swilo leswi vonakaka ni swihambukisi swa rona. Pawulo u nyike xitsundzuxo xexo. Misava yi n’wi tshahe hi ku ntshunxeka tanihi loyi a nge, ‘Ku rhandza mali i rimitsu ra vubihi hinkwabyo,’ kambe i vanhu lava nga riki vangani lava yingisaka marito ya yena! Ku hambana ni sweswo, Vakriste va ntiyiso va fanele va yingisa xitsundzuxo lexi nkarhi hinkwawo. Swi vula vutomi eka vona. Va fanele ku balekela ntlhamu lowu vavisaka wa ku hlongorisa swilo leswi vonakaka, va veka ntshembo wa vona, “[hayi] erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va veka ku tshemba ka vona eka Xikwembu: Hi xona xi hi nyikaka hi ntalo swilo hinkwaswo leswaku hi tikorwisa ha swona.”—6:6-12, 17-19.

17. I xitsundzuxo xihi lexi yaka eka Timotiya lexi nga enkarhini eka vatirheli hinkwavo lavantsongo lava chivirikaka namuntlha?

¹⁷ Papila ra Pawulo ri kombisa leswaku Timotiya a a ri xikombiso lexinene xa leswi Mukriste lontsongo a fanelaka ku va swona. Hambi leswi a a ri lontsongo hi malembe, a a vupfile eku kuleni hi tlhelo ra moya. U fikelele ku faneleka tanihi mulanguteri naswona u katekisiwe hi laha ku fuweke emalunghelweni lawa a ma tsakeleke. Kambe ku fana ni vatirheli hinkwavo lavantsongo lava chivirikaka namuntlha, a a fanele ku anakanyisisa hi swilo leswi ni ku tinyiketela eka swona leswaku a endla nhluvuko lowu hambetaka. Lexi nga enkarhini i xitsundzuxo xa Pawulo eka hinkwavo lava va lavaka ntsako lowu hambetaka eku endleni ka nhluvuko wa Vukriste lexi nge: “Tikambisise hi wexe, ni dyondzo leyi u yi dyondzisaka. Tiya eka swona, hikuva loko u endlisa sweswo, u ta tiponisa ni ku ponisa vayingisi va wena.”—4:15, 16.

18. I malunghiselelo wahi lama hlelekeke ebandlheni lama hlamuseriwaka hi ndlela leyi twisisekaka, naswona Pawulo u tirhisa Matsalwa ya Xiheveru tanihi xihlovo xa kona hi ndlela yihi?

¹⁸ Papila leri ri huhuteriweke ri nyikela ku tlangela ka malunghiselelo ya Xikwembu lama hlelekeke. Ri kombisa ndlela leyi vavanuna ni vavasati va nga ha endlaka xiphemu xa vona ha yona eku hlayiseni ka vun’we bya le tilweni ebandlheni. (2:8-15) Kutani ri ya emahlweni ri hlamusela timfanelo ta valanguteri ni malandza ya vutirheli. Xisweswo, moya lowo kwetsima wu kombisa swilaveko leswi fanelaka ku fikeleriwa hi lava tirhaka eswivandleni leswi hlawulekeke. Papila leri nakambe ri khutaza vatirheli hinkwavo lava tinyiketeleke ku fikelela mimpimanyeto leyi, ri ku: ‘Loko munhu wihi na wihi a lwela ku fikelela ntirho wa vulanguteri, u navela ntirho lowunene.’ (3:1-13) Langutelo leri fanelaka ra mulanguteri eka mintlawa leyi yaka hi malembe ni vanhu va rimbewu ro karhi ebandlheni swi hlamuseriwa hi laha ku faneleke ku fana ni ku tameriwa ka swihehlo emahlweni ka timbhoni. Loko a kandziyisa leswaku vakulukumba lava va tirhaka hi matimba eku vulavuleni ni le ku dyondziseni va faneriwa hi xichavo lexi andzisiweke kambirhi, Pawulo u tshaha Matsalwa ya Xiheveru kambirhi tanihi xihlovo xa kona a ku: “Hikuva Matsalwa ma ri: ‘u nga tshuki u siva nomo wa homu, loko [yi] hula . . . Naswona va ri: ‘Mutirhi ú lulameriwile hi hakelo ya yena.’”—1 Tim. 5:1-3, 9, 10, 19-21, 17, 18; Deut. 25:4; Lev. 19:13.

19. Ntshembo wa Mfumo wu paluxiwa njhani, naswona i xikhutazo xihi lexi nyikeriwaka exisekelweni lexi?

¹⁹ Endzhaku ko nyikela xitsundzuxo lexi xinene hinkwaxo, Pawulo u tlhandlekela leswaku nawu lowu wu fanele ku hlayisiwa hi ndlela leyi nga riki na xivati na xisandzu ‘ku fikela loko Hosi Yesu Kriste a humelela tanihi Hosi ya lava va fumaka tanihi tihosi ni Mufumi wa lava va lawulaka tanihi vafumi.’ Exisekelweni xa ntshembo lowu wa Mfumo, papila leri ri gimeta hi xikhutazo xa matimba xa leswaku Vakriste “va endla leswo lulama, va tala rifuwo ra mintirho leyinene, va hanana, va tiva ni ku pambulela van’wana. Hi mukhuva lowu va tihlengeletela xuma lexinene, lexi tiyeke, xa minkarhi leyi taka, leswaku va ta amukela vutomi bya xiviri.” (1 Tim. 6:14, 15, 18, 19) Vuleteri hinkwabyo lebyinene bya Timotiya wo Sungula bya pfuna hakunene!

[Tinhlamuselo ta le hansi]