Buku Ya Bibele Ya Vu-63—2 Yohane

Mutsari: Muapostola Yohane

Ndhawu Ya Vutsari: Efesa, kumbe ekusuhi

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 98 C.E.

1. Yohane wa Vumbirhi yi nga ha va yi tsaleriwe mani?

PAPILA ra vumbirhi ra Yohane ri komile—ri nga ha va ri tsariwe ephepheni rin’we ra papirasi—kambe ri tele hi nhlamuselo. Ri kongomisiwe eka “nkosikazi, muhlawuriwa . . . ni vana va yena.” Tanihi leswi “Kyria” (hi Xigriki “nkosikazi”) ri humeleleke tanihi vito leri faneleke enkarhini wolowo, vadyondzi van’wana va Bibele va vula leswaku a ku tsaleriwa munhu wa vito rero. Hi tlhelo rin’wana, van’wana va ehleketa leswaku Yohane a a tsalela bandlha ra Vukriste, a vulavula ha rona tanihi ‘nkosikazi la hlawuriweke.’ Leswi swi nga ha va swi endleriwe ku pfilunganya vaxanisi. Emhakeni yoleyo, marungula lama yaka eka “vana va makwenu wa xisati” la boxiweke endzimaneni yo hetelela a ku ta va lawaya ya swirho swa bandlha rin’wana. Kutani papila ra vumbirhi a ri nga kunguhateriwanga ku va leri tolovelekeke hi mpimo tanihi lero sungula, hikuva entiyisweni a ri tsaleriwe munhu kumbe bandlha rin’we ro karhi.—Ndz. 1.

2. (a) I vumbhoni byihi lebyi kombetelaka eka muapostola Yohane tanihi mutsari wa Yohane wa Vumbirhi? (b) I yini lexi ringanyetaka leswaku papila leri ri tsariwe aEfesa kumbe ekusuhi na kona kwalomu ka 98 C.E., naswona i yini lexi seketelaka vutshembeki bya rona?

² Ku hava xivangelo xo kanakana leswaku Yohane u tsale papila leri. Mutsari hi yexe u tivitana “nkulukumba.” Leswi hakunene swi fanela Yohane, hayi hikwalaho ka malembe yakwe lama taleke ntsena, kambe ni hikwalaho ka leswi tanihi un’wana wa ‘tiphuphu’ (Vagal. 2:9) ni muapostola wo hetelela la hanyaka, hakunene a a ri “nkulukumba” ebandlheni ra Vukriste. A a tiviwa khwatsi, naswona ku hava nhlamuselo yin’wana leyi a yi ta laveka eka vahlayi vakwe. Vutsari byakwe nakambe byi kombisiwa hi ku fana ka endlelo ni leriya ra papila ro sungula na Evhangeli ya Yohane. Tanihi papila lero rhanga, papila ra vumbirhi ri vonaka ri tsariwe aEfesa kumbe ekusuhi, kwalomu ka 98 C.E. Malunghana na Yohane wa Vumbirhi ni wa Vunharhu, Cyclopedia ya McClintock na Strong yi ri: “Eku faneni ka tona loku tolovelekeke, hi nga ha heta hi leswaku tiepistola leti timbirhi ti tsariwe endzhakunyana ka Epistola yo Sungula aEfesa. Hinkwato ta tirha etimhakeni ta munhu hi xiyexe ta mahanyelo ku nga misinya ya milawu leyi yi andlariweke hi xitalo eka Epistola yo Sungula.”a Ku seketela vutshembeki bya rona, papila leri ri tshahiwe hi Irenaeus, wa lembe xidzana ra vumbirhi, naswona ri amukeriwe hi Clement wa Alexandria, wa nkarhi lowu fanaka.b Nakambe, mapapila ya Yohane ma xaxametiwe eka Muratorian Fragment.

3. Hikwalaho ka yini Yohane a tsale papila leri?

³ Hi laha a swi ri ntiyiso ha kona hi Yohane wo Sungula, xivangelo xa papila leri i nhlaselo wa vadyondzisi va mavunwa lava lwisanaka ni ripfumelo ra Vukriste. Yohane u lava ku tsundzuxa vahlayi vakwe ehenhleni ka vanhu vo tano leswaku va va xiya ni ku tihambanisa na vona, loko va ri karhi va hambeta va famba entiyisweni, erirhandzwini lerikulu.

LESWI NGA ENDZENI KA YOHANE WA VUMBIRHI

4. Hikwalaho ka yini Yohane a tsundzuxa ku rhandzana hi ku hlawuleka, naswona lava va tivekaka emahlweni ka dyondzo ya Kriste va fanele ku khomisiwa ku yini?

⁴ Rhandzanani; fularhelani vagwinehi (Tindz. 1-13). Endzhaku ka ku phofula rirhandzu rakwe entiyisweni eka ‘nkosikazi la hlawulekeke ni vana va yena,’ Yohane wa tsaka leswi a kumeke van’wana va famba entiyisweni, hi laha swi lerisiweke ha kona hi Tatana. U kombela leswaku va kombisa ku rhandzana ka vona hi ku hambeta va famba hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu. Hikuva vaxisi ni valala va Kriste va humile emisaveni, lava va nga vuliki Yesu Kriste a ri loyi a taka enyameni. Loyi a tivekaka emahlweni ka dyondzo ya Kriste u hava Xikwembu, kambe loyi a tshamaka edyondzweni leyi “u na Tatana swin’we ni N’wana.” Un’wana ni un’wana loyi a nga tirhisiki dyondzo leyi a nga fanelanga ku amukeriwa emakaya ya vona, naswona a nga fanelanga ku xewetiwa. Yohane u na swilo swo tala swa ku va tsalela swona, kambe ematshan’wini ya sweswo u tshemba ku ta ivi a vulavula na vona hi ku kongoma, leswaku ku tsaka ka vona “ku va loku hetisekeke.”—Tindz. 9, 12.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

5. (a) Hi xihi xiyimo lexi tlhekekeke esikwini ra Yohane lexi nakambe xi tlhekekeke eminkarhini ya manguva lawa? (b) Ku fana na Yohane, hina namuntlha hi nga kombisa ku tlangela ka vun’we bya bandlha hi ndlela yihi?

⁵ Swi vonaka onge esikwini ra Yohane, tanihi le minkarhini ya manguva lawa, a ku ri ni van’wana lava a va nga aneriseki hi ku tshama etidyondzweni leti twisisekaka, to olova ta Kriste. Va lave nchumu lowu engetelekeke, nchumu lowu a wu ta ntshunxa ku navela ka vona, nchumu lowu a wu ta va kurisa ni ku va veka entlaweni wa vativi va filosofi va misava, naswona a va rhandza ku thyakisa ni ku avanisa bandlha ra Vukriste leswaku va fikelela swikongomelo swa vona swa vutitivi. Yohane u tlangele vunwe bya bandlha leri tshamaka erirhandzwini ni le dyondzweni leyinene na Tatana ni N’wana. Hi fanele ku hlayisa vun’we bya bandlha namuntlha, hi ala vunakulobye kumbe ku xeweta lava va gwinehelaka edyondzweni yin’wana leyi hambanaka ni leyi yi amukeriweke hi ku tirhisa Matsalwa lama huhuteriweke. Hi ku hambeta hi famba hi ku pfumelelana ni milawu ya Xikwembu, naswona hi mpimo lowu taleke wa ntsako lowu kumiwaka eka xinakulobye xa ntiyiso xa Vukriste, hi nga tiyiseka leswaku “tintswalo, ni musa, ni ku rhula, [swi ta va] na hina, swi huma eka Xikwembu Tatana ni ka Yesu Kriste N’wana wa Tatana, swi hi hlayisa entiyisweni ni le rirhandzwini.” (Ndz. 3) Entiyisweni papila ra vumbirhi ra Yohane ri kandziyisa ku kateka ka vun’we byo tano bya Vukriste.

[Tinhlamuselo ta le hansi]