Buku Ya Bibele Ya Vu-66—Nhlavutelo

Mutsari: Muapostola Yohane

Ndhawu Ya Vutsari: Patmosi

Ku Hetiwa Ka Vutsari: c. 96 C.E.

1. (a) Malunghana ni swifanekiselo swa Nhlavutelo, xana malandza ya Xikwembu ma ta pfumelela yini? (b) Ha yini hi ku fanela Nhlavutelo yi vekiwa yi ri yo hetelela eBibeleni?

XANA swifanekiselo swa Nhlavutelo swi endleriwe ku tisa ku chava? Nikantsongo! Ku hetiseka ka vuprofeta ku nga ha tisa ku chava eka lavo biha, kambe malandza ya Xikwembu lama tshembekaka ma ta pfumelelana ni xingheniso lexi huhuteriweke ni marito ya ntsumi eku heteleleni lama nge: “Ku katekile munhu loyi a hlayaka mahungu lawa ya vuhlavuteli.” “Ku katekile loyi a hlayisaka marito ya vuhlavuteli bya Buku leyi.” (Nhlav. 1:3; 22:7) Hambi loko yi tsariwe emahlweni ka tibuku letin’wana ta mune leti huhuteriweke ta Yohane, Nhlavutelo hi laha ku faneleke yi vekiwe emakumu ka nhlengeleto wa tibuku ta 66 leti huhuteriweke leti vumbaka Bibele ya hina, hi mhaka ya leswi ku nga Nhlavutelo leyi yisaka vahlayi va yona endzeni ka vumundzuku, hi ku nyikela xivono lexi heleleke xa leswi Xikwembu xi swi kunguhateleke vanhu, naswona sweswo swi tisa nhloko-mhaka leyinene ya Bibele, ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova ni ku lweriwa ka vuhosi bya yena hi ku tirhisa Mfumo ehansi ka Kriste, Mbewu leyi Tshembisiweke, eku chaputeni loku vangamaka.

2. Xana Nhlavutelo yi tise ku yini eka Yohane, naswona ha yini nhloko-mhaka ya buku yi fanela swinene?

² Hi ku ya hi ndzimana yo sungula, leyi i “nhlavutelo ya Yesu Kriste, leyi Xikwembu xi n’wi nyikeke yona, . . . hi ku rhumela ntsumi ya yena [ivi a yi nyikela hi swikombiso ha yena] eka Yohane nandza wa yena.” Kutani Yohane a a ri mutsari ntsena, hayi musunguri wa mhaka. Hikwalaho Yohane a hi muhlavuteri, naswona buku leyi a hi nhlavutelo ya Yohane. (1:1) Ku paluxiwa loku eka nandza wa Xikwembu ka swikongomelo swa xona leswi hlamarisaka swa vumundzuku ku endla nhloko-mhaka ya yona yi va leyi faneleke swinene, hikuva vito ra Xigriki ra buku leyi leri nge A·po·kaʹly·psis (Apocalipsi) ri vula “ku Funungula” kumbe “ku Paluxa.”

3. Xana Nhlavutelo hi yoxe yi kombisa leswaku mutsari la vuriwaka Yohane i mani, naswona xana van’wamatimu va khale va swi seketela njhani leswi?

³ Xana Yohane loyi ku vuriwaka leswaku i mutsari wa Nhlavutelo eka ndzima ya yona yo sungula a a ri mani? Hi byeriwa leswaku a a ri nandza wa Yesu Kriste, kun’we ni makwavo ni muhlanganyeri eku xanisekeni, ni leswaku a a khotsiwile exihlaleni xa Patmosi. Swi le rivaleni leswaku a a tiviwa swinene hi vahlayi va yena vo sungula, lava eka vona a ku nga laveki nhlamuselo yin’wana. U fanele a ri muapostola Yohane. Makumu lawa ma seketeriwa hi van’wamatimu vo tala va khale. Papias, loyi a tsaleke eka xiyenge xo sungula xa lembe xidzana ra vumbirhi C.E., u vuriwa la tekeke buku leyi yi ri leyi humaka eka vaapostola. Justin Martyr, wa lembe xidzana ra vumbirhi, eka “Dialogue With Trypho, a Jew” (LXXXI) ya yena u ri: “A ku ri ni munhu un’wana eka hina, loyi vito ra yena a a ri Yohane, un’wana wa vaapostola va Kriste, la profeteke, hi nhlavutelo leyi endliweke hi yena.”a Irenaeus u vulavula hi ku tiyiseka hi muapostola Yohane tanihi mutsari, hi laha Clement wa le Alexandria na Tertullian va vulaka ha kona, va le ku heleni ka lembe xidzana ra vumbirhi ni le ku sunguleni ka lembe xidzana ra vunharhu. Origen, mudyondzi wa Bibele la dumeke swinene wa lembe xidzana ra vunharhu, u te: “Ndzi vulavula hi yena loyi a a titshege hi xifuva xa Yesu, Yohane, la siyeke Evhangeli yin’we, . . . nakambe u tsale Apocalipsi.”b

4. (a) Xana ku hambana ka matsalelo eka Nhlavutelo ku vula yini loko ku pimanisiwa ni matsalwa man’wana ya Yohane? (b) I yini lexi kombisaka Nhlavutelo yi ri xiyenge xa Matsalwa lama huhuteriweke?

⁴ Ntiyiso wa leswaku matsalwa man’wana ya Yohane ma kandziyisa swinene rirhandzu a wu vuli swona leswaku a a nga ta tsala Nhlavutelo leyi nga ni matimba ni ntamu wonghasi. Yena ni makwavo Yakobo a va ri vona lava a va hlundzukele Vasamariya va muti wun’wana lerova va lava ni ku vitana ndzilo hi le tilweni. Hi yona mhaka leyi va nyikiweke xivongo lexi nge “Bowanergesi,” kumbe “va-ka-dzindzatilo.” (Marka 3:17; Luka 9:54) Ku hambana loku ka matsalelo a ku fanelanga ku tisa ku nonon’hwa loko hi tsundzuka leswaku eka Nhlavutelo mhaka yi hambanile. Leswi Yohane a swi voneke eka swivono leswi a swi hambanile ni leswi a tshameke a swi vona. Ku twanana loku xiyekaka ka buku leyi ni Matsalwa hinkwawo ya vuprofeta handle ko kanakana ku yi seketela tanihi xiphemu lexi nga tshembekaka xa Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu.

5. Xana Yohane u yi tsale rini Nhlavutelo, naswona ehansi ka swiyimo swihi?

⁵ Hi ku ya hi vumbhoni bya le mahlweninyana, Yohane u tsale Nhlavutelo kwalomu ka 96 C.E., kwalomu ka malembe ya 26 endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema. Leswi a swi ta va eku heleni ka ku fuma ka Mufumi Domitian. Ku seketela leswi, Irenaeus eka mhaka ya yena leyi nge “Ku Lwisana Ni Vagwinehi” (V, xxx) u vula leswi hi Apocalipsi: “Hikuva sweswo swi vonake hi ku hatlisa eku heleni ka ku fuma ka Domitian, kambe esikwini ra hina.”c Eusebius na Jerome havambirhi va pfumelelana na byona vumbhoni lebyi. Domitian a a ri makwavo wa Tito, la rhangeleke mavuthu ya Rhoma ma ya herisa Yerusalema. U ve mufumi eku feni ka Tito, malembe ya 15 buku ya Nhlavutelo yi nga si tsariwa. U sindzise leswaku a gandzeriwa tanihi xikwembu ivi a teka xithopo lexi nge Dominus et Deus noster (leswi vulaka “Hosi Ni Xikwembu xa Hina”).d Ku gandzela mufumi a swi va karhatanga lava a va gandzela swikwembu swa mavunwa, kambe a ku nga ta amukeriwa hi Vakriste vo sungula, lava va aleke ku landzula ripfumelo ra vona emhakeni leyi. Xisweswo, eku heleni ka ku fuma ka Domitian (81-96 C.E.), nxaniso lowukulu wu ehlele Vakriste. Ku ehleketiwa leswaku Yohane u pfaleriwe hi Domitian ePatmosi. Loko Domitian a dlayiwile hi 96 C.E., u tlhandlamiwe hi mufumi Nerva, loyi a ntshunxeke Yohane. A ku ri hi nkarhi wa ku khotsiwa loku ePatmosi laha Yohane a amukeleke swivono leswi a swi tsaleke.

6. Xana buku ya Nhlavutelo hi fanele hi yi tekisa ku yini, naswona xana yi nga avisiwa ku yini?

⁶ Hi fanele hi swi xiya leswaku leswi Yohane a swi voneke ni ku byeriwa ku swi tsalela mabandlha a ku nga ri nxaxamelo wa swivono leswi nga yelaniki, leswi rhekhodiweke handle ka nhleleko. E-e, buku hinkwayo ya Nhlavutelo, ku sukela eku sunguleni ku ya emakumu, yi hi nyika xivono lexi hlanganeke xa swilo leswi nga ta ta, yi suka eka xivono xin’wana yi ya eka xin’wana kukondza ku paluxiwa loku heleleke ka swikongomelo swa Mfumo wa Xikwembu ku fikeleriwa emakumu ka swivono. Hikwalaho hi fanele hi teka buku hinkwayo ya Nhlavutelo tanihi leyi vumbiwaka hi swiyenge leswi yelanaka, leswi twananaka, leswi hi yisaka endzeni ka vumundzuku ku sukela enkarhini wa Yohane. Endzhaku ka xingheniso xa yona (Nhlav. 1:1-9), buku leyi yi nga langutiwa tanihi leyi aviweke hi swivono swa 16: (1) 1:10–3:22; (2) 4:1–5:14; (3) 6:1-17; (4) 7:1-17; (5) 8:1–9:21; (6) 10:1–11:19; (7) 12:1-17; (8) 13:1-18; (9) 14:1-20; (10) 15:1–16:21; (11) 17:1-18; (12) 18:1–19:10; (13) 19:11-21; (14) 20:1-10; (15) 20:11–21:8; (16) 21:9–22:5. Swivono leswi swi landzeriwa hi mahetelelo lama nyanyulaka, lawa eka wona Yehova, Yesu, ntsumi na Yohane hinkwavo va vulavulaka, va nyikela marito ya vona yo hetelela tanihi swirho-nkulu eka ntila wa n’wangulano.—22:6-21.

LESWI NGA ENDZENI KA NHLAVUTELO

7. Xana Yohane u ri yini mayelana ni laha Nhlavutelo yi humaka kona, naswona hi swihi swilo leswi a vulaka leswaku yena ni lava nga emabandlheni ya nkombo va fana ha swona?

⁷ Xingheniso (1:1-9). Yohane u hlamusela Xihlovo xa le henhla ni xiyenge xa ntsumi xa ntila lowu nhlavutelo yi nyikiwaka ha wona, ivi a ya emahlweni a vula lava nga emabandlheni ya nkombo ya le tikweni ra Asia. Yesu Kriste u va endle “tiko, ni ku va vaprista lava tirhelaka Xikwembu Tata wa yena,” Yehova Xikwembu, xa Matimba Hinkwawo. Yohane u va tsundzuxa leswaku u hlanganyela na vona “emaxangwini ya vanhu lava Mfumo wu nga wa vona [ni ku tiyisela swin’we na Yesu],” a ri ekhotsweni ePatmosi.—1:6, 9.

8. (a) Xana Yohane u letiriwe ku endla yini? (b) I mani loyi a n’wi vonaka exikarhi ka switlhoma-rivoni, naswona Loyi u hlamusela yini?

⁸ Marungula lama yaka emabandlheni ya nkombo (1:10–3:22). Loko xivono xo sungula xi sungula, hi ku huhuteriwa Yohane u tikuma a ri esikwini ra Hosi. Rito ra matimba, ro fana ni nanga ri n’wi byela leswaku a tsala leswi a swi vonaka ebukwini yo songiwa ivi a swi rhumela emabandlheni ya nkombo, aEfesa, Smirna, Pergamo, Tiyatira, Sarda, Filadelfiya na Lawodikiya. Loko a hundzukela laha rito ri twakalaka kona, Yohane u vona “un’wana la fanaka ni N’wana-wa-Munhu” exikarhi ka switlhoma timboni swa nkombo, a ri na tinyeleti ta nkombo evokweni ra yena ra xinene. Leswi swi n’wi tivisa tanihi “lowo sungula ni lowo hetelela,” Loyi a tshameke a fa kambe loyi sweswi a hanyaka hi laha ku nga heriki, la nga ni swilotlelo swa rifu ni Hades. Xisweswo i Yesu Kriste la pfuxiweke. Wa hlamusela. “Tinyeleti ta 7 i tintsumi ta tikereke ta 7, kutani switlhoma-timboni swa 7 i tikereke ta kona ta 7.”—1:13, 17, 20.

9. Hi xihi xibumabumelo ni xitsundzuxo lexi nyikiwaka mabandlha ya le Efesa, Smirna, Pergamo ni ra le Tiyatira?

⁹ Yohane u byeriwa ku tsalela ntsumi ya bandlha ra Efesa, leyi, ku nga khathariseki ntirho wa yona, ku tiyisela ni ku ala ku hanya ni vanhu vo biha, yi lahleke rirhandzu ra yona ro sungula naswona yi faneleke yi hundzuka ivi yi endla mintirho yo sungula. Bandlha ra le Smirna ri byeriwa leswaku ku nga khathariseki nxaniso ni vusweti, kahle-kahle ri fuwile naswona a ri fanelanga ku chava: “U va la tshembekaka ku fikela eku feni, kutani mina ndzi ta ku nyika harhi ya vutomi.” Bandlha ra le Pergamo, leri tshamaka “laha xiluvelo xa Sathana xi nga kona,” ri hambeta ri namarhela vito ra Kriste kambe ri na vagwinehi exikarhi ka rona, kutani lava va fanele va hundzuka loko swi nga ri tano Kriste u ta lwa na vona hi tlhari ro leha ra nomu wa yena. Le Tiyatira bandlha ri na ‘rirhandzu ni ripfumelo ni vutirheli ni ku tiyisela,’ kambe ri tshika “Yezabele wansati loyi.” Hambi swi ri tano, lava tshembekaka, lava tiyiselaka va ta amukela “matimba yo fuma matiko.”—2:10, 13, 19, 20, 26.

10. Hi wahi marungula lama rhumeriwaka emabandlheni ya le Sarda, Filadelfiya ni le Lawodikiya?

¹⁰ Bandlha ra le Sarda ri na ndhuma yo va leri hanyeke, kambe ri file hi mhaka ya leswi mintirho ya rona yi nga hetisisiwiki hi xitalo emahlweni ka Xikwembu. Hambi swi ri tano, lava hlulaka mavito ya vona a ma nge suriwi ebukwini ya vutomi. Bandlha ra le Filadelfiya ri hlayise rito ra Kriste, kutani u tshembisa ku ri sirhelela “enkarhini wa ndzingo lowu wu nga ta ta emisaveni hinkwayo.” Kriste u ta endla la hlulaka a va phuphu etempeleni ya Xikwembu xa Yena. Kriste u ri: “Ndzi ta tsala ehenhla ka yena vito ra Xikwembu xa mina, ni vito ra muti wa Xikwembu xa mina, wu nga Yerusalema lowuntshwa . . . ni vito lerintshwa ra mina.” U tivula “masungulo ya leswi tumbuluxiweke hi Xikwembu,” Kriste u byela bandlha ra le Lawodikiya leswaku a ri hisi kumbe ku titimela kutani u ta ri hlanta enon’wini wa yena. Hambi leswi va tinyungubyisaka hi rifuwo, lava va nga ebandlheni leri kahle-kahle i swisiwana, a va voni naswona a va ambalanga. Va lava swiambalo swo basa swa le handle, naswona va lava mafurha ya mahlo leswaku va ta vona. Kriste u ta nghena a dya na wihi na wihi la n’wi pfulelaka nyangwa. Eka loyi a hlulaka, Kriste u ta n’wi endla a tshama na yena exiluvelweni xa yena, tanihi leswi na yena a tshameke ni Tata wakwe exiluvelweni xa Yena.—3:10, 12, 14.

11. Hi xihi xivono lexi hlamarisaka lexi endzhaku xi voniwaka hi Yohane?

¹¹ Xivono xa ku kwetsima ni ku vangama ka Yehova (4:1–5:14). Xivono xo sungula xi hi yisa emahlweni ka xiluvelo xa Yehova xa le tilweni lexi vangamaka. Xivono xa hatima hi ku saseka ka xona, tanihi maribye yo vangama ya risima. Xiluvelo xi rhendzeriwe hi vakulu va 24 lava tshameke va ambale swidlodlo. Swivumbiwa swa mune leswi hanyaka swi yisa ku kwetsima eka Yehova, naswona u gandzeriwa tanihi la lulameriweke hi ku “amukela ku twala, ni ku dzunisiwa, ni matimba” hi mhaka ya leswi a nga Muvumbi wa swilo hinkwaswo.—4:11.

12. I mani ntsena la lulameriweke hi ku pfula buku leyi nga ni swilemo swa nkombo?

¹² “Loyi a tshameke exiluvelweni” u khome buku leyi nga ni swilemo swa nkombo. Kambe la lulameriweke hi ku pfula buku leyi i mani? I “nghala ya rixaka ra Yuda, rimitsu ra Davhida,” hi yena la fanelekaka! Loyi, loyi nakambe a nga “Xinyimpfana lexi tshamaka xi dlayiwa,” u teka buku eka Yehova.—5:1, 5, 12.

13. Hi xihi xivono lexi hlanganeke lexi landzelaka ku pfuriwa ka swilemo swo sungula swa tsevu?

¹³ Xinyimpfana xi pfula swilemo swa tsevu swa buku (6:1–7:17). Xivono xa vunharhu sweswi xa sungula. Xinyimpfana xi hambeta xi pfula swilemo. Xo sungula, mugadi wa hanci yo basa u ya emahlweni a ‘hlula ni ku heta ku hlula ka yena.’ Kutani mugadi wa hanci yo ntshwuka u susa ku rhula emisaveni, ivi un’wana eka hanci ya ntima a pima tindzoho. Hanci yo kwalala yi gadiwa hi Rifu naswona Hades ri le ndzhaku ka yona. Xilemo xa vuntlhanu xa pfuriwa, naswona “lava a va dlayiwile hi mhaka ya ku twarisa Rito ra Xikwembu” va voniwa va kombela ku rihiseriwa ka ngati ya vona. (6:2, 9) Loko ku pfuriwa xilemo xa vutsevu, ku na ku tsekatseka lokukulu ka misava, dyambu ni n’weti swa timeka, kutani vanhu va matimba va misava va kombela tintshava leswaku ti va wela, ti va tumbeta eka Yehova ni vukarhi bya Xinyimpfana.

14. Xana i yini lexi voniwaka endzhaku malunghana ni malandza ya Xikwembu ni ntshungu wa ntsandza-vahlayi?

¹⁴ Endzhaku ka leswi, xivono xa vumune xa sungula. Tintsumi ta mune ti voniwa ti khome mimoya ya mune ya misava ku kondza malandza ya Xikwembu ma lemiwa emimombyeni ya wona. Nhlayo ya wona i 144 000. Endzhakunyana Yohane u vona ntshungu lowukulu wa ntsandza-vahlayi wo huma eka matiko hinkwawo, wu yime emahlweni ka Xikwembu ni Xinyimpfana, wu kuma ku pona eka vona, wu tirha vusiku ni nhlikanhi etempeleni ya Xikwembu. Xinyimpfana hi xoxe ‘xi ta va risa, xi va kongomisa eswihlobyeni swa mati ya vutomi.’—7:17.

15. I yini lexi landzelaka ku pfuriwa ka xilemo xa vunkombo?

¹⁵ Xilemo xa vunkombo xa pfuriwa (8:1–12:17). Ku lo whii etilweni. Kutani tinanga ta nkombo ti nyikiwa tintsumi ta nkombo. Ku chayiwa ka tinanga to sungula ta tsevu ku vumba xivono xa vuntlhanu.

16. (a) I yini lexi fambisanaka ni ku chayiwa loku landzelelanaka ka tinanga ta ntlhanu to sungula, naswona hi rihi ro sungula eka makhombo manharhu? (b) Xana nanga ya vutsevu yi tivisa yini?

¹⁶ Loko tinanga to sungula tinharhu ti chayiwa hi ku landzelelana, makhombo ma wela misava, lwandle ni milambu kun’we ni swihlovo swa mati. Loko ku chayiwa ya vumune, xiphemu xin’we xa nharhu xa dyambu, n’weti ni tinyeleti swa timeka. Loko ku chayiwa ya vuntlhanu, nyeleti ya le tilweni yi ntshunxa khombo ra tinjiya leti hlaselaka lava “nga riki na mfungho wa Xikwembu emimombyeni ya vona.” Leri i “khombo ro sungula,” naswona ka ha ta man’wana mambirhi. Nanga ya vutsevu yi tivisa ku ntshunxiwa ka tintsumi ta mune leti taka eku dlayeni. ‘Timiriyadi timbirhi ta timiriyadi’ ta vagadi va tihanci ti tisa khombo ni ku dlaya kun’wana, kambe vanhu a va hundzuki eka swiendlo swa vona swo biha.—9:4, 12, 16.

17. Hi swihi swiendlakalo leswi chaputaka loko ku tivisiwa leswaku khombo ra vumbirhi ri hundzile?

¹⁷ Loko xivono xa vutsevu xi sungula, ntsumi yin’wana ya matimba yi ehla hi le tilweni ivi yi tivisa leswaku “siku ntsumi ya vu-7 yi chayaka nanga, makungu ya Xikwembu lawa ma fihliweke [hi ku ya hi mahungu lamanene]” ma ta fikisiwa emakumu. Yohane u nyikiwa xibukwana leswaku a xi dya. Xi “tsokombela ku fana ni vulombe” enon’wini wa yena, kambe xi bavisa khwiri ra yena. (10:7, 9) Timbhoni timbirhi ti profeta masiku ya 1 260 ti ambele tinguvu leto khwaxa; kutani ta dlayiwa hi “xivandzana lexi humaka hi le kheleni lero enta,” naswona mintsumbu ya tona yi tshikiwa masiku manharhu ni hafu “entsendzeleni wa muti lowukulu.” Lava tshamaka emisaveni va tsaka ha swona, kambe leswi swi tisa ku chava loko Xikwembu xi va tlherisela evuton’wini. Hi nkarhi wolowo, ku na ku tsekatseka lokukulu ka misava. “Ku hundzile khombo ra vumbirhi.”—11:7, 8, 14.

18. Hi xihi xitiviso xa nkoka lexi humelelaka loko ku chayiwa nanga ya vunkombo, naswona sweswi i nkarhi lowu vekiweke wa yini?

¹⁸ Kutani ntsumi ya vunkombo yi chaya nanga ya yona. Marito ya le tilweni ma tivisa ma ku: “Matimba ya ku fuma misava, sweswi ma nyikiwile Hosi ya hina ni Mesiya wa yona.” “Vakulukumba va 24” va gandzela Xikwembu ni ku nkhensa, kambe matiko ma hlundzuka. I nkarhi wa Xikwembu lowu vekiweke wo avanyisa lava feke ni ku hakela vakwetsimi va xona ni ku “herisa lava herisaka misava.” Xikwetsimisiso xa tempele ya yena xa pfuriwa, naswona eka xona ku vonaka areka ya ntwanano wa yena—11:15, 16, 18.

19. Hi xihi xikombiso ni nyimpi leyi voniwaka etilweni, naswona vuyelo hi byihi?

¹⁹ Endzhaku ka xitiviso xa ku simekiwa ka Mfumo, xivono xa vunkombo hi ku hatlisa xi kombisa “singita lerikulu” etilweni. I wansati la velekaka “n’wana wa mufana, loyi a nga ta fuma matiko hinkwawo hi nhonga ya nsimbhi.” “Dragona leyikulu [yo ntshwuka]” yi rindzele ku bvanyangeta n’wana, kambe n’wana u tekeriwa exiluvelweni xa Xikwembu. Mikayele u lwa ni dragona, kutani a yi cukumetela ehansi emisaveni “nyoka ya khale, leyi vuriwaka Diyavulosi kumbe Sathana.” I ‘khombo eka misava’! Dragona yi xanisa wansati ivi yi ya lwa ni masalela ya mbewu ya yena.—12:1, 3, 5, 9, 12; 8:13.

20. Hi swihi swivandzana swimbirhi leswi humelelaka exivonweni, naswona xana swi va hlohloterisa ku yini vanhu emisaveni?

²⁰ Xivandzana xo huma elwandle (13:1-18). Xivono xa vunhungu sweswi xi kombisa xivandzana xi ri na tinhloko ta nkombo ni timhondzo ta khume, xi huma elwandle. Xi kuma matimba ya xona eka dragona. Yin’wana ya tinhloko ta xona onge hi loko yi dlayiwile, kambe yi hanyile, kutani misava hinkwayo yi hlamala xivandzana. Xi humesa marito yo sandza Xikwembu ivi xi lwa ni vakwetsimi. Kambe, vonani! Yohane u vona xivandzana xin’wana, lexi xi huma emisaveni. Xi na timhondzo timbirhi ku fana ni xinyimpfana, kambe xi sungula ku vulavula tanihi dragona. Xi hambukisa vaaki va misava, xi va byela ku endlela xivandzana xo sungula xifaniso. Hinkwavo va sindzisiwa ku gandzela xifaniso lexi kumbe va dlayiwa. Handle ka mfungho kumbe nhlayo ya xivandzana, a nga kona la nga xavaka kumbe ku xavisa. Nhlayo ya xona i 666.

21. I yini lexi Yohane a xi vonaka eNtshaveni ya Siyoni, xana tintsumi ti byarhe yini naswona ti twarisa yini, naswona xana vhinya ya misava yi herisiwa njhani?

²¹ “Evhangeli leyi nga heriki” ni marungula lama yelanaka na yona (14:1-20). Hi ku hambana loku tsakisaka, eka xivono xa vukaye, Yohane u vona Xinyimpfana eNtshaveni ya Siyoni, xi ri na va 144 000 lava nga ni mavito ya Xinyimpfana ni ya Tatana emimombyeni ya vona. “Va yimbelela leswi fanaka ni risimu lerintshwa, va ri emahlweni ka xiluvelo,” va “[xaviwe] exikarhi ka vanhu leswaku va va mihandzu yo rhanga ya ntshovelo, va humeseriwa Xikwembu ni Xinyimpfana.” Ntsumi yin’wana yi humelela empfhukeni, yi rhwale “Evhangeli leyi nga heriki, leswaku yi ta yi twarisa [tanihi mahungu lamanene]” eka matiko hinkwawo ivi yi ku: “Chavani Xikwembu, mi xi dzunisa.” Naswona ntsumi yin’wana ya ha huwelela: “Ú wile, ú wile Babilona, muti lowukulu!” Yin’wana, ya vunharhu, yi twarisa leswaku lava va gandzelaka xivandzana ni xifaniso xa xona va ta nwa vukarhi bya Xikwembu. Un’wana “la fanaka ni N’wana-wa-Munhu” u humesa rihwevo ra yena, naswona ntsumi yin’wana na yona yi humesa rihwevo ra yona ivi yi tshovela vhinya ya le misaveni, va yi hoxa “exikamelweni xa vhinya xa vukarhi lebyikulu bya Xikwembu.” Loko xikamelo xa vhinya xi pyanyeteriwa ehandle ka muti, ngati yi huma yi tlakuka ku fika emilon’weni ya tihanci, “mpfhuka wa tistadiya ta 1 600” (kwalomu ka tikhilomitara ta 296) (BX).—14:3, 4, 6-8, 14, 19, 20.

22. (a) Endzhaku i vamani lava voniwaka va kwetsimisa Yehova, naswona ha yini? (b) Xana minkambana ya nkombo ya vukarhi bya Xikwembu yi chuluriwa kwihi, naswona hi swihi swiendlakalo leswi tsekatsekisaka misava leswi landzelaka?

²² Tintsumi leti nga ni makhombo yo hetelela ya nkombo (15:1–16:21). Xivono xa vukhume xi sungula hi xivumbeko xin’wana xa huvo ya le tilweni. Lava va hluleke xivandzana va dzunisa Yehova, “Hosi [ya hi laha ku nga heriki],” hikwalaho ka mintirho ya yona leyikulu ni leyi hlamarisaka. Tintsumi ta nkombo ti huma exikwetsimisisweni etilweni naswona ti nyikiwa minkambana ya nkombo ya nsuku leyi taleke hi vukarhi bya Xikwembu. Yo sungula ya tsevu yi chuluriwa emisaveni, lwandle ni le milambyeni ni le swihlobyeni swa mati, kun’we ni le henhla ka dyambu, xiluvelo xa xivandzana ni nambu wa Yufrata, ma omisa mati ya wona “leswaku ndlela ya tihosi leti taka hi le vuxeni yi pfuleka.” Minsusumeto ya mademona yi hlengeleta ‘tihosi ta misava hinkwayo ti ya enyimpini ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo’ eHar-magedoni. Nkambana wa vunkombo wa chuluriwa empfukeni, naswona exikarhi ka swiendlakalo swa ntumbuluko leswi chavisaka, muti lowukulu wu avana wu va swiyenge swinharhu, miti ya matiko ya wa, naswona Babilona wu amukela ‘xinwelo xa vhinya ya ku pfurha ka vukarhi bya Xikwembu.’—15:3; 16:12, 14, 19.

23. (a) Xana ku avanyisa ka Xikwembu ku tisiwa njhani ehenhla ka Babilona Lonkulu? (b) Hi swihi switiviso ni ku rila loku landzelaka ku wa ka yena, naswona hi kwihi ku dzunisa ka ntsako loku twalaka hinkwako etilweni?

²³ Ku avanyisa ka Xikwembu ehenhla ka Babilona; vukati bya Xinyimpfana (17:1–19:10). Xivono xa vu-11 xa sungula. Vonani! I ku avanyisa ka Xikwembu ehenhla ka “Babilona lonkulu, mana wa tinghwavava,” “loyi tihosi ta misava ti oswaneke na yena.” Hi ku pyopyiwa hi ngati ya vakwetsimi, u gade xivandzana xo tshwuka lexi nga ni tinhloko ta nkombo ni timhondzo ta khume. Xivandzana lexi “a xi ri kona, kutani a xa ha ri kona, kambe xi ta fanela ku tlhandluka xi huma hi le kheleni lero enta.” Timhondzo ta xona ta khume ti lwa ni Xinyimpfana, kambe hi leswi xi nga “Hosi ya tihosi, ni Mufumi wa vafumi,” xa ti hlula. Timhondzo ta khume ti hundzukela muoswi ti n’wi dya, naswona eku sunguleni ka xivono xa vu-12, ntsumi yin’wana, leyi ku kwetsima ka yona ku voningaka misava, yi ri: “U wile, ú wile, Babilona lonkulu”! Vanhu va Xikwembu va lerisiwa ku huma eka yena, leswaku va nga hlanganyeli eka makhombo ya yena. Tihosi ni vanhu va matimba va misava va n’wi rilela, va ri: “Yo! Yo! Wena muti lowukulu, wena Babilona muti wa matimba, ku avanyisiwa ku ku fikele hi nkarhinyana ntsena.” Rifuwo ra yena lerikulu ri onhiwile. Ku fana ni ribye lerikulu ra ku sila loko ri hoxiwa elwandle, kutani Babilona u wisiwe hi ku copeta ka tihlo, a nge he kumiwi nakambe. Eku heteleleni, ngati ya vakwetsimi va Xikwembu yi rihiseriwile! Hi makhamba ya mune matiko ma huwelela hi marito lama nge: “Aleluya”! Dzunisani Jah hi mhaka ya leswi a avanyiseke muoswi lonkulu! Dzunisani Jah hi mhaka ya leswi Yehova a sunguleke ku fuma tanihi hosi! Tsakani ni ku tsakisisa hikuva “vukati bya Xinyimpfana byi fikile, ni mutekiwa wa xona ú tilulamisile”!—17:2, 5, 8, 14; 18:2, 10; 19:1, 3, 4, 6, 7.

24. (a) Xana yi tiyise ku yini nyimpi leyi lwiwaka hi Xinyimpfana? (b) Xana ku humelela yini hi nkarhi wa gidi ra malembe, naswona ku landzela yini eku heleni ka wona?

²⁴ Xinyimpfana xi lwa hi ku lulama (19:11–20:10). Eka xixono xa vu-13, “Mufumi wa vafumi ni Hosi ya tihosi” u rhangela mavuthu ya le tilweni enyimpini ya ku lulama. Tihosi ni vavanuna va matimba va va nyama leyi nyenyetsaka eka tinyenyana ta matilo, kutani xivandzana ni muprofeta wa mavunwa swi hoxiwa etiveni ra ndzilo lowu pfurhaka hi xivavula swi ri karhi swi hanya. (19:16) Loko xivono xa vu-14 xi sungula, ku voniwa ntsumi “leyi xikaka hi le tilweni, yi tamele xilotlelo xa khele lero enta ku ya ni ku ya, yi tamele ni nketani leyikulu.” “Dragona, nyoka leya khale (hi leswaku Diyavulosi, kumbe Sathana),” ya khomiwa ivi yi bohiwa ku ringana malembe ya gidi. Lava va nga ni xiphemu eku pfuxiweni ko sungula va va ‘vaprista va Xikwembu ni va Kriste naswona va fuma tanihi hi tihosi na yena ku ringana malembe ya gidi.’ Endzhaku ka sweswo, Sathana u ta ntshunxiwa naswona u ta sungula ku hambukisa matiko ya misava, kambe yena ni lava n’wi landzelaka va ta hoxiwa etiveni ra ndzilo.—20:1, 2, 6.

25. Hi xihi xivono lexi nyanyulaka lexi landzelaka, naswona i vamani lava nga ta kuma swilo leswi voniwaka?

²⁵ Siku ra ku Avanyisa ni ku kwetsima ka Yerusalema Lontshwa (20:11–22:5). Xivono xa vu-15 lexi nyanyulaka xa landzela. Lava feke, lavakulu ni lavantsongo, va avanyisiwa emahlweni ka xiluvelo lexikulu xo basa xa Xikwembu. Rifu ni Hades swi hoxiwa etiveni ra ndzilo, “ri nga rona rifu ra vumbirhi,” naswona wihi na wihi la kumiwaka a nga tsariwanga ebukwini ya vutomi u hoxiwa na vona. Yerusalema Lontshwa wa xika hi le tilweni, naswona Xikwembu xi tshama ni vanhu, xi hlangula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona. A ka ha ri na rifu, ku rila, kumbe switlhavi! Ina, Xikwembu xi “endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa,” naswona xi tiyisa xitshembiso xa xona, xi ku: “Tsala, hikuva marito lawa ma tshembekile, ma ni ntiyiso.” Lava hlulaka va ta kuma swilo leswi, kambe matoya, lava nga hava ripfumelo ni lavo biha kumbe lava tirhisaka vungoma kumbe ku gandzela swifaniso a va nge swi kumi.—20:14; 21:1, 5.

26. (a) Yerusalema Lontshwa u hlamuseriwa njhani? (b) Hi swihi swilo leswi hanyisaka leswi voniwaka emutini, naswona rivoningo ra swona ri huma kwihi?

²⁶ Eka xivono xa vu-16 ni xo hetelela, Yohane sweswi u kombisiwa “nsati wa Xinyimpfana,” Yerusalema Lontshwa, ni tinyangwa ta wona ta 12 ni maribye ya masungulo ya 12 ma ri na mavito ya vaapostola va 12. Wu na tinhla ta mune, naswona ku saseka ka wona ku yimeriwe hi yaspere, nsuku ni dayimani. Yehova ni Xinyimpfana i tempele ya muti lowu, naswona vona va tlhela va va rivoningo ra wona. Hi lava va tsariweke ebukwini ya vutomi ya Xinyimpfana ntsena lava nga nghenaka eka wona. (21:9) Nambu lowu tengeke wa mati ya vutomi wu huma exiluvelweni wu ya endleleni yo anama ya muti, naswona ematlhelo hamambirhi ku ni murhi wa vutomi, lowu humesaka mihandzu leyintshwa n’hweti na n’hweti naswona wu na matluka ya ku tshungula. Xiluvelo xa Xikwembu ni xa Xinyimpfana xi ta va emutini naswona malandza ya Xikwembu ma ta vona xikandza xa xona. “[Yehova] Xikwembu xi ta va ku vonakala ka vona, kutani va ta fuma hilaha ku nga heriki.”—22:5.

27. (a) Hi kwihi ku tiyiseka loku Yohane a nyikiwaka kona malunghana ni vuprofeta? (b) Xana Nhlavutelo yi gimeta hi xirhambo ni xitsundzuxo xihi lexi susumetaka?

²⁷ Makumu (22:6-21). Xitiyisekiso xa nyikiwa: “Marito lawa ma tshembekile, ma ni ntiyiso.” Hakunene, va tsaka hinkwavo lava hlayisaka marito ya vuprofeta lebyi! Loko a twe ni ku vona swilo leswi, Yohane wa nkhinsama leswaku a gandzela ntsumi, leyi n’wi tsundzuxaka ku gandzela Xikwembu ntsena. Marito ya vuprofeta a ma fanelanga ma lemiwa, “hikuva nkarhi [lowu vekiweke, NW] wu kusuhi.” Va tsaka lava pfumeleriwaka ku nghena emutini, hikuva ehandle ku ni lava thyakeke ni “un’wana ni un’wana la tsakelaka vunwa ni ku hanya ha byona.” Yesu u vula leswaku yena hi yexe u rhumela vumbhoni lebyi emabandlheni hi ku tirhisa ntsumi, ni leswaku hi yena “rimitsu ra Davhida, ni wa rixaka ra yena, nyeleti leyo vangama ya mixo.” “Moya ni Mutekiwa va ri: ‘Tana! Ni loyi a swi twaka a a vule a ku: “Tana!” Loyi a nga ni torha a a te; ni loyi a swi navelaka a a nwe mati ya vutomi a nga hakeli.” Naswona ku nga vi ni la engetelaka kumbe ku hunguta marito ya vuprofeta lebyi, leswaku xiphemu xa yena xi nga susiwi eka “murhi wa vutomi ni ku tshama emutini lowo hlawuleka.”—22:6, 10, 15-17, 19.

MHAKA LEYI YI PFUNAKA HA YONA

28. Hi nga twisisa leswaku Nhlavutelo yi pfala rhekhodo leyi sunguleke eka xiyenge xo sungula xa Bibele hi swikombiso swihi?

²⁸ Mawaku makumu lama nyanyulaka swonghasi lawa buku ya Nhlavutelo yi ma nyikelaka eka nhlengeleto lowu huhuteriweke wa Bibele wa tibuku ta 66! A ku siyiwanga nchumu. A ku na makumu lama nga helelangiki. Sweswi hi ma vona kahle makumu lamanene swin’we ni masungulo. Xiphemu xo hetelela xa Bibele xi pfala rhekhodo leyi sunguleke eka xiyenge xo sungula. Tanihi leswi Genesa 1:1 yi hlamuselaka ku tumbuluxa ka Xikwembu ka matilo ni misava leswi vonekaka, kutani Nhlavutelo 21:1-4 yi hlamusela matiko lamantshwa ni misava leyintshwa ni mikateko ya ntsandza-vahlayi leyi nga ta tiseriwa vanhu, hi laha swi profetiweke ha kona eka Esaya 65:17, 18; 66:22; na 2 Petro 3:13. Tanihi leswi munhu wo sungula a byeriweke leswaku a a ta fa hi ku kongoma loko a nga yingisi, kutani Xikwembu hi ku kongoma xi tiyisa leswaku eka lava yingisaka, “rifu a ri nga ha vi kona.” (Gen. 2:17; Nhlav. 21:4) Loko Nyoka yi humelele ro sungula tanihi muxisi wa vanhu, Xikwembu xi vhumbe ku fayiwa ka nhloko ya yona, naswona Nhlavutelo yi paluxa ndlela leyi nyoka ya khale leyi vuriwaka Diyavulosi kumbe Sathana, eku heteleleni yi hoxiwaka eku lovisiweni ha yona. (Gen. 3:1-5, 15; Nhlav. 20:10) Hambi leswi munhu la nga yingisangiki a hlongoriweke emurhini wa vutomi wa le Edeni, mirhi ya vutomi yo fanekisela ya humelela ku “tshungula vanhu va matiko” lava yingisaka. (Gen. 3:22-24; Nhlav. 22:2) Tanihi leswi nambu a wu huma aEdeni wu ya cheleta ntanga, kutani nambu wo fanekisela, lowu nyikaka vutomi ni lowu hlayisaka vutomi, wu kombisiwa wu ri lowu khulukaka wu huma exiluvelweni xa Xikwembu. Leswi swi yelana ni xivono xo sungula xa Ezekiyele, nakambe xi tsundzuxa hi marito ya Yesu mayelana ni “xihlovo xa mati lama pfelelaka, ku yisa evutomini lebyi nga heriki.” (Gen. 2:10; Nhlav. 22:1, 2; Ezek. 47:1-12; Yohane 4:13, 14) Ku hambana ni ku hlongoriwa emahlweni ka Xikwembu, tanihi wanuna ni wansati vo sungula, vahluri lavo tshembeka va ta vona xikandza xa xona. (Gen. 3:24; Nhlav. 22:4) Swa vuyerisa hakunene ku kambisisa swivono leswi leswi nyanyulaka swa Nhlavutelo!

29. (a) Xana Nhlavutelo yi byi hlanganisa njhani vuprofeta lebyi vulavulaka hi Babilona? (b) Hi kwihi ku yelana loku nga xiyiwaka exikarhi ka swivono swa Mfumo, kun’we ni swa swivandzana, eka Daniel na Nhlavutelo?

²⁹ Nakambe, xiya ndlela leyi Nhlavutelo yi hlanganisaka vuprofeta malunghana na Babilona wo biha ha yona. Esaya u vhumbe ku wa ka Babilona wa xiviri ku nga si humelela, naswona u twarisile a ku: “O wile Babilona, o wile”! (Esa. 21:9) Yeremiya na yena u profetile ehenhleni ka Babilona. (Yer. 51:6-12) Kambe Nhlavutelo yi vulavula hi ku fanekisela hi “Babilona lonkulu, mana wa tinghwavava ni wa lava endlaka swa manyala la misaveni.” Na yena u fanele ku wisiwa, naswona Yohane wa n’wi vona exivonweni, u ri: “U wile, ú wile, Babilona lonkulu”! (Nhlav. 17:5; 18:2) Xana wa xi tsundzuka xivono xa Daniyele xa mfumo lowu yimisiweke hi Xikwembu lowu nga ta faya mimfumo yin’wana ivi wu yima “hi laha ku nga riki na makumu?” Xiya ndlela leyi leswi swi twananaka ni ku huwelela ka le tilweni ka Nhlavutelo ha yona: “Matimba ya ku fuma misava sweswi a ma nyikiwile Hosi ya Hina ni Mesiya wa yona, kutani u ta fuma, hi laha ku nga heriki.” (Dan. 2:44; Nhlav. 11:15) Naswona hi laha xivono xa Daniyele xi hlamuseleke ha kona ‘un’wana la fanaka ni n’wana wa munhu a ta hi mapapa ya le tilweni a ta amukela vuhosi ni matimba ni mfumo,’ kutani Nhlavutelo yi kombisa Yesu Kriste tanihi ‘Mufumi wa tihosi ta misava’ ni tanihi la “[taka] hi mapapa,” naswona yi vula leswaku “un’wana ni un’wana ú ta n’wi vona.” (Dan. 7:13, 14; Nhlav. 1:5, 7) Nakambe ku na ku yelana kun’wana loku nga xiyiwaka exikarhi ka swivandzana swa xivono xa Daniyele ni swivandzana swa Nhlavutelo. (Dan. 7:1-8; Nhlav. 13:1-3; 17:12) Hakunene, Nhlavutelo yi nyikela xivandla xo anama xa dyondzo leyi tiyisaka ripfumelo.

30. (a) Hi xihi xivono lexi heleleke lexi Nhlavutelo yi xi nyikelaka xa ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova hi ku tirhisa Mfumo? (b) I yini lexi kandziyisiwaka malunghana ni ku kwetsima, naswona xana leswi swi khumba vamani?

³⁰ Mawaku xivono lexi hlamarisaka, lexi nga ni swivumbeko swo tala lexi Nhlavutelo yi xi nyikelaka mayelana ni Mfumo wa Xikwembu! Xi swi kombisa kahle leswi vaprofeta va khale na Yesu ni vadyondzisiwa va yena va swi vuleke mayelana ni Mfumo. Laha hi na xivono lexi heleleke xa ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova hi ku tirhisa Mfumo: “Wa kwetsima, wa kwetsima, wa kwetsima, [Yehova Xikwembu xa] matimba hinkwawo.” U lulameriwe hi “ku amukela ku twala, ni ku dzunisiwa, ni matimba.” Hakunene, hi yena la ‘tekaka matimba lamakulu ivi a sungula ku fuma tanihi hosi’ hi ku tirhisa Kriste. Vona ndlela leyi a kombisiwaka a chivirikaka ha yona N’wana loyi wa vuhosi, “Mufumi wa vafumi ni Hosi ya tihosi,” loko a faya matiko ni ku kandziyela ‘xikamelo xa vhinya xa ku pfurha ka vukarhi bya Xikwembu xa Matimba Hinkwawo’! Loko nhloko-mhaka leyinene ya Bibele ya ku lweriwa ka Yehova yi fikelela ku chaputa ka yona, ku kandziyisiwa leswaku munhu un’wana ni un’wana na hinkwaswo leswi hlanganyelaka eka swikongomelo swa yena swa Mfumo swi fanele swi kwetsima. Xinyimpfana, Yesu Kriste, la nga ni ‘xilotlelo xa Davhida,’ u vuriwa la kwetsimaka, ti tano ni tintsumi ta le tilweni. Lava nga ni xiphemu eku pfuxiweni ko sungula, va vuriwa leswaku va “katekile, naswona [va] hlawulekile,” naswona swa kandziyisiwa leswaku eka “muti wo hlawuleka wa Yerusalema,” “a ku nga ngheni xilo ni xin’we xa thyaka kona, hambi a ri loyi a hanyaka hi swa manyala.” Lava va xaviweke hi ngati ya Xinyimpfana leswaku va va “[mfumo], ni ku va vaprista lava tirhelaka Xikwembu xa hina” xisweswo va khutaziwa swinene leswaku va hlayisa ku tenga emahlweni ka Yehova. “Ntshungu lowukulu” na wona wu fanele wu ‘hlantswa tinguvu ta wona, ti basa engatini ya Xinyimpfana’ leswaku wu ta nyikela ntirho wo kwetsima.—Nhlav. 4:8, 11; 11:17; 19:15, 16; 3:7; 14:10; 20:6; 21:2, 10, 27; 22:19; 5:9, 10; 7:9, 14, 15.

31. Hi swihi swivumbeko swa Mfumo leswi hi tivisiwaka swona ntsena ebukwini ya Nhlavutelo?

³¹ Xivono xa Mfumo wa Xikwembu lowu hlamarisaka ni wo kwetsima xa vumbeka emianakanyweni ya hina loko hi xiya swivumbeko swin’wana leswi hi tivisiwaka swona ntsena ebukwini ya Nhlavutelo. Laha hi na xivono lexi heleleke xa vadya-ndzhaka va Mfumo eNtshaveni ya Siyoni swin’we ni Xinyimpfana, va yimbelela risimu lerintshwa leri ri tiviwaka hi vona ntsena. I Nhlavutelo ntsena leyi hi byelaka hi nhlayo ya lava xaviweke emisaveni leswaku va nghena eMfun’weni—144 000—ni leswaku nhlayo leyi yi lemiwile yi huma eka tinxaka ta 12 to fanekisela ta Israyele wa moya. I Nhlavutelo ntsena leyi kombisaka leswaku ‘vaprista ni tihosi’ leti, lava hlanganyelaka na Kriste eku pfuxiweni ko sungula, na vona va ta fuma na yena “malembe ya 1 000.” I Nhlavutelo ntsena leyi hi nyikaka xivono lexi heleleke xa “muti lowo hlawuleka, Yerusalema lowuntshwa,” yi kombisa ku vangama ka wona lokukulu, Yehova ni Xinyimpfana tanihi tempele ya wona, tinyangwa ta wona ni maribye ya masungulo swa 12, ni tihosi leti fumaka eka wona hi laha ku nga heriki hi rivoni leri nga riki na ku hela leri Yehova a ri nyikelaka eka vona.—14:1, 3; 7:4-8; 20:6; 21:2, 10-14, 22; 22:5.

32. (a) Xana xivono xa “tilo lerintshwa” ni “muti lowo hlawuleka wa Yerusalema,” xi swi katsakanya njhani hinkwaswo leswi vhumbiweke malunghana ni Mbewu ya Mfumo? (b) Hi yihi mikateko leyi Mfumo wu yi tshembisaka vanhu emisaveni?

³² Entiyisweni swi nga vuriwa leswaku xivono lexi xa “matilo lamantshwa” ni “muti lowo hlawuleka wa Yerusalema,” xi katsakanya Matsalwa hinkwawo lama vhumbeke Mbewu ya Mfumo ku sukela eminkarhini ya khale. Abrahama a a langutele mbewu leyi ‘mindyangu hinkwayo ya misava eku heteleleni yi nga ta tikatekisa ha yona’ ni “muti lowu nga ni masungulo lamanene, lowu muaki ni muendli wa wona xi nga Xikwembu.” Sweswi, eka xivono xa Nhlavutelo, muti lowu wa mikateko wu kombisiwa kahle eka hina tanihi “matilo lamantshwa”—hulumendhe leyintshwa, Mfumo wa Xikwembu, lowu vumbiwaka hi Yerusalema Lontshwa (mutekiwa wa Kriste) ni Muteki wa yena. Va hlanganile va ta fambisa hulumendhe yo lulama emisaveni hinkwayo. Yehova u tshembisa vanhu vo tshembeka leswaku va ta va “vanhu va [yena]” eka xiyimo lexi tsakisaka, xo pfumala xidyoho, xo pfula ku fa xo tanihi lexi munhu a a ri eka xona a nga si xandzuka aEdeni. Hi ku kandziyisa, Nhlavutelo yi hi byela hi makhamba mambirhi leswaku Xikwembu xi ta “sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona.”—Gen. 12:3; 22:15-18; Vahev. 11:10; Nhlav. 7:17; 21:1-4.

33. (a) Hi xihi xivono lexi hlamarisaka lexi anameke lexi Nhlavutelo yi xi nyikelaka hi swikongomelo swa Xikwembu leswi hetisekeke? (b) Xana “Matsalwa hinkwawo” ma kombisiwe ma ri lama “huhut[eriweke] hi Xikwembu naswona ma pfuna” hi ndlela yihi, naswona ha yini sweswi ku ri nkarhi wo dyondza ni ku yingisa Rito ra Xikwembu?

³³ Ina, mawaku makumu lamanene swonghasi eka Matsalwa lama huhuteriweke! Vona ndlela leyi swi nyanyulaka ha yona “swilo leswi swi fanelaka ku humelela ku nga ri khale”! (Nhlav. 1:1) Vito ra Yehova, “Xikwembu xa marito lama huhuteriweke ya vaprofeta,” ra kwetsimisiwa. (22:6, NW) Matsalwa ya vuprofeta ya malembe xidzana ya 16 ma kombisiwa ma ri karhi ma hetiseka, naswona mintirho ya ripfumelo ya magidi ya malembe ya hakeriwa! “Nyoka ya khale” yi file, valandzeri va yona va herisiwa, naswona vubihi a bya ha ri kona. (12:9) Mfumo wa Xikwembu wa fuma tanihi “tilo lerintshwa” ku tisa ku dzuneka eka xona. Mikateko ya misava leyi pfuxetiweke, leyi tatiweke ni ku fumiwa hi ku ya hi xikongomelo xa Yehova lexi andlariweke eka ndzima yo sungula ya Bibele, yi funengeta vumundzuku lebyi vangamaka lebyi nga emahlweni ka vanhu. (Gen. 1:28) Matsalwa hinkwawo entiyisweni ma tikombise ma ri lama “huhuteriwe[ke] hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku sola, ku ololoxa swilo, ku laya hi ku lulama.” Yehova u ma tirhisile ku kongomisa vanhu va ripfumelo lava fanelekaka swinene, lava hlomisiweke hi ku helela ku ta fika esikwini leri ri nyanyulaka. Hikwalaho, sweswi i nkarhi wo dyondza Matsalwa lawa leswaku u tiyisa ripfumelo ra wena. Yingisa swileriso swa wona leswaku u ta amukela mikateko ya Xikwembu. Ma landzelele endleleni leyi ololokeke leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. Hi ku endla tano, na wena hi ku tiyiseka loku tiyisekisiweke loku buku yo hetelela ya Bibele yi gimetaka ha kona, u nga vula u ku: “Amen, tana Hosi Yesu!”—2 Tim. 3:16; Nhlav. 22:20.

34. Xana sweswi hi nga wu kumisa ku yini ntsako lowu nga pimanisekiki naswona ha yini?

³⁴ Mawaku ntsako lowukulu swonghasi lowu sweswi hi nga vaka na wona hi ku huwelela ‘mfumo wa Hosi ya hina na Kriste wa yona,’ Mbewu, tanihi leswi leswi swi tisaka ku kwetsimisiwa loku nga heriki eka vito lerikulu eka hinkwawo ra “[Yehova] Xikwembu xa matimba hinkwawo”!—Nhlav. 11:15, 17.

[Tinhlamuselo ta le hansi]